شىلدەنىڭ 7-ءى كۇنى الماتى قالاسى اكىمدىگىندە «زىكىرشىلەر»، «سوپىلار» اتالىپ جۇرگەن قازاقستانداعى سوپىلىق جول وكىلدەرىنە قاتىستى دوڭگەلەك ۇستەل ءماجىلىسى ءوتتى. وعان ءتيىستى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار مەن سوپىلارعا اراشا ءتۇسۋشى زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى. بۇل جيىننىڭ ۇيىمداستىرىلۋىنا جازۋشى شەرحان مۇرتازا، عالىم مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى باستاعان زيالى قاۋىمنىڭ 2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جازعان اشىق حاتى سەبەپ بولعان. قوعام نازارىنداعى بۇل اشىق حات ەسكەرىلۋسىز قالماسى انىق ەدى، سونداي-اق يسماتۋللا ماقسۇمعا جالا جابىلدى دەگەن پىكىردىڭ دۇرىس، بۇرىسى تالقىعا سالىناتىن مەزگىل ەرتە مە، كەش پە ءبىر بولاتىنىن كوپشىلىك كۇتكەن-تۇعىن.

شىلدەنىڭ 7-ءى كۇنى الماتى قالاسى اكىمدىگىندە «زىكىرشىلەر»، «سوپىلار» اتالىپ جۇرگەن قازاقستانداعى سوپىلىق جول وكىلدەرىنە قاتىستى دوڭگەلەك ۇستەل ءماجىلىسى ءوتتى. وعان ءتيىستى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار مەن سوپىلارعا اراشا ءتۇسۋشى زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى. بۇل جيىننىڭ ۇيىمداستىرىلۋىنا جازۋشى شەرحان مۇرتازا، عالىم مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى باستاعان زيالى قاۋىمنىڭ 2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جازعان اشىق حاتى سەبەپ بولعان. قوعام نازارىنداعى بۇل اشىق حات ەسكەرىلۋسىز قالماسى انىق ەدى، سونداي-اق يسماتۋللا ماقسۇمعا جالا جابىلدى دەگەن پىكىردىڭ دۇرىس، بۇرىسى تالقىعا سالىناتىن مەزگىل ەرتە مە، كەش پە ءبىر بولاتىنىن كوپشىلىك كۇتكەن-تۇعىن.

كوپتەن كۇتكەن كەڭەس
كوزى قاراقتى وقىرمان «زىكىرشىلەر» تاقىرىبىنىڭ «حابار» تەلەارناسىنان «اقيقات» ءفيلمى كورسەتىلگەننەن كەيىن قوعامدا قىزۋ تالقىعا تۇسكەنىن جاقسى بىلەدى. فيلمدە ون جىل بويى اشىق ءارى زاڭ اياسىندا قىزمەت ەتكەن «سەنىم. ءبىلىم. ءومىر» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ رۋحاني تاربيە باعىتىنداعى قىرۋار جۇمىسى ەسكەرۋسىز قالىپ، بىرجاقتى، نەگىزسىز قارالاۋ ورىن العان ەدى. مۇنداي «جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە» ارەكەتكە اشىنعان حالىق جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى شەرحان مۇرتازا باستاعان 28 ادامنىڭ ەلباسى ن.نازارباەۆقا جازعان اشىق حاتى كوپشىلىك قاۋىمنىڭ نازارىنا دا بىردەن ىلىگىپ، قىزۋ تالقىلاۋعا ءتۇستى. رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا يسماتۋللا اقساقالعا تاعىلعان ايىپتىڭ جالا، «اقيقات» فيلمىندە كورسەتىلگەننىڭ دەنى قولدان ۇيىمداستىرىلعان سيۋجەت ەكەنىن دالەلدەگەن بىرنەشە ماقالا دا جارىق كوردى. «سوپىلارعا قيانات جاسالىپ جاتىر!» دەپ اراشا سۇراعان زيالىلاردىڭ جان داۋىسى بيلىك دالىزدەرىنە دە جەتىپ، اڭگىمەنىڭ اقيقاتىن اشۋ ءۇشىن وسى باسقوسۋ ۇيىمداستىرىلعان ەكەن.
جالپى ەل ىشىندە ناشاقورلاردى قاماپ ۇستاپ، ادام قۇقىعىن تاپتادى دەگەن جەلەۋمەن قازاقستانداعى سوپىلىق جولدى ۇستانۋشى «سەنىم. ءبىلىم. ءومىر» قوعامدىق بىرلەستىگىنە قاتىستى داۋلى ءىستىڭ تۇتانۋىنا سوپىلاردى وكىمەت ورىندارىمەن ارانداتۋعا مۇددەلى «ءۇشىنشى كۇشتىڭ» قاتىسى بار دەگەن پىكىر بار. دوڭگەلەك ۇستەلگە جەتەكشىلىك ەتكەن الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىك سەيدۋمانوۆ تاپ وسى ماسەلەنىڭ قايشىلىقتى جاقتارى كوپ ەكەنىن ايتىپ قالدى.
«بىرجاقتى قارالاۋ ەمەس، سوتتا ءىس ءادىل شەشىلەتىنىنە سەنەمىز جانە قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان بۇگىنگى شارا بىزگە ءۇمىت سىيلادى»، - دەدى جيىنعا قاتىسقان جازۋشى ديداحمەت ءاشىمحانۇلى.
