اۋەزحان قوداردى بiلiمدi ءارi بiلiكتi عالىم رەتiندە سىرتتاي سىيلاپ جۇرەتiنبiز. ارا-تۇرا ۇلتتىق مۇددەگە جات "قازاقستاندىق ۇلت" ءتارiزدi قۇبىجىق يدەيالاردى قولداۋىنا دا بiرشاما كوزجۇمبايلىقپەن قاراپ كەلدiك. دەسەك تە، "ارگۋمەنتى ي فاكتى" گازەتiنiڭ سوڭعى سانىندا (№25, 22-28 ماۋسىم 2011 جىل) بەرگەن سۇحباتىندا اۋەزحان قودار، جۇمساقتاپ ايتقاندا، "قىزىل سىزىقتان" ارى اسىپ كەتتi. عالىمنان سۇحبات العان جۋرناليست يۋري كيرينيتسيانوۆ ەكەۋi قازاقستانداعى ورىس ۇلتىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ، باسقا ۇلتتارعا "قىسىم" كورسەتiپ جاتقان قازاقتى "جەردەن الىپ، جەرگە سالىپتى". ەندi وسى ماسەلەگە كەڭiرەك توقتالساق.

اڭگiمەنiڭ باسىندا-اق ءا.قودار بىلاي دەدi: ء"يا، كونس­تيتۋتسيا بويىنشا بiز دەموكراتيالىق مەملەكەتپiز، بارلىق ازاماتتاردىڭ تەڭ قۇقى بار. بiراق، شىندىعىنا كەلسەك، قازاقتار كوپتەگەن ارتىقشىلىقتارعا يە بولدى. "ۇلتتى قۇرۋ" دەپ اتايتىن ۇدەرiس باستالدى. وزگە ۇلت وكiلدەرiن كەمسiتكەن جوق تا شىعار، بالكiم. ولاردى اقىرىن عانا سايا­سي، قوعامدىق جانە مادەني ءومiردiڭ تۇكپiرiنە شەتتەتiپ تاستادى. بيلiك دالiزدەرiندە ورىستىڭ سانى تىم از. ورىس تiلiندە ءدارiس بەرەتiن مەكتەپ­تەردiڭ سانى ۇنەمi ازايىپ كەلەدi. 90-جىلداردىڭ ورتاسىندا نەگiزiنەن ورىستاردان تۇراتىن 2 ميلليون ادامنىڭ ەلدەن كەتۋi - ورنى تولماس شىعىن".

اۋەزحان قوداردى بiلiمدi ءارi بiلiكتi عالىم رەتiندە سىرتتاي سىيلاپ جۇرەتiنبiز. ارا-تۇرا ۇلتتىق مۇددەگە جات "قازاقستاندىق ۇلت" ءتارiزدi قۇبىجىق يدەيالاردى قولداۋىنا دا بiرشاما كوزجۇمبايلىقپەن قاراپ كەلدiك. دەسەك تە، "ارگۋمەنتى ي فاكتى" گازەتiنiڭ سوڭعى سانىندا (№25, 22-28 ماۋسىم 2011 جىل) بەرگەن سۇحباتىندا اۋەزحان قودار، جۇمساقتاپ ايتقاندا، "قىزىل سىزىقتان" ارى اسىپ كەتتi. عالىمنان سۇحبات العان جۋرناليست يۋري كيرينيتسيانوۆ ەكەۋi قازاقستانداعى ورىس ۇلتىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ، باسقا ۇلتتارعا "قىسىم" كورسەتiپ جاتقان قازاقتى "جەردەن الىپ، جەرگە سالىپتى". ەندi وسى ماسەلەگە كەڭiرەك توقتالساق.

