«اركىمدىكى وزىنە، اي كورىنەر كوزىنە». ءبىز، قازاق كينوسى ەندى عانا اياققا تۇرىپ، دامىپ كەلەدى دەپ بوركىمىزدى  اسپانعا لاقتىرىپ جۇرگەندە... الاشاپاندى اعايىندىلارىمىز  قازاق كينوسى «ءبىزدىڭ ارقامىزدا دامىپ كەلەدى» دەپ ءماز-ءمايرام بولۋدا. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس. اتالمىش سەبەپ - كەيبىر كينولاردىڭ اتى قازاق بولعانىمەن زاتى وزبەكتىكى. ءتىپتى، رەجيسسەرلەرى دە سول وزبەكتىڭ وزدەرى. سوندىقتان بولار،  كورشi ەلدiڭ كينوسىن ءوز كينومىزبەن ءتىپتى،  سالىستىرۋدان قورقاسىڭ.

«اركىمدىكى وزىنە، اي كورىنەر كوزىنە». ءبىز، قازاق كينوسى ەندى عانا اياققا تۇرىپ، دامىپ كەلەدى دەپ بوركىمىزدى  اسپانعا لاقتىرىپ جۇرگەندە... الاشاپاندى اعايىندىلارىمىز  قازاق كينوسى «ءبىزدىڭ ارقامىزدا دامىپ كەلەدى» دەپ ءماز-ءمايرام بولۋدا. وعان سەبەپ تە جوق ەمەس. اتالمىش سەبەپ - كەيبىر كينولاردىڭ اتى قازاق بولعانىمەن زاتى وزبەكتىكى. ءتىپتى، رەجيسسەرلەرى دە سول وزبەكتىڭ وزدەرى. سوندىقتان بولار،  كورشi ەلدiڭ كينوسىن ءوز كينومىزبەن ءتىپتى،  سالىستىرۋدان قورقاسىڭ.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ جەرگiلiكتi تۇرعىندارى وزبەك مادەنيەتiن كادىمگىدەي قۇرمەتتەيدi. ولار الا-تاقيالى اعايىنداردىڭ جۇرت اۋزىنا iلiككەن ونەرپازدارىنىڭ (اكتەر، ارتىستەرiنiڭ) قاي-قايسىسىن دا تۇستەپ تانىپ، ءجۇزىن شىرامىتىپ، قاي كينودا، قانداي رولدە ويناعانىنا دەيiن مايىن تامىزىپ اڭگiمەلەپ وتىرادى. گۋلچەحرا ەشونكۋلوۆا، ۋبايدۋللا ومون، ۋلۋگبەك كادىروۆ، شاحزودالار ولاردىڭ سۇيىكتى اكتەرلەرى، بۇگىنگى تاڭدا. ونىمەن قوسا، شىمقالانىڭ قالتالى قازاقتارى قىز ۇزاتىپ، كەلiن تۇسiرسە، تويعا تاشكەنتتەن ءارتiس، كينواكتەرلەر شاقىرۋدى دا ۇمىتپايدى، ەستەن شىعارمايدى. ماسەلەن، وزبەكستاننىڭ حالىق ءارتىسى يۋلدۋز ۋسمانوۆا، شاحزودا سىندىلار قازاق پەن وزبەك اراسىنداعى كوپىردەي. ءبىر كۇنى اندا، ءبىر كۇنى مۇندا جۇرەتىن اتحامبەك يۋلداشەۆ سياقتى انشىلەردى سەنبى-جەكسەنبىدە قالانىڭ مەيرامحانالارىنان وڭاي  تاباسىز. ال، ءبىر عانا شاحزودانىڭ قارا بازارداعى تويعا شىعۋ قۇنى 6000 اقش دوللارى بولسا، قالعان ارتىستەردىڭ قانشا تۇراتىنى ايتپاي-اق تۇسىنىكتى شىعار، شاماسى. ۇنەمى تويلارىندا وزبەك ءاشۋلاسى (ولەڭ) سايراپ تۇرسا، جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ ءتىلى شۇبالانباي نەتسىن؟!ولاردا ايىپ بار ما؟!  اۋىزەكi سويلەۋ ۇردiستەرiندە وزبەك ىرعاعى (ينتوناتسياسى) باسىم ەكەنi دە جاسىرىن ەمەس. كوز دە، قۇلاق تا ۇيرەنىپ كەتكەلى قاشان!!! بۇعان سەبەپ، تۇرعىنداردىڭ «وزبەكفيلم» كينوستۋدياسى شىعارعان ۇلكەندi-كiشiلi فيلمدەر مەن كونتسەرتتەرگە اۋەستىگى. «اۋەس» دەگەن بەرگi جاقتاعى ءسوز، الدا-جالدا وزبەك كينوسى باستالسا، iشكەن اسىن جەرگە قويادى.