دوڭگەلەك ۇستەلگە الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىك سەيدۋمانوۆ، الماتى قالاسى اكىمدىگى ىشكى ساياسات دەپارتامەنتى ديرەكتورى كەنجەحان ماتىجانوۆ، قر باس پروكۋراتۋراسىنان وكىل، اعا پروكۋرور سەرىك بەكسۇلتانوۆ، الماتى قالاسىنىڭ اعا پروكۋرورى سەرجان بايباتىروۆ، الماتى قالاسى ءىىد ەكسترەميزم، تەرروريزم جانە سەپاراتيزممەن كۇرەس باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى عاني جۇماعۇلوۆ قاتىستى. ەلباسىنا اشىق حات جازعان زيالى قاۋىم وكىلدەرىنەن جازۋشى ديداحمەت ءاشىمحانۇلى، قر حالىق اقىنى اسەلحان قالىبەكوۆا، «دارىن» سىيلىعىنىڭ يەگەرى، اقىن سۆەتقالي نۇرجان، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بولات قورعانبەك، جۋرناليست امانگەلدى جۇماش، «وردا kz» تاۋەلسىز اپتالىق گازەتىنىڭ باس رەداكتورى اباي بالاجان، ت.ب.، قاتىستى. سونىمەن قاتار جيىنعا قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى وكىلدەرى كەلدى.
«بىزگە بۇل جيىن تۋرالى حابار تىم كەش، ءبىر كۇن قالعاندا ەسكەرتىلدى، باس اياعىمىز قۇرالىپ ۇلگىرمەدىك»، - دەيدى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان ارنايى كەلگەن اسەلحان قالىبەكوۆا. ءدال وسى سەبەپتەن ءىسساپاردا جۇرگەن شەرحان مۇرتازا مەن مەكەمتاس مىرزاحمەت اعالارىمىز دا دوڭگەلەك ۇستەل ماجىلىسىنە جەتە الماي قالدى. بىراق جيىن بارىسىندا ولاردىڭ ارنايى سالەمى جەتكىزىلدى.
...ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، يسماتۋللا قاريعا جانە «سەنىم. ءبىلىم. ءومىر» رقب-ءنىڭ وزگە دە مۇشەلەرىنە قاتىستى سوت ءىسى شىلدەنىڭ 8-ءى باستالدى...

قۇپيا فيلم - «اقيقات ءىى»
ەل ءىشىن الا تايداي بۇلدىرگەن اۆتورى جوق دومالاق فيلم كورسەتىلگەننەن كەيىن فيلمدە جالا جابىلعان تانىمال ادامداردىڭ نارازىلىعى «حابار» اگەنتتىگى جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى سەرىك ابباس شاحتى «اباي.كز» ينتەرنەت-پورتالى بەتىنەن تۇسىنىكتەمە بەرۋگە ءماجبۇر ەتكەن بولاتىن. تۇسىندىرگەنىنەن كۇمىلجۋى باسىم سول جاۋابىندا سەرىك مىرزا: «فيلم جاسالۋ بارىسىندا شىعارماشىلىق توپتىڭ قولىندا كوپتەگەن ماتەريالدار بولدى. ونىڭ ىشىندە ناعىز شىندىقتى كورسەتەتىن (كەيبىرى ادام شوشىرلىق) بەينەتاسپالار جەتكىلىكتى. كوبىسى پايدالانىلعان جوق. كورمەگەندەرىڭىز سىزدەرگە دا جاقسى شىعار، ايتپەسە، ماقتاپ-ماداقتاپ جاتقان ازاماتتارىڭىز بەن تاقسىرلارىڭىز تۋرالى ادەمى تۇسىنىكتەرىڭىز مۇلدەم وزگەرۋ دە مۇمكىن....» دەپ قالعان بولاتىن. سول جولى-اق، «بۇل نەعىلعان تاعى اشىلماعان «اقيقات»، بۇدان وزگە دە فيلم تۇسىرىلگەن بە؟» دەگەن سۇراق تۋعان. وسى جيىنعا قۇزىرلى ورىن وكىلدەرى سول «قۇپيا قارۋ» - ارنايى بەينەفيلمدى الا كەلىپتى. سويتسەك، جالپى كورەرمەنگە ارنالماعان، بۇرىنعىسىنان دا سوراقى ەكىنشى «اقيقات» ءفيلمى بار ەكەن. جيىن باسىندا باس پروكۋراتۋرا وكىلى سەرىك بەكسۇلتانوۆ جينالعان زيالى قاۋىمدى وسى ءفيلمدى «تاماشالاۋعا» شاقىردى. وندا «حابار» «اقيقاتىنان» بولەك وزگە دە جانتۇرشىگەرلىك كادرلەر بار. «يسماتۋللا ابدۋعاپپاردىڭ جەكە قورىنان الىندى» دەگەن قۇجاتتاردىڭ ىشىندەگى ءبىر بەينەكورىنىستە اۋعانستاندا ادامدى قويشا باۋىزداپ، باسىن كەسىپ الىپ تاستاعان ەكى-ءۇش ءتۇسىرىلىم كورسەتىلەدى. بۇل فيلم جونىندە تاۋەلسىز جۋرناليست ا.جۇماش بىلاي دەدى: «...جۇرەگى تاستاي ادام بولماسا، قاراپايىم كىسى قاراپ تۇرا المايتىن بۇل سۇمدىقتى يسماتۋللا ماقسۇم نەمەسە ونىڭ شاكىرتتەرى اۋعانستاندا جاساپتى-مىس. مۇنى كورگەن ادام البەتتە، «ياساۋيشىلەردىڭ» كوزىن قۇرتىڭدار» دەرى ءسوزسىز. ال، بۇل - تولىق جالا، سوپىلارعا ەش قاتىسى جوق كادرلەردەن تۇراتىن ءفيلمدى پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرى القا بيلەرگە كورسەتپەسىنە كىم كەپىل؟ ال، ول ءوز كەزەگىندە سوت ادىلدىگىنە كەرى اسەر ەتپەي مە؟ القا بيلەر كاسىبي زاڭگەرلەر ەمەس، قاراپايىم ازاماتتاردان قۇرالماۋشى ما ەدى؟! شىلدەنىڭ 8-ىندە باستالعان اشىق سوت وتىرىسىنىڭ ەكى بىردەي ماجىلىسىنە ارنايى ءوتىنىش جازسا دا، باسقا تۇگىل باق وكىلدەرىنىڭ ەشبىرى كىرگىزىلمەۋى ويلانتادى. سوپىلارعا قارسى سەرگەلدەڭ باستالعان وتكەن جىلدىڭ تامىزىندا بەلگىلى ءبىر مۇددەدەگى ادامدار اقورداعا مونتاجدالعان فيلم قۇراستىرىپ اپارىپتى-مىس دەگەن قاڭقۋ ءسوز ەستىلىپ قالعان بولاتىن. ەگەر سول ءسوز راس بولسا، سوندا كورسەتىلگەن فيلم وسى سياقتى. ءبىر قىزىعى، سوپىلار جەتەكشىلەرىنىڭ ادۆوكاتتارى «سوپىلار ىسىندە» زيالىلارعا كورسەتىلگەن جاۋىزداردىڭ «ادام سويعىش» كورىنىستەرى بەينەلەنگەن بەينەماتەريال مۇلدە جوق ەكەنىن، ونداي مازمۇنداعى قانداي دا ءبىر بەينەتاسپاعا ساراپتاما جاسالماعانىن ايتىپ وتىر! سوعان قاراعاندا زيالىلاردىڭ تاماشالاعانى - سوپىلاردى قۇبىجىق قىلىپ كورسەتۋگە ارنالعان، ولاردى بيلىككە جەككورىنىشتى كورسەتۋگە مۇددەلى «ءۇشىنشى كۇشتىڭ» زاڭسىز «قۇپيا قارۋى» دەمەسكە شارامىز جوق!