اڭگiمەنiڭ باسىندا-اق ءا.قودار بىلاي دەدi: ء"يا، كونس­تيتۋتسيا بويىنشا بiز دەموكراتيالىق مەملەكەتپiز، بارلىق ازاماتتاردىڭ تەڭ قۇقى بار. بiراق، شىندىعىنا كەلسەك، قازاقتار كوپتەگەن ارتىقشىلىقتارعا يە بولدى. "ۇلتتى قۇرۋ" دەپ اتايتىن ۇدەرiس باستالدى. وزگە ۇلت وكiلدەرiن كەمسiتكەن جوق تا شىعار، بالكiم. ولاردى اقىرىن عانا سايا­سي، قوعامدىق جانە مادەني ءومiردiڭ تۇكپiرiنە شەتتەتiپ تاستادى. بيلiك دالiزدەرiندە ورىستىڭ سانى تىم از. ورىس تiلiندە ءدارiس بەرەتiن مەكتەپ­تەردiڭ سانى ۇنەمi ازايىپ كەلەدi. 90-جىلداردىڭ ورتاسىندا نەگiزiنەن ورىستاردان تۇراتىن 2 ميلليون ادامنىڭ ەلدەن كەتۋi - ورنى تولماس شىعىن".

بiردەن ايتايىق، قودار "دابىلدى" بەكەر قاعىپ وتىر. قازiرگi تاڭدا قازاقستاندا الەۋمەتتiك، ەكونوميكالىق ءارi ساياسي تەڭسiزدiككە ۇشىراعان وزگە ەمەس، وسى ەلدiڭ ەگەسi ءارi يەسi - قازاقتىڭ ناق ءوزi. مىسال كەرەك پە؟! ايتايىق. "شاڭىراق" پەن "باقاي" ءتا­رiز­دi گەتتولاردا تۇرىپ جاتقان كiم؟ قيراعان اۋىلداردان قالاعا اعىلىپ، الەۋمەتتiك قيىندىققا ۇشىراپ جاتقان كiم؟ ايىنا 22-25 مىڭ تەڭگە جالاقى الىپ ("ەرساي كاسپيان كونتراكتور"), يتاليا كومپانياسىنىڭ قىسىمىنا نارازىلىق تانىتقان كiم؟ قازاقتار! ءۇيسiز-كۇيسiز، ءپا­تەر، جۇمىس iزدەپ جۇرگەن وزگە ۇلت وكiلiن كوردiڭiز بە؟ جوق!

قازاقستانعا وسىدان 4-5 جىل بۇرىن كەلگەن قىتاي، تاجiك، وزبەك، قىرعىز وسى ەلدە تۋىپ-وسكەن كوپ قازاقتان بiرنەشە ەسە جاقسى تۇرادى. وزگە ۇلت وكiلدەرiن قىسپاققا الىپ، ولار­عا قىسىم كورسەتiپ جۇرگەن قازاق شەنەۋنiگiن، بيلiك وكiلiن كوردiڭiز بە؟ جوق، ارينە. قازاق مەكتەپتەرiنiڭ سانى كۇرت ءوستi دەگەن دە - بارىپ تۇرعان وتiرiك. الماتى قالاسىنىڭ وزiندە 181 ورتا مەكتەپ بار دەسەك، سونىڭ 48-i عانا قازاق مەكتەبi. قالعانى - ارالاس، ورىس، باسقا ۇلت وكiلدەرiنiڭ مەكتەپتەرi. بiر سوزبەن ايتقاندا، قالاداعى بار مەكتەپتiڭ تورتتەن بiرi عانا قازاق مەكتەپتەرi. بiتتi. ارينە، كسرو كەزەڭiمەن سالىستىرعاندا، قازاق مەكتەپتەرiنiڭ سانى كوبەيدi. بiراق تاۋەلسiزدiك العالى 20 جىل وتسە دە، ورىس مەكتەپتەرiنiڭ سانى قازاق مەكتەپتەرiنەن ءالi دە كوپ. بۇدان ارتىق قانداي "شىدام" پەن "توزiمدiلiك" كەرەك؟! 90-جىلدارى 2 ميلليون ورىس ەلدەن كەتiپ قالعانىنا دا قودار قاتتى "وكiنiپتi". ەلدەن كەتۋ-كەتپەۋ - ءار ادامنىڭ جەكە تاڭداۋى. 2 ميلليون ادام كەتسە، ولار ءوز وتانىنا ورالعىسى كەلدi دەگەن ءسوز. ياعني، بۇل مەملەكەتتە قوناق ەكەنiن سەزiنگەندەر بۇلار. ولارعا جالىنىپ-جالبارىنىپ ەلدە قالاي ۇستاۋعا بولادى؟ ۇستاي المايسىز. بiراق ەلدەن كەتكەن 2 ميلليون ورىس ءۇشiن قاتتى قينالعان اۋەزحان قودار سىرت­تا جۇرگەن 5 ميلليون قازاق تۋرالى بiر اۋىز ءسوز ايت­پادى. نەگە؟ پرەزيدەنتتiڭ "ەلگە كەلگiسi كەلەتiندەرگە جول اشىق، بiراق مەملەكەت ولارعا ءۇي، جۇمىس، اقشا بەرمەيدi, جاعداي جاسامايدى، كومەك كور­سەتپەيدi" دەگەن ءسوزiن نەگە سىن ساداعىنا المادى؟ ءاربiر ءۇشiنشi قازاقتىڭ ەلدەن جىراقتا جۇرگەنi تۋرالى نەگە تiس جارمادى؟ الدە ء"وز ەلiم، ءوز جەرiم" دەپ تۋعان ەلiنە كوشۋدi ءجون ساناعان، قازاقستاندى ۋاقىتشا مەكەن كورگەن 2 ميلليون ورىستىڭ تاعدىرى وتانىنا ورالا الماي جۇرگەن 5 ميلليون قازاقتىڭ ەرتەڭiنەن قۇندى ءارi قاسيەتتi مە قودار ءۇشiن؟!