وزبەكتىڭ قانداي دا ءبىر جاڭا تۋىندىسى شىعا قالسا، ونى دا وڭتۇستىكتىڭ حالقىنان ارتىق بىلەتىن وزبەك جوق شىعار؟!  ساتىلادى ەكەن. ساتىلماق تۇگiلi كەز كەلگەن جەردە قاپتاپ تۇر. ارزان. ون-ون ەكi كينو جازىلعان بiر ديسكi 4500-5000 وزبەك سۋمىنىڭ توڭiرەگiندە. قازاق تەڭگەسىنە شاققاندا اينالاسى 450-500 تەڭگە. ماسەلەن، «فاتيما مەن زۋحرا»، «ويىن»، «ءسۇيiنiش»، «سۋپەر كەلينچاك»  «باقىت ءۇشiن ميلليون»، «ەگiزدەر»، «جالعىز»، «جۇلدىزسىز اسپان» جانە اتحامبەك يۋلداشەۆتىڭ «انا» سەكiلدi كينولارى حيتكە اينالعان. قانشا كينو بولعانىمەن ستسەناريلەرى ءبىر-بىرىنە ۇقساس. دەسەك تە، ەشكiمدi جالىقتىرمايدى، تiپتi تارتىمدى دەرلiكتەي دۇنيەلەر.سەنبەسەڭىز كورىڭىز... اقيقاتىن ايتساق، ادام ساناسىنا كiتاپقا قاراعاندا مادەنيەت پەن ونەر مۋزىكا، كينو ارقىلى  تiكەلەي، جەدەل اسەر ەتەتiنi راس. بار نازارىن وزبەك كينوسىنا اۋدارعان ادامداردان ءبىر اۋىز وزبەك ءفيلمى جايىندا سۇراي قالساڭىز، ولار: «تاربيەلىك ءمانى وتە زور. اشىق-شاشىق نەمەسە ءسۇيىس-كۇيىستەرى جوق جاقسى فيلمدەر» دەپ جاۋاپ بەرەدى. ال، قازاق فيلمدەرىن سۇراساڭىز، كەزىندە تالاي قازاقتىڭ سىنىنا ۇشىراعان، سۇمىرايىنا اينالعان «كەلiن»، «قايرات  چەمپيون» دەگەننەن «قۇداي ساقتاسىن» دەيتىنى تاعى بار. ول -  شىندىق. بىراق، ءوز كورەرمەنىنە جول تاپپاعان مۇنداي فيلمدەرگە رەسەيلiكتەر «وتە جوعارى باعالار» بەرiپ، ەۋروپالىقتار قوماقتى قارجىلاي «سىيلىقتار» ۇسىنعانى دا جاسىرىن ەمەس. ءىشىڭ جىلايدى. قانداي قاساقانا  ويمەن، جىلى كۇلكى مەن ماداق ارقىلى جۇرگىزىپ وتىرعان سايقال ساياساتىنىڭ بەرگى جاعىن اركىم دە تۇسىنەتىن شىعار.... دەگەنمەن، مەن سولاي ويلايمىن...
وزبەك اعايىنداردىڭ شىعارىپ جاتقان كينولارىندا ۇلتتىق سالت-داستۇرگە، تiلگە، دiنگە، وتانسۇيگiشتiككە، مادەنيەتكە، ونەرگە دەگەن قۇرمەت وتە اسقاق. ولاردىڭ فيلمدەرi وسىنداي قاسيەتتەرiمەن-اق تارتىمدى ءارi قىزىق. بۇگiنگi تاڭدا، قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ەلدەرiندەگi جانە رەسەيدiڭ بازارلارىندا ساتىلاتىن ديسكiلەردiڭ ەداۋiر بولiگiنە سۇرانىس بولعاندىقتان ارينە، ولاردى  وزبەك فيلمدەرi قۇرايتىنى شىندىق. سونداي-اق وزبەكفيلم رەسەيدەن، امەريكادان اكتەرلار شاقىرىپ، ولارمەن بiرلەسiپ كينو جاساعان ەمەس. كەرiسiنشە، وزبەك كينواكتەرلەرiن ورىستاردىڭ وزدەرi شاقىرىپ، كينولارىنا ءتۇسiرiپ جاتىر. بۇل دا كوپ نارسەنi اڭعارتسا كەرەك. ءوز باسىم قازاقتىڭ مەنتاليتەتiنە جاقىن وزبەكتiڭ جاڭادان شىققان كينولارىن بازاردان iزدەي باستايمىن...وسى اپتانىڭ سوڭىندا باراحولكاعا بارۋ كەرەك ەدى... قولجەتىمدى، ءارى ماعىنالى، ودان ارتىق نە كەرەك؟!

www.mtdi.kz   سايتى