«وبەكتيۆتى تەرگەۋ جۇرگىزۋگە تىرىسقان ادام بەينەماتەريالداردىڭ سوپىلارعا ەش قاتىسى جوق ەكەنىن انىقتار ەدى»، - دەدى كورسەتىلىمنەن كەيىن ماڭعىستاۋلىق اقىن سۆەتقالي نۇرجان. بۇل اتالمىش ەكىنشى فيلمدە پايدالانىلعان ماتەريالداردى بۇرىن دا كورگەنىن ايتا وتىرىپ: «فيلمدەگىنىڭ دەنى قارالاۋ باعىتىندا بولعان. جاڭاعى ادام باۋىزداۋ وقيعاسى اۋعانستاندا وتكەن. ماعان وسىنىڭ ءۇش ديسكىسىن يسماتۋللا ماقسۇم قولىما ۇستاتتى دا: «مىنانى اينالايىن، ەلىڭە الىپ بار، - دەدى. - بار دا، اكىم قىرىمبەك كوشەرباەۆقا بەر، كورسىن، ەلىن ساقتاندىرسىن. بۇل ءدىن اتىن جامىلعان سودىرلاردىڭ اپاراتىن جەرى وسى»، - دەدى. سوندىقتان مۇنى بۇرمالاپ اكەلىپ، يسماتۋللا ماقسۇمعا سايكەستەندىرۋدىڭ قاجەتى جوق. ونداي ارەكەت ەشكىمگە ابىروي دا، پايدا دا اكەلمەيدى».
ال، فيلمدەگى ادام باۋىزداعان قانىشەرلەر تۋرالى ناقتى انىقتاما مۇلدە جوق. قايدا، قاشان بولعان وقيعا؟ ول كەزدە يسماتۋللا قاري قايدا بولعان؟ نەمەسە، اقساقالدىڭ وزىنەن «قايدان الدىڭىز» دەگەن سۇراۋ بولدى ما تىم قۇرىماعاندا؟ ارينە، جوق! «حاباردان» كورسەتىلگەن «اقيقاتتا» كوشەدەگى بىرەۋدى تەپكىلەپ جاتقان توبەلەستى فيلم اراسىنا سىنامالاپ قوسىپ جىبەرگەنى سەكىلدى ءفيلمدى اسىرەلەي ءتۇسۋ ءۇشىن ىستەلگەن جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە.
«ياساۋي» ۆوكالدى توبىنىڭ جەر-جەردەگى كونتسەرتتەرىندە «سەنىم. ءبىلىم. ءومىر» بىرلەستىگى وكىلدەرى حالىق الدىندا «ءدىن اتىن جامىلعان قانىشەرلەردەن بالالارىڭىزدى قورعاڭىزدار. ولار ەشتەڭەدەن تايىنبايدى. ەل تاۋەلسىزدىگىنە كەسىرىن تيگىزەدى!» دەپ جار سالىپ، ساقتاندىرعانىنا ەل كۋا. ون جىل ىشىندە وتكىزىلگەن جۇزدەگەن كەزدەسۋ-كونتسەرتتەردىڭ بەينەتاسپالارى مىڭداپ كەزدەسەدى. سولاردىڭ ىشىندە نەگە مۇنداي ايىپتاۋعا نەگىز بولارلىق فاكتىلەر كەزدەسپەيدى؟ بۇل فيلمدە سوپىلاردىڭ ءدىني ەكسترەميزمنەن ساقتاندىرعان قىرۋار شاراسى تۋرالى ءبىر ءسوز جوق. «ءسبو» رقب-نىڭ تاربيەلىك جۇمىستارى مۇلدە نازاردان تىس قالعان!
«سىزدەر فيلمدە «ءزابىر كوردى، ءوزىن ءوزى ولتىرمەك بولدى» دەگەن ادامداردى كورسەتەسىزدەر. كوزى اشىق ادام بۇعان سەنبەيدى. سەبەبى بۇل جەردە ستاتيستيكا كەرەك. مىسالى، قانشا ناركومان ەمدەلىپ شىقتى، قانشاسى ءومىرىن جاڭادان باستادى. ستاتيستيكاعا شاققاندا، پالەنشەسى ادام بولدى دەپ ناقتى دالەل كورسەتىلۋى كەرەك. سونىڭ باسىم بولىگى بولسا، وندا جۇرتتى سەندىرۋگە بولادى. سوندىقتان مۇنى تەرەڭىرەك زەرتتەۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز.
...فيلمدە سىزدەر «نەيرولينگۆيستيكالىق باعدارلاۋ ءتاسىلىن پايدالانعان» دەپ ايىپ تاعىپ وتىرسىزدار. نەيرولينگۆيستيكا دەگەنىمىز - ءسوز ارقىلى ادام ساناسىن ۋلاۋ، ال مۇندا ادام جادىن ۋلايتىن فاكتىلەر جوق. بۇل دا دالەلدەنبەيدى دەپ ويلايمىن. ادام جادىن ۋلايتىن سوزدەر يسماتۋللا اقساقالدىڭ ۋاعىزىندا، وتكىزىلگەن قۇلشىلىقتا، زىكىردە تابىلمايدى. مەن 1997 جىلى فولكلوردان كانديداتتىق قورعادىم، سودان بەرى وسى ياساۋي ءىلىمىن زەرتتەۋگە كىرىستىم. اۋليەدەن مەدەت تىلەۋ، اۋليەلەردى جاعالاۋ نە ەكەنىن سول كەزدەن اقتاردىم. وزبەكستاندا جۇمىس ىستەدىم، سوپىلىقتى زەرتتەدىم، احمەت ياساۋي ىلىمىمەن تانىستىم. زىكىر دەگەننىڭ تاريحى تەرەڭ بولسا دا، ونى اشىپ زەرتتەي الماعان ەدىك. سونى اشىپ، ءتۇسىندىرىپ بەرگەن ادامدى قالاي ءبىز تەرىسكە شىعارامىز؟»، - دەيدى اشىق حاتقا قول قويۋشىلاردىڭ ءبىرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بولات قورعانبەك دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسىندا.
«بۇلار ياساۋي ءىلىمىن تەرىس ناسيحاتتاپ جاتىر» دەگەن ايىپ ءجيى ايتىلادى. بىراق «ءياساۋيدىڭ شىنايى ءىلىمى - مىناۋ!» دەپ كورسەتكەن جان جوق. ەگەر ونداي ناقتى، دالەلدى ءسوز بولسا، سوعان توقتايىق. ونى ەشكىم ايتا المايدى. ال انىعىنا بارماي، «سوپىلار - ياساۋي اتىن جامىلۋشىلار!» دەگەن قۇر بايبالامعا سالمايىق. «اباي مەن شاكىرىمدى بەتپەردە قىلادى» دەيدى. شىنىمدى ايتايىن، مەن شاكىرىمدى يسماتۋللا قاريداي تۇسىندىرگەن ادامدى كورگەنىم جوق. نەگە ءبىز بۇل كىسىنىڭ قازاققا ىستەپ جاتقان قىزمەتىنەن باس تارتۋىمىز كەرەك؟»، - دەدى «وردا kz» رەسپۋبليكالىق گازەتىنىڭ باس رەداكتورى اباي بالاجان.
دەمەك، «جالعان ياساۋيشىلەر»، «اباي مەن شاكارىمنىڭ اتىن جامىلعاندار» دەگەن ايىپ ءالى تولىق جان-جاقتى زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. سونداي-اق دەرەكتى فيلمگە زيالى قاۋىم تاراپىنان قويىلار سۇراق لەگى دە كوپ. وسىنى بايقاعان «دوڭگەلەك ۇستەلگە» جەتەكشىلىك ەتۋشى سەرىك سەيدۋمانوۆ تاقىرىپتىڭ ءالى دە تولىق زەرتتەلۋىنە مۇددەلى ەكەن ايتتى.

يسماتۋللا قاري - يران شپيونى ما؟
«اقيقات» ءفيلمىنىڭ كورسەتىلگەن ەكىنشى نۇسقاسىندا «يسماتۋللا ابدىعاپپار يرانمەن استىرتىن بايلانىس جاساپ وتىرعان» دەگەن پىكىر ايتىلدى. وعان دالەل ەسەبىندە يسماتۋللا ماقسۇم جانە «ياساۋي» ۆوكالدى توبىنىڭ يرانعا بارعان ساپارىن كورسەتەدى. وسىعان قاتىستى دا اقىن سۆەتقالي نۇرجان، سول ساپارعا بىرگە بارعان ادام ەسەبىندە، بولعان جايدىڭ انىق-قانىعىن ايتتى. اقىننىڭ ءسوزىن سول قالپىندا بەرگەندى ءجون كوردىك:

«مەن ءوزىم كۋا بولعان يران ساپارى تۋرالى ايتارىم: انا كادردە كورگەنىڭىزدەي، يراندا نۇر مۋفيدي دەگەن كىسىنىڭ قاسىندا وتىرعان - مەيرام شاڭدىبايۇلى دەگەن ءبىزدىڭ قازاق اعامىز بولادى. ول كىسى - يراندا سۋننيت قازاقتاردىڭ ءمۋفتيى. ال ول كىسى - كادىمگى كامىل ءپىردىڭ سوڭى، بەكەت اتامىزدىڭ جەتىنشى ۇرپاعى. مەنىڭ اعام. ول كىسى يسماتۋللا اعامىزبەن تۇيدەي قۇرداس. بۇرىننان، شەتەلدە جۇرگەننەن سىيلاس. سول كىسى كەلىن ءتۇسىرىپ، توي جاساپ شاقىرعاسىن ءبىز بىرنەشە ازامات بولىپ باردىق. قاي مارشرۋتپەن بارعانىمىزدى دا ايتىپ بەرەيىن. شىمكەنتتەن ماشينەمەن تاشكەنگە، تاشكەننەن تەگەرانعا ۇشتىق. سول جەردە ءبىزدى قازاق باۋىرلار كۇتىپ الىپ، اپاردى. ءبىز بارعاننان كەيىن قازاقستاننان ءدىن عۇلاماسى كەلدى دەپ، جاڭاعى كىسىلەر قۇرمەت قىلدى. بىرەۋى - سۋنيتتىك وقۋ ورنىن باقىلايتىن شيعالىق يران مەملەكەتىنىڭ وكىلى. سوسىن، نۇر مۋفيدي دەگەن كىسى كورسەتىلدى مىنا فيلمدە. ول - اياتوللا حومەنەيدىڭ سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى بولعان، گۇلستان ءۋالاياتىندا كەڭەسشى. ءبىزدى سول كىسى ءوزىنىڭ رەزيدەنتسياسىندا قابىلدادى. «ەم قابىلداپ جاتىر ەدىم، سىزدەر كەلدى دەگەسىن كەلىپ وتىرمىن» دەدى. سول جەردە اڭگىمە-دۇكەن بولىپ، «ياساۋي» توبىنىڭ ورىنداۋىندا حيكمەت تىڭدالدى. ىرزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، قاسىنداعى جىگىتتەرىنە «مىنا كىسىلەردى كۇتىپ، قوناق ەتىپ جىبەرىڭدەر» دەپ تاپسىرما بەردى. 
سودان كەيىن ابدرازاق راحبار دەگەن كىسى بار. ول سونداعى سانى ءۇش ميلليون تۇرىكپەننىڭ جەتەكشىسى، سۋننيتتەردىڭ ءىرى تۇلعاسى ەكەن. ونىمەن يران باسشىلارى سۋننيتتەر تاقىرىبىندا اقىلداسىپ وتىرادى ەكەن. ولار اققالا دەگەن جەردە تۇرادى. سول اققالا دەگەن جەردە زىكىر سالىپ وتىرعانىمىزدى كوردىڭىزدەر فيلمدە. زىكىر سالىپ كورسەتۋىمىزدى سول كىسىنىڭ ءوزى سۇرادى، «شاكىرتتەرىمە زىكىر فورمالارىن كورسەتسەڭىزدەر ەكەن» دەپ ءوتىنىش قىلدى. سولاردىڭ وتىنىشىمەن جاريا زىكىر سالدىق. مىنە، بار بولعانى وسى. بۇل مەنىڭ قۇداي الدىندا دا، مەملەكەت الدىندا دا، قازاعىمنىڭ الدىندا دا بەرەتىن كۋالىگىم. سوندىقتان مۇنى ءبىر يران مەملەكەتىنىڭ كۋراتورلارى دەپ كورسەتۋدىڭ ەش سەبەبى جوق. وعان دالەل تابا المايدى.
مەن بۇرىن ەكسترەميزم دەگەن نە ەكەنىن اجىراتا المايتىن ەدىم. ولار كىم، قاۋىپ قايدان دەگەن سۇراققا ەڭ ءبىرىنشى مەنىڭ كوزىمدى اشىپ، «وتانىڭدى ويران قىلاتىن كۇش كەلە جاتىر، سونى بيلىكتەگى ازاماتتارعا تۇسىندىرىڭدەر، ەرتەڭ كەش قالامىز. يدەولوگيالىق بوس كەڭىستىك بولمايدى، وعان جات يدەولوگيا ۇمتىلادى» دەپ ءتۇسىندىرىپ بەرگەن وسى يسماتۋللا اقساقال. ءبىز بارلىق جۇمىسىمىزدى جاريا جاسادىق. بۇل جەردە بىرەۋدى كوشەدەن سۇيرەپ اكەلگەن فاكتى جوق. بۇلاردى (ناركومانداردى - اۆت.) زارلاپ-ەڭىرەپ اكە-شەشەلەرى اكەلگەن. ءوتىنىش، ارىزدارى بار. يسماتۋللا بىرەۋدى كوشەدەن سۇيرەپ اكەلىپ، توعىتىپ قاماپ ۇستاعان جوق. ارىز جازىپ وتىرعان ناشاقورلاردىڭ دەنىن ءوز اكە-شەشەلەرى بارار جەر، باسار تاۋى قالماي، اكەلىپ تاستاعان. سوندا مەملەكەتىمىزدىڭ قانشاما اقشاسىن توگىپ اينالىساتىن شارۋاسىمەن ءبىر ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم اينالىسقان ەكەن، سونى ادام ەمدەۋگە ليتسەنزياڭ جوق دەپ وسىنشاما قورلاۋعا، تومپەشتەپ قيناۋعا بولادى ما، اعايىن. وسىنشاما قارالاۋعا، جالا جابۋعا بولادى ما، جىگىتتەر؟!
ءبىزدىڭ (سبو رقب - اۆت.) ءبىر اينالىسقان ماسەلەمىز - ەكسترەميزمنەن ساقتاندىرۋ. مىسالى 2008 جىلى «ءۇش قيان» گازەتىندە «اقتوبەدەگى قىز اۋليە اعاشىن نەگە ورتەدى؟» دەگەن ماقالا جاريالادىق. «شۇبارقۇدىق شىندىعى» دەگەن ماتەريالدى «قازاق ادەبيەتىن» گازەتىندە جاريالادىق. ءوز جۋرناليستەرىمىزدى جىبەرىپ، زەرتتەۋ جاساتتىق. «شۇبارقۇدىقتا مۇنىڭ الدىن الماسا، ۇلكەن پروبلەماعا اينالادى» دەپ وسىدان ءۇش جىل بۇرىن ەسكەرتكەنبىز. ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ باسىن اينالدىراتىن پروبلەما ءوسىپ كەلە جاتىر دەپ جازعان ەدىك. ەندى ونىڭ شىندىعىن كورىپ، جاعامىزدى ۇستاپ، نە بولارىمىزدى بىلمەي وتىرمىز قازىر، اڭگىمەنىڭ شىندىعى... جىگىتتەر، مەن ەشقاشان سەكتانت بولا المايمىن. مەنىڭ بابام قوجا احمەت ياساۋي - سەكتانت ەمەس. ەگەر ول سەكتانت بولسا، مەنىڭ اتام - بەكەت، ماڭعىستاۋدا جاتقان 362 اۋليە سەكتانت بولاتىن بولسا، وندا مەن دە سەكتانتپىن. ال ولاردىڭ ءىلىمىن توكپەي-شاشپاي اكەلىپ ۇستاتىپ، احمەت ياساۋي باباڭنىڭ، ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ سوزدەرىن ۇيرەتكەن، مىناۋ - مىنا اياتتىڭ سىرى، مىناۋ - مىنا ءحاديستىڭ ماعىناسى دەپ ءتۇسىندىرىپ بەرگەن ادامدى مەن ەشقاشان جاۋ ساناي المايمىن. مۇنىڭ ارتىندا باسقا كۇشتەر تۇرعانىن دا ءبىلىپ وتىرمىز. ءبىز كوپتەگەن، مىڭداعان ادامنىڭ وكىلىمىز. ءبىزدىڭ قارا باسىمىزدى قۇرمەتتەيتىن قانشاما ادام بار. ءبىز حالىق اتىنان كەلىپ وتىرمىز. «وسى جيىننان نە جاۋاپ بولادى» دەپ قۇلاعىن ءتۇرىپ وتىرعان ادام كوپ. ماسەلەگە تۋرا قارايىق، ءبارىمىز دە شيكى توپىراقتان جارالدىق، سول شيكى توپىراققا ەنەمىز. بىزدەن قازىر ءبىر عانا جاۋاپكەرشىلىك سۇرالادى. ول - وتانىڭنىڭ الدىندا ارىڭ تازا ما؟ - دەگەن ساۋال. ءبىزدىڭ ءبىر-بىرىمىزدەن ارتىق تۋىسىمىز دا، جان اشىرىمىز دا جوق»، - دەدى سۆەتقالي نۇرجان.

«ەلباسىن قۇرمەتتەڭدەر!»
اۋعانستاننان كەلگەن ورالمان اعايىن اراسىندا يسماتۋللا اقساقال تۋرالى مىناداي ءسوز بار. سەكسەنىنشى جىلدارى يسماتۋللا قاري: «قازاقستان دەگەن ەل بولامىز، ازات بولامىز، مەن سول كەزدە ەلىمە بارىپ، ءدىن جايامىن» دەيدى ەكەن. كەڭەس مەملەكەتىنىڭ قۋاتى كەمىمەي تۇرعان كەزدە مۇنداي ءسوزدى ساندىراق كورگەن قازاق اعايىندار قازىر تاڭداي قاعىپ ايتادى.
«يسماتۋللا ابدىعاپپاردىڭ ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى - «ەلباسىنا دۇعا قىلىڭدار» بولاتىن»، - دەيدى اباي بالاجان.
- مەن الدەبىر اعىمدار تۋرالى قارا اسپاندى ءتوندىرىپ ايتقىم كەلىپ وتىرعان جوق. بىراق، اكەڭ ولسە، تۇسكە جەتكىزبەي كومىپ تاستا دەگەندى ءوز باسىم، ەشقاشان تۇسىنە المايمىن. بۇل قازاقى سالت-داستۇردە ەشۋاقىتتا بولعان ەمەس.
ال، مەن وسى قاۋىمدى نە ءۇشىن قولدايمىن؟ اشىق حاتقا نە ءۇشىن قول قويدىم؟ نەگە يسماتۋللانى قولداپ وتىرمىن؟
ەڭ العاش ماعان باسپاگەر رەتىندە ول كىسىنىڭ ەكى كىتابىن الىپ كەلدى. «ءسىزدىڭ باسپادان شىعارساق» دەدى. مەن: «اۋەلى وقىپ شىعامىن، ەگەر ۇلتقا زيان بولماسا، ۇلتارازدىق قايشىلىق تۋعىزباسا، وندا جاريالايمىن» دەدىم. ويتكەنى مەن 40 جىلعا جۋىق ۋاقىت جۋرناليست بولىپ كەلەمىن، مۇنداي تاجىريبەم جەتەرلىك. قاۋىپتى ەشتەڭە كورگەنىم جوق. «قۇران سىرلارىنىڭ الىپپەسىن» قاراپ وتىرساڭ، وتە قاراپايىم تىلمەن تاپسىرلەپ بەرگەن. وقىپ شىقتىم دا «باسامىن» دەدىم. زىكىر تۋرالى دەرەكتەردى شوقان ءۋاليحانوۆتان كوردىم. 15 عاسىردا زىكىر سالىنعان. سودان كەيىن، زىكىرشىلەر ءبىر جەردە ءبىر جارىلىس ۇيىمداستىردى، ادام ءولتىردى دەگەن فاكتى بار ما، ايتىڭىزدارشى؟ ەستىسەم قۇلاعىم كەرەڭ بولسىن! ەگەر بار بولسا، كورسەتىڭىزدەر، وندا مەن «بەكەر قول قويدىم» دەپ وكىنەيىن. ءبىز «زىكىرشى بىرەۋدى ءولتىردى» دەگەندى ەستىگەنىمىز جوق. سوسىن ماعان ۇناعانى - اقساقالمەن ەڭ ءبىرىنشى كەزدەسكەندە، ول كىسى ماعان: «قۇدايدىڭ جەردەگى كولەڭكەسى - پرەزيدەنتىڭ، پاتشاڭ، ەگەر پاتشاڭدى سىيلاي الماساڭ، وندا ەشكىمدى دە سىيلاي المايسىڭ، ويتكەنى، ونىڭ سەندەر بىلمەيتىن ساياساتى بولادى»، - دەدى. مەن سىرتقا شىققاسىن، «مىناۋ شىنىمەن اقىل ەكەن» دەپ ويلادىم. راسىندا ءبىزدىڭ ەلدە قانشاما ساياسات جاتىر، ءبىز، جازۋشىلار - ەموتسيانىڭ ادامىمىز، كەيدە سىن ايتىپ قالىپ جاتامىز»، - دەدى ديداحمەت ءاشىمحان.
جيىندا ءوز كەزەگىندە حالىق اقىنى اسەلحان قالىبەكوۆا: «مەن 1997-98 جىلدارى 2000 ادامدى باستاپ، نارازىلىق شاراسىن دا ۇيىمداستىرعانمىن. بيلىككە: «حالىق اشىعىپ وتىرعاندا، سەندەر قارامايسىڭدار.» دەگەنبىز. كەيىن، يسماتۋللا ماقسۇممەن كەزدەسكەندە: «اينالايىن، ولاي بولمايدى، ءبىر دۇعاڭ قابىل بولسا، پاتشاڭا قىل، سوندا ەل بولاسىڭ، بەرەكە كىرەدى» دەپ ايتقانى مەنىڭ جۇرەگىمە ەندى. وسىنداي اقساقالىن تۇرمەگە جاۋىپ قويعان قاي ەلدى كوردىڭدەر؟» - دەدى.

جيىن جالعاسادى...
دوڭگەلەك ۇستەلدە دەرەكتى فيلمنەن كەيىن اعا پروكۋرور سەرجان باتىربەكوۆ ايىپتاۋ قورىتىندىسىنان دايىندالعان باياندامانى زيالى قاۋىم نازارىنا ۇسىنىپ ەدى، فيلمگە دەن قويىلعاندىقتان، بايانداما قىزۋ تالقىلانباي قالدى. پروكۋرور بايانداماسىندا مىناداي ايىپتاۋ ءسوزىن ايتقان ەدى:
«يسماتۋللا ابدۋعاپپاردىڭ ۇستانعان ءدىني باعىتى - يسلام ءدىنى ىشىندەگى سۋنيتتىك سوپىلىق باعىتقا قايشى. ياساۋي ءىلىمىن بەتپەردە رەتىندە قولداناتىن جاڭا ءدىني اعىمعا جاتادى. ي.ابدۋعاپپار جانە «سەنىم. ءبىلىم. ءومىر» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ۇستانعان باعىتى - ياساۋي، اباي، شاكارىم، تاعى باسقا قازاق عۇلامالارىنىڭ ۇستانعان جولىنا قايشى. بۇلار قازاق عۇلامالارىن وزدەرىنىڭ ءدىني ءىلىمىن تانىتۋعا بەتپەردە رەتىندە پايدالانعان. قر-نىڭ 2005 جىلعى 18 اقپانداعى «ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭدا جەكە تۇلعانىڭ نەمەسە زاڭدى تۇلعانىڭ ءدىني وشپەندىلىك نەمەسە الاۋىزدىقتى سونىڭ ىشىندە، زورلىق-زومبىلىققا ناشاقورمەن بايلانىستى الاۋىزدىقتى قوزدىرۋدى، سونداي-اق ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە، ومىرىنە، دەنساۋلىعىنا، يماندىلىعىنا نەمەسە قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا قاتەر توندىرەتىن كەز كەلگەن ءدىني پراكتيكانى قولدانۋدى ءدىني ەكسترەميزمدى كوزدەيتىن ءىس-ارەكەت ۇيىمداستىرۋ جانە جاساۋ ەكسترەميزم دەپ تانىلادى. سونىمەن قاتار، ءوز ەركىنەن تىس ءدىني ورتالىقتاردا بولىپ، بولعان توپتىق زىكىر راسىمىنە قاتىسپاعان ادامداردىڭ دەنساۋلىقتارىنا زيان كەلتىرۋ فاكتىلەرى ءدىني ەكسترەميزم دەپ تانىلعان». قالالىق پروكۋراتۋرا وكىلىنىڭ بايانداماسىن مۇقيات تىڭداعان زيالى قاۋىم سوپىلاردىڭ «ءدىني ەكسترەميزمنىڭ» قانداي ءتۇرىن جاساعانىن تۇسىنە المادى. بار قىزمەتىن ۇلى بابالار مۇرالارىن جاڭعىرتۋ، ءدىني ەكسترەميستىك يدەولوگيالارعا قارسى تۇرۋ، ازاماتتاردىڭ بويىندا وتانسۇيگىشتىكتى كوركەيتۋدى مۇرات تۇتىپ، زيالى قاۋىممەن، مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارمەن اشىق ارىپتەستىككە ارناعان قوعامنىڭ ءبىر ءسات ءوزىنىڭ «ەكسترەميزم» قامىتىن ارقالاپ قالۋى اقتى قارا قىلۋدىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسى ەكەن دەمەسكە شارا جوق. دەگەنمەن، «دوڭگەلەك ۇستەل» بارىسىندا ءوزارا تۇسىنىستىككە ۇمتىلا ورىلگەن اڭگىمە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرىنە دە وي سالمادى دەۋگە نەگىز جوق. وسى ءسوزىمىزدىڭ ايعاعىنا ءماجىلىستى تۇيىندەگەن جيىنعا توراعالىق ەتۋشى، الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىك سەيدۋمانوۆ مىرزانىڭ اق جارىلعان ءسوزى دالەل: (سوزبە ءسوز):
«بىرىنشىدەن، الىس-جاقىننان جينالىپ كەلگەندەرىڭىزگە ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەيىن دەپ وتىرمىن. جينالعاندارىڭىز، كوزبە كوز كەزدەسىپ، پىكىر الماستىرعانىمىز وتە جاقسى بولدى. گازەتتەردەن وقىپ ءبىلىپ جاتىرمىز، الايدا، وسىنداي دوڭگەلەك ۇستەل باسىندا ءبىرىنشى رەت كەزدەسىپ وتىرمىز، ەكى جاققا دا جاقسى بولدى دەپ ويلايمىن. ءوز وي-پىكىرلەرىڭىزدى بىزگە جاقسى جەتكىزدىڭىزدەر. ءبىز ونى مالىمەت رەتىندە، تەك قانا مالىمەت رەتىندە ەمەس، مازمۇنى جاعىنان تىڭدادىق. ءبىزدىڭ ويىمىز دا سول ەدى; بىرىنشىدەن، سىزدەردىڭ حاتتارىڭىزدى وقىدىق، سوسىن، سول كىسىلەرمەن كەزدەسەيىك، ويلارىڭىزدى تىڭدايىق دەدىك. ەكىنشىدەن، قانداي دا ءبىر مالىمەتتى جەتكىزۋدى... قازىر كورىپ وتىرمىز، وتە ءبىر انىق نارسە ەمەس ەكەنى كورىنىپ تۇر. مىنا جاعى جاقسى، مىنا جاعى جامان دەۋگە قيمايدى ەكەنسىڭ. مىنا كەلگەن كىسىلەر وزدەرىنە جازىپ الدى. ءبارىمىز دە قارايمىز، ءار قىرىنان قارايتىن بولامىز. ال ەندى سىزدەر وزدەرىڭىز جۇرگەن جولدارىڭىزدان ءبىر كۇندە توقتامايسىزدار. سەكە، (سۆەتقالي نۇرجان), ءوزىڭىز ايتىپ كەتتىڭىز عوي، نە بولسا دا ءىلىم ءبارىبىر بولا بەرەدى دەگەن ءسوز بولدى عوي. ال، جاعداي قالاي بولاتىنىن بولاشاقتا كورەرمىز. سىزدەر بۇگىنگى وسى مالىمەتتەردى الدىڭىزدار، كوردىڭىزدەر. وبەكتيۆتىك جاعدايدا قارايسىزدار، وبەكتيۆتىلىك كەرەك قوي، ءبارىبىر. باسقا دا بىردەڭەلەر تابىلسا، تاعى دا جەتكىزەسىزدەر. وسىمەن توقتالادى دەگەن وي جوق. ءبارىبىر ءومىر جالعاسادى. مىنا جۇمىستار جالعاساتىنىن وزدەرىڭىز دە ءبىلىپ وتىرسىزدار، ءبىر كۇندە توقتالا سالمايتىنىن بىلەسىزدەر. بىراق سىزدەردى تىڭداپ جۇرەتىنىمىزگە سەنىڭىزدەر. ءبىز بيلىك جاعىنان ارقاشاندا تىڭدايمىز، تىڭداپ جۇرەمىز، بىرگە بولامىز، ال مىناۋ قازىر سوتقا بەرىلگەسىن بىلەسىزدەر، ماتەريالدار قاراۋ جالعاساتىن شىعار. بىراق تا سىزدەردىڭ ايتقاندارىڭىزدى مالىمەت رەتىندە جانە مازمۇندىق جاعىنان قارايمىز. تاعى دا ريزاشىلىعىمدى، راحمەتىمدى ايتامىن. حابارلاسىپ تۇرىڭىزدار، تەلەفوندارىمىز، كابينەتىمىز اشىق ارقاشاندا. بۇل ءبىر كۇنمەن بىتپەيدى، ءبىر جىلمەن دە بىتپەيتىن شىعار، سول ءۇشىن ءبىرىنشى رەت جينالىپ، وسى قانداي مالىمەت قانداي بولسا دا ءار جاعىنان بولسا دا كورىپ تۇرمىن عوي ەندى، مىنا جاقتاعى مالىمەتتەردى كوردىم، مىنا جاقتى دا تىڭدادىم. قايشى كەلەتىندەرى كوپ ەكەن، وتە كوپ ەكەن. سونىمەن ءارى قاراي وبەكتيۆتىك جاعىن قارايتىن شىعار دەگەن ويىمىز بار. سىزدەرگە راحمەت، كەزدەسىپ تۇرايىق»، - دەدى. جيىن سوڭىندا زيالىلاردى باستاپ كەلگەن ديداحمەت ءاشىمحانۇلى ءسوز سۇراپ، بىلاي دەدى: «بۇگىنگى اڭگىمەمىز وتە جىلى بولدى دەپ ەسەپتەيمىن. بۇگىنگى مىنا قۇقىق قورعاۋ ورگاننىڭ ازاماتتارىنا وتە ريزا بولىپ وتىرمىن. وتە ءبىر ءجۇزى جىلى، يماندى جىگىتتەر ەكەنسىڭدەر. دجەك لوندون ايتادى: «جەر جۇزىندە ەشكىمگە باعىنبايتىن زاڭ دەگەن قۇدىرەت بار. زاڭنان ەشكىم ءارى كەتە المايدى» دەپ. ءبىرىمىز زاڭعا باس يەمىز. بىراق زاڭ دا اقيقاتقا باس يەدى دەپ سەنەمىن».
ءدال قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستانداعى ەڭ وزەكتى تاقىرىپتىڭ ءبىرى - ءدىن. 90-شى جىلدارداعىداي ەمەس، مەملەكەت كەز كەلگەن ءدىني تاقىرىپقا اسا ساقتىقپەن قارايتىن ۋاقىتتا زيالى قاۋىمنىڭ يسماتۋللا ابدىعاپپارعا عانا ەمەس، سول كىسى ناسيحاتتاعان احمەت ءياساۋيدىڭ ىلىمىنە، ۇلت رۋحانياتىنا اراشا ءتۇسىپ وتىرعانىن وكىمەت ورىندارى نازارعا العان سياقتى.

P.S. قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ات تەرلەتىپ كەلگەن زيالى قاۋىم قالالىق اكىمدىكتەگى دوڭگەلەك ۇستەلدەن كەيىن، ەرتەڭىندە شىلدەنىڭ 8-دە وتەتىن سوتقا قاتىسۋعا نيەت ءبىلىدىرىپ ەدى، اشىق سوت دەپ جاريا قىلىنعان سوت وتىرىسى جابىق ءوتتى. كەيىن پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردان بەلگەنىمىز، «اقيقات» ءفيلمىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىنىڭ ءبىرى، «جابىرلەنۋشى» التىناي گاحتيبيەۆا سوت الدىندا «يسماتۋللا اقساقالدان تاربيەدەن باسقا ەشتەڭە العان جوقپىن. ولارعا قويار ەشبىر تالابىم جوق» دەپ اعىنان جارىلعان. مىنە، قىزىق! سوندا گاحتيباەۆانى تەلەديدارعا بىرەۋلەر ماجبۇرلەپ سويلەتكەن بە؟ بۇدان بولەك ايىپتالۋشىلار مەن ولاردىڭ قورعاۋشىلارى الدىن الا تەرگەۋ كەزىندە ءىستى قاداعالاعان باس پروكۋراتۋرا وكىلى س.بەكسۇلتانوۆتىڭ جۇقالاپ ايتقاندا، زاڭ اياسىنان شىعىپ كەتەتىن «ەرلىكتەرىن» ەسكە الىپ، ونى سوت ماجىلىستەرىنەن شەتتەتۋ تالابىن قويعان كورىنەدى. سۋديا بۇل تالاپتى قاناعاتتاندىرىپ، پروكۋراتۋرