قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ توراعالىعىمەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى جونىندە كەڭەس ءوتتى، دەپ حابارلايدى اباي-اقپارات اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدە جەمقورلىقتىڭ دەندەپ كەتكەنىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، بۇنىڭ قوعامعا قاۋىپتى دەرت ەكەنىن ايتتى.

– جىل سايىن قازاقستاندا ورتاشا ەسەپپەن 2 مىڭنان استام سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى قىلمىستىق ءىس تىركەلەدى. مىڭنان اسا ادام جاۋاپقا تارتىلادى. بۇل – باتپانداپ كىرىپ، مىسقالداپ شىعاتىن كەسەل. وسى اۋرۋدى قازىر شۇعىل تۇردە ەمدەمەسەك، ەرتەڭ كەش بولۋى مۇمكىن، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ جەمقورلىقتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنا نۇقسان كەلتىرەتىنىن ايتتى. سوندىقتان، ونىڭ تامىرىنا بالتا شاۋىپ، تۇبەگەيلى جويۋ قاجەت. بۇل دەرتپەن ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارىپ، بىرلەسىپ كۇرەسۋگە شاقىردى.  مەملەكەتتە وعان قاجەتتىنىڭ ءبارى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– بىرىنشىدەن، بىزدە جەمقورلىققا قارسى كۇرەستە قارۋ بولا الاتىن مىقتى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار بار. مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىس ىستەۋ ءتاسىلىن وزگەرتىپ، جەمقورلىقتىڭ جولىن كەسۋى كەرەك. ەكىنشىدەن، جەمقورلىقپەن كۇرەس حالىقتىڭ تاباندى سۇرانىسىنا يە. اكىمشىلىك ساۋالناما جۇرگىزەدى، ءوزىم دە ەل ارالاپ جۇرەمىن. سوندا بايقاعانىم، ءبىزدىڭ قوعام جەمقورلىقپەن ىمىراسىز كۇرەسۋگە دايىن. ۇشىنشىدەن، ءبىزدىڭ ەلدى دامىتۋعا جانە حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان جوسپارلارىمىز جەمقورلىقتى تۇبەگەيلى جويعان جاعدايدا عانا جۇزەگە اسپاق، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى سوڭعى ءۇش جىلدا 900-دەن استام ادامنىڭ جەمقورلىقپەن ۇستالعانىن، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ ساپالى ورىندالۋىنا وسىنداي وقيعالاردىڭ كەدەرگى كەلتىرەتىنىن جەتكىزدى.

– ءبىز ەكونوميكانى جاڭعىرتۋعا، اۋقىمدى الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قازىنادان قىرۋار قارجى بولەمىز. الايدا، جەمقورلىقتىڭ سالدارىنان مەملەكەتتىك باعدارلامالار ساپاسىز ورىندالۋدا. بۇل حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ، اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىنىڭ ۋاقتىلى شەشىلمەگەنىن كورسەتەدى. جەرگىلىكتى جولداردىڭ ساپاسىزدىعى مەن بيزنەستىڭ دامۋىنا جەمقورلىقتىڭ كەسىرىنەن تۋىنداعان پروبلەمالار كەدەرگى كەلتىرەدى. ازاماتتار بيۋدجەتتىڭ ءاربىر تەڭگەسىنىڭ ماقساتتى جۇمسالاتىنىنا كوز جەتكىزۋى كەرەك، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ بيلىكتىڭ جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل جوسپارىنىڭ جەتى نەگىزگى شاراسىن اتاپ ءوتتى.

– ءبىرىنشى – ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ. مەن كونستيتۋتسياعا سايكەس ۇلتىنا، دىنىنە، مۇلىك جاعدايىنا قاراماستان بارلىق ازاماتتار تەڭ دەگەن ەرەجەنى باسشىلىققا الامىن. ەشكىم دە زاڭنان بيىك ەمەس. قول استىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جەمقورلىققا قاتىسى بولسا، ورتالىقتا دا، وڭىرلەردە دە ءبىرىنشى باسشىلار تىكەلەي جاۋاپ بەرەدى. سوندىقتان، كەشەندى الدىن الۋ شارالارىن قولعا الۋ قاجەت، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكىنشى شارا رەتىندە مەملەكەت پەن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ كونسترۋكتيۆتى ارىپتەستىگىن اتاپ، جەمقورلىقپەن كۇرەستە كۇشتىك شارالار ازدىق ەتەتىن ايتتى.

– قوعامدا جەمقورلىققا مۇلدەم توزبەۋشىلىك قالىپتاسۋى شارت. بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار وسى باعىتتا جۇمىس ىستەۋى كەرەك. ادىلەت مينيسترلىگىنە كوپشىلىكتىڭ جەمقورلىققا قاتىستى قۇقىقتىق ساۋاتىن ارتتىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋدى تاپسىرامىن. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى دە بالالاردى ەرتە جاستان جەمقورلىققا قارسى مادەنيەت نەگىزدەرىنە باۋلۋدى قول العانى ءجون، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

ءۇشىنشى – قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ.

– پارلامەنتتىڭ، قوعامدىق جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋى نەگىزىندە مەملەكەتتىك شەشىمدەردىڭ ادىلدىگىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ، بالاباقشادان كەزەك الۋ سياقتى ماسەلەلەردىڭ ءبارى دە قوعامدىق باقىلاۋ نەگىزىندە جۇزەگە اسۋى شارت. بىزدە مۇنداي جۇمىستار ءۇشىن قۇقىقتىق مەحانيزمدەر بار. ءاربىر مەملەكەتتىك ورگاندا قوعامدىق كەڭەس جۇمىس ىستەيدى. الايدا، ءىس جۇزىندە ولاردىڭ جۇمىسى كوڭىل كونشىتپەي وتىر. ازاماتتىق قوعاممەن جۇمىس ىستەۋ تاسىلدەرىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ قاجەت. مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ جۇمىسىن ازاماتتاردىڭ تالابىنا ساي باعىتتاۋ كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ءتورتىنشى شارا – بيۋدجەتتىك ساياساتتىڭ اشىقتىعى.

– بيۋدجەتتىك ۇدەرىستىڭ كەزەڭدەرى ياعني، قۇرىلۋدان باستاپ جۇزەگە اسۋعا دەيىنگى ارالىقتىڭ بارلىعى اشىق بولۋى كەرەك. ازاماتتار قاجەت ەتپەيتىن تاۋارلار الىنىپ، عيماراتتار سالىنىپ جاتاتىن مىسالدار از ەمەس. ءتيىمسىز «يميدجدىك» جوبالار مەن باعدارلامالاردان باس تارتۋ قاجەت. داڭعويلىق پەن ىسىراپشىلدىققا جول بەرگەن شەنەۋنىكتەر قاتاڭ جازالانۋى كەرەك. حالىقتىڭ قارجىسى ءتيىمسىز جۇمسالسا، قۇقىق بۇزۋشىلىققا جول بەرىلسە، ونىڭ جازاسى اۋىر بولادى. مەملەكەتتىك ورگاندار جانىنداعى ۇيىمدار مەن ۇلتتىق كومپانيالار دا قوعام باقىلاۋىندا اشىق ءارى تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى بەسىنشى كەزەكتە جەمقورلىققا قارسى ساياساتتا وڭىرلەردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

– اكىمدەرگە ايتارىم، جەمقورلىقتى تۇبەگەيلى جويۋ - سىزدەردىڭ جۇمىستارىڭىزدىڭ نەگىزگى كورسەتكىشىنىڭ ءبىرى. وعان سىزدەر تىكەلەي جاۋاپتىسىزدار. ءاربىر ەلدى مەكەننىڭ ءوز بيۋدجەتىنە قاراي تورتىنشى دەڭگەيلى بيۋدجەت قۇرۋدى اياقتاۋ كەرەك. مەنىڭ پرەزيدەنت رەتىندەگى ۇستانىمىم بيۋدجەت شىعىندارىن جوسپارلاۋعا، اسىرەسە وڭىرلەردە حالىق وكىلدەرىن قاتىستىرۋ كەرەك. بۇدان ەل ەكونوميكاسى دامىپ، تيىسىنشە، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى ارتادى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

التىنشى – مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ىسىندەگى ۇدەمەلى تسيفرلاندىرۋ.

– مەملەكەتتىك اپپارات قىزمەت كورسەتۋ بارىسىندا تۇتىنۋشىلارعا بەيىمدەلۋ قاجەت. تۇرمىستىق جەمقورلىقتى جويۋدىڭ بىردەن ءبىر كوزى – مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدى ەلەكتروندى نۇسقاعا كوشىرۋ. بۇل جەردە شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر بار. بۇگىندە مالىمەتتەر بازاسىنىڭ 33 پايىزى عانا ينتەگراتسيالانعان. تسيفرلىق دامۋ، قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى وسى جۇمىستى ساپالى ءارى ۋاقتىلى اياقتاۋى قاجەت. ەلەكتروندى ۇكىمەتتى دامىتۋ اياسىندا ازاماتتاردىڭ كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ءموبيلدى نۇسقادا الۋى ءۇشىن جاپپاي وقىتۋ جۇمىستارىن دامىتۋ ءبىزدىڭ باسىمدىعىمىز سانالادى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

جەتىنشى مىندەت – مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ جۇيەلەرىن جەتىلدىرىپ، بيزنەسكە اكىمشىلىك قىسىمدى تومەندەتۋ.

– بۇگىندە 25 مىڭ ۇيىم مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى جۇزەگە اسىرادى. بۇل جەمقورلىققا قارسى باقىلاۋدى قيىنداتادى. وسىعان بايلانىستى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ورتالىقتاندىرىپ، الەۋمەتتىك سالاداعى بيۋدجەتتىك مەكەمە باسشىلارىن بۇل مىندەتتەن بوساتۋ كەرەك. كوللەدجدەر مەن مەكتەپ ديرەكتورىنا دەيىن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا قاتىسى بار. ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردا ساياسي قىزمەتشىلەردى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلارعا ارالاستىرمايتىن مەحانيزمدەر ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى باسەكەلەستىك ورتاعا بەرۋ كەرەك. بۇل تۋرالى ءجيى ايتىلسا دا، 5 فۋنكتسيا عانا جەكە سەكتورعا بەرىلگەن. پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءا.سمايىلوۆقا جانە ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترىنە ءتيىستى جۇمىستاردى جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن. ونىڭ ناتيجەلەرىن ماعان 1 ايدىڭ ىشىندە بايانداڭىزدار، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

جيىن سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى جەمقورلىق بويىنشا قول استىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ قىلمىستىق ارەكەتتەرى ءۇشىن ءبىرىنشى باسشىلاردىڭ جاۋاپتى بولاتىنىن تاعى ءبىر مارتە قاداپ ايتتى.

– ەگەر ءبىز جەمقورلىقتى تۇبەگەيلى جويۋدى مىندەت ەتىپ الساق، مەنىڭشە، مەملەكەتتىك ورگان باسشىلارى مۇنداي جاعدايدا وتستاۆكاعا كەتۋى كەرەك. ولاردىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن قابىلداۋدى نەمەسە قابىلداماۋدى مەملەكەت باسشىسى شەشەدى. بىراق جۇمىستان بوساتۋ تۋرالى ارىز جازۋى مىندەتتى شارا بولۋى كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

ۇكىمەت پەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە وسى جيىندا كوتەرىلگەن ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ەنگىزىلگەن ۇسىنىستار نەگىزىندە جۇمىس ىستەۋ تاپسىرىلدى.

Abai.kz