"بيلiكتە ورىستىڭ سانى از!" دەگەن اسiرەۇلتشىل "لادتىڭ" اتتانىنا وسى جولى عالىم قودار دا قوسىلىپتى. بۇعان قاتىستى ەكi نارسەنi ايتۋعا بولادى. بiرiنشiدەن، بيلiكتiڭ ساپىندا ورىستىڭ سانى از بولسا دا، بۇگiنگi بيلiكتiڭ بiتiم-بولمىسى، جان-دۇنيەسi ۇلتسىزدانعانىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. اقوردانىڭ باستاماسىمەن تۋىنداعان "قازاقستاندىق ۇلت" يدەياسى كiمنiڭ سويىلىن سوعادى؟ قازاقتىڭ با؟ جوق! وزگە ۇلت وكiلدەرiنiڭ. پرەزيدەنتتەن باستاپ بيلiكتiڭ بارلىق تارماقتارى قاي تiلدە سويلەيدi? ورىس تiلiندە! وسىنداي ۇلتتىق مۇددەگە مۇرىن شۇيiرە قارايتىن، وعان سات­قىندىق جاساعان بيلiكتi "قودارلار" جارىق كۇندە ماي شاممەن تاپپايدى باسقا ەلدەردەن. ەكiنشiدەن، قوداردىڭ ءوزi دە بارلىق ازاماتتاردىڭ قۇقى تەڭ ەكەنiن ايتتى. ولاي بولسا، ورىستى ورىس بولعانى ءۇشiن عانا ونى بيلiككە نەگە تارتۋ كەرەك؟ ەگەر دەموكراتيا­لىق قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاعىسى كەلسە، "قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ اتىنان 9 دەپۋتات پارلامەنتكە نەگە سايلانادى؟" دەپ ماسەلە كوتەرۋگە بولماي ما؟! كونستيتۋتسيادا "بiر ادام - بiر داۋىس" ۇستانىمى ايقىن جازىلعان. اسسامبلەيانىڭ مۇشەلەرi بiر ەمەس، ەكi رەت داۋىس بەرەتiندەي وزگە ازاماتتاردان قاي جەرi ارتىق؟ نەگە ولاردىڭ قۇقى باس­قالاردان جوعارى؟ وزبەكستانداعى وزبەك "نەگە بiزدi ورىس بيلەمەيدi?" دەپ نەگە ايت­پايدى؟ سەبەبi, بۇل - اقىماقتىق قانا ەمەس، بارىپ تۇرعان قۇلدىق پسيحولوگيا. "قازاق ءوزiن-ءوزi باسقارا المايدى، بيلiككە ورىستاردى تارتۋ كەرەك" دەگەن وي جاتىر مۇنىڭ استارىندا. مۇندايلار iشiنەن "قۇم جينالىپ تاس بولماس، قۇل جينالىپ باس بولماس" دەپ توپشىلايتىن شىعار. شىن مانiندە، ورىس ەلدi جۇزدەگەن جىل بويى بيلەپ كەلدi. سوڭعى 70 جىلدا (كوم­مۋنيستiك بيلiك ورناعان تۇستا) قازاققا قىس­پاق ارتتى: قازاق مەكتەپتەرi جابىلدى، زيالى قاۋىم وكiل­دەرi جاپپاي رەپرەسسياعا ۇشىرادى، اشتىق جىلدارىندا بiرنەشە ميلليون قازاق قىرىلدى. بiر سوزبەن ايتقاندا، مۇنى كوممۋنيستەردiڭ (كرەملدiڭ) قازاققا جاساعان گەنوتسيدi دەپ باعالاۋعا بولادى! وسىنى كورە تۇرا - كور­مەۋ­دەن، بiلە تۇرا - ۇندەمەۋدەن ارتىق قىلمىس بار ما؟! ودان ءارi اۋەزحان قودار حالىقتىڭ "جاپپاي" مەملە­كەت­تiك تiلدە سويلەۋiنەن شوشىندى. دالiرەك ايتساق، بىلاي دەدi: "قازاق تiلiن "ستاحانوۆشىل" ادiسپەن ومiرگە ەنگiزە باستادى، بۇل، ارينە، ورىستiلدi وتانداستاردىڭ iشكi نارازىلىعىن تۋعىزدى. ورىس باۋىرلار قازاق تiلiن ۇيرەنسiن مەيلi دەگەن كوزقاراس قالىپتاستى. مەنiڭ­شە، مەملەكەتتiك تiلگە كوشۋدi باسقاشا جولمەن، اقىرىن عانا جۇزەگە اسىرۋ كەرەك ەدi. ونى بiرنەشە كەزەڭگە ءبولۋ قاجەت. تiپتi بiرنەشە ۇرپاققا قالدىرۋ كەرەك ەدi".

قازاق تiلiن "ستاحانوۆتىق قارقىنىمەن ومiرگە ەنگiزiپ جاتىر دەۋ - نە تiلدi, ۇلتتى قورلاۋ، نە بارىپ تۇرعان كورسوقىرلىق. مەملەكەتتiك تiلدi قاي سالاعا "جاپپاي" ەنگiزiپ جاتىر ەكەن بيلiك؟ پرەزيدەنتتiڭ ءوزi "قازاق تiلiندە سويلەسەم، حالىقتىڭ تەڭ جارتىسى مەنi تۇسiنبەيدi, سوندىقتان ول تiلدە سويلەمەيمiن" دەپ اشىق مالiمدەدi. "مەملە­كەت­تiك تiلدi ەنگiزۋدە "اسىرا سiلتەپ" جۇرسiڭدەر، مۇنى توقتاتىڭدار!" دەپ تە ۇرىستى بيلiك وكiلدەرiنە. مۇنىسى ەندi ءومiر شىندىعىمەن قابىسپايتىن نارسە. ءسiرا، قودارلاردىڭ سوزiنە سەنiپ قالسا كەرەك. وزi دە ومiرگە تاسباقانىڭ ءجۇرiسi­نەن باياۋ ەنگiزiلiپ جاتقان مەملەكەتتiك تiل بۇدان كەيiن مۇلدەم شالا-جانسار كۇيگە تۇسپەي مە؟ مەملەكەتتiك تiلدi ومiرگە ەنگiزۋدi بiرنەشە ۇرپاققا ءبولiپ تاستاۋ دەگەن ءسوز - ونى ءوز قولىمىزبەن ءولتiرۋ­مەن پاراپار iس. قازاق تiلiن 70 جىل بويى تۇنشىقتىرۋ، سوسىن ونىڭ دامۋىن بiرنەشە ونجىلدىقتارعا ءبولiپ تاستاۋدان ارتىق قانداي قاسكويلiك بولادى؟ بiزبەن قاتار تاۋەلسiزدiك العان پوستكەڭەستiك ەلدەردiڭ قايسىسى ءوز انا تiلiن ءدال بiزدەگiدەي قومسىنىپ جاتىر؟ ەشقايسىسى! ال بiز كiمگە جالتاقتاۋىمىز كەرەك؟ بiرەۋدiڭ كوڭiلiنە، ونىڭ وكپە-نازىنا قاراپ، ءوز انا تiلiمiزدi قۇربان ەتۋ نە دەگەن سۇمدىق؟ ەۆرەيلەرگە قاراڭىز. عاسىرلار بويى ءولi تiل بولىپ كەلگەن يۆريتتi بiرنەشە جىلدىڭ iشiندە تiرi­لت­تi. مەملەكەت قۇرعان 4-5 ميلليون ەۆرەي اينالاداعى 300 ميلليون ارابتىڭ كوڭiلiنە دە، باسقا الەمنiڭ پiكiرiنە دە قاراعان جوق. ۇلتتىڭ ەڭ بiرiنشi ايقىنداۋىش بەلگiسiن تiرiلتتi, دۇنيەگە قايتا اكەلدi. ال بiز "قودارلاردىڭ" كەسiرi­نەن ءوز انا تiلiمiزدi قاجەتسiن­بەي­تiندەردiڭ تەپكiسiنە تاستاماقپىز. ەگەر وركەنيەتتi ەلدەردiڭ مىسالى كەرەك بولسا، فرانتسيا مەن گەرمانيانى الايىق. بۇل مەملەكەتتەرگە الەمنiڭ تۇكپiر-تۇكپiرiنەن يمميگرانتتار اعىلۋدا. قازiر پاريجدە جەرگiلiكتi فرانتسۋزداردان گورi ەتنيكالىق ارابتاردىڭ سانى الدەقايدا كوپ. بiراق ولاردىڭ ەشقايسىسى "فرانتسيادا اراب تiلiندە سويلەيمiز!" دەپ ۇراندامايدى. فرانتسۋز تiلiن ءۇي­رەنەدi. سول تiلدە سويلەيدi, ونىڭ مادەنيە­تiن، دiلiن قۇرمەتتەيدi. ولاردى ەشكiم دە اراب، قىتاي دەپ اتامايدى، بارلىعى بiردەي - فرانتسۋز (ازاماتتىقتى السا). گەرمانيادا دا جاعداي سولاي. ولاي بولسا، قازاقستاندا نەگە حالىق مەملەكەتتiك تiلدە سويلەمەۋi تيiس؟ نەگە ول "قازاق" دەپ ەمەس، جاساندى اتپەن "قازاقستاندىق" بولۋى تيiس؟ قانشا تىراشتانىپ، تالپىنسا دا، قازاق ەلi شۆەيتسارياعا، كاناداعا، اقش-قا اينالمايدى. سەبەبi, بiزدiڭ ەلدە مەملەكەتقۇرۋشى ۇلت بار. ەلدiڭ دە، جەردiڭ دە ەگەسi بار. ول - قازاق ۇلتى. سۇحبات بارىسىندا جۋرناليست كيرينيتسيانوۆتiڭ دە شوۆينيستiك كوزقاراسىنا ء"تان­تi" بولدىق. بiردە قازۇۋ-دى جاڭا بiتiرگەن جاس­تاردىڭ ورىس تiلiن بiل­مەۋiنە اشۋلانسا، ەندi بiردە بىلاي دەپ مالiمدەيدi: "ەگەر اشىعىن ايتساق، حالىقتىڭ ات ءتو­بەلiندەي توبى عانا جاقسى ءومiر كەشۋدە. قالعاندارى جالاقىدان-جالاقىعا ءومiر سۇرۋدە. مىناداي بالاما بار: نە تiلدi ۇيرەن، نە جۇمىس iستەپ، كۇنiڭدi كور". قازاق تiلiندە سويلەگەنi ءۇشiن بيلiك جاعدايىن جاساپ وتىرعان ادامدى قايدان كوردi ەكەن؟ ماشكەۆيچ، كيم، شوديەۆ، يبراگيموۆ، قۇلىباەۆ، وتەمۇراتوۆتىڭ قازاق تiلiندە ءسوي­لەگەنiن قايدان ەستiدi? جەكە ءوزiمiز ەستiگەن ەمەسپiز. قازاق تiلiن بiلمەك تۇگiلi, ول تiلدە ەلمەن امانداسقانىن دا بايقامادىق. اۋەزحان قودار مەن يۋري كيرينيتسيانوۆتiڭ ودان كەيiن­گi اڭگiمەسi دە "ۇرەي مەن قور­قىنىشتىڭ" قۇشاعىندا ءوتتi. 2020 جىلعا قاراي حالىقتىڭ 95 پايىزى قازاق تiلiندە سويلەۋدەن قورىققان، ءۇش تۇعىرلى تiل باعدارلاماسىن، باسقا دا ۇلتسىزداندىرۋ جوبالارىن اشىق قولداعان. بiراق بۇل ەكەۋiنiڭ ءوز-وزiنەن نەگە شوشىپ وتىرعانىن ءتۇسiنۋ قيىن. تاۋەلسiزدiك العان 20 جىلدىڭ iشiندە وزگە ۇلت وكiلدەرiنiڭ قانشا پايىزى مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەردi? ارى كەتسە 5 پايىزدىڭ شاماسى. ال ورىستىڭ قانشا پايىزى قازاق تiلiندە سويلەپ ءجۇر؟ 1 پايىزعا جەتۋ-جەتپەۋi دە نەعايبىل. تۋرا وسىنداي قار­قىنمەن كەتە بەرسەك، 9-10 جىلدىڭ iشiندە حالىقتىڭ 95 پايى­زى قازاقشا سويلەيدi دەگەنگە كiم سەنەدi? بiر سوزبەن ايتقاندا، قازاق ورىستى تىقسىرىپ جاتىر دەپ دابىل قاعۋى - قاسقىردى كورمەسە دە ۇيدە وتىرىپ باقىر­عان بالانىڭ قىلىعىنا كوبiرەك ۇقسايدى. قوداردى "اعام" دەپ وتىرعان ("داۆاي پوگوريم س توبويۋ، برات" - سۇحباتتىڭ تاقىرىبى) يۋري كيرينيتسيانوۆ ورىس ۇلتىنا قارسى تۋرا وسىنداي پiكiردi ايتار ما ەدi? "رەسەي از ۇلتتاردى قىسىپ جاتىر. باشقۇرت، تاتارعا، باسقا دا ۇلت پەن ۇلىستارعا ءوز انا تiلiن، مادەنيەتiن، دiلi مەن دiنiن ساقتاۋعا مۇمكiندiك بەرمەۋدە. بۇل نە سۇمدىق؟ رەسەي قالالارىندا ورىس فاشيستەرi تۇرi ورىس­قا ۇقساماعانى ءۇشiن عانا ادامداردى ولتiرۋدە. وسىنىڭ قاي جەرi وركەنيەت؟ ورىس با­ۋىرلارىم، مۇنداي شوۆي­نيزم­دi قويۋ كەرەك! قازاقستاندا مەملەكەتتiك تiلدi سىيلايىق. قازاق تiلiندە سويلەۋگە ۇمتىلايىق!" دەپ نەگە ايتپايدى ول؟ مەملەكەتقۇرۋشى ۇلت­تىڭ وكiلi (وسى ەلدiڭ ەگەسi دە، يەسi دە) اۋەزحان قودار كوپ دياس­پورا بiرiنiڭ وكiلiنiڭ الدىندا نەگە سونشا يiلدi?

مەملەكەتتiك تiلدi اسپەت­تەۋدiڭ ورنىنا وعان قىرىن قاراعانى نەسi? الدە ءوزi قازاق تiلiن قۇرمەتتەمەگەن، ونى قاجەتسiنبەگەن سوڭ iشكi قىجىلىن سىرتقا شىعارعانى ما؟ ورىستانعان iشكi سەزiم-ءتۇي­سiكتiڭ اتا-بابا سويلەگەن تiلدi جاتسىنعانى شىعار. قازاق تiلiنiڭ قازiرگi مۇشكiل حالi ودان ءارi قۇلدىراي بەرسە، بiز سياقتىلارعا تiپتi جاقسى دەگەن جەكە باستىڭ مۇددەسiن كوزدە­گەن­دiك پە؟ بالكiم، بيلiكتiڭ سىڭار ەزۋ ساياساتىن جاقتاپ، سوعان جاعىنعانى شىعار؟ نە دەسەك تە ءا.قوداردىڭ بۇل قىلىعى قوقاڭداۋدان ارiگە اسپايتىن بوس اۋرەشiلiك بولىپ قالسا ەكەن. ارازدىقتى قوز­دىر­عىشتاردىڭ ديiرمەنiنە سۋ قۇياتىندار ونسىز دا جەتەدi.

جانبولات ماماي

http://www.zhasalash.kz/saraptama/4864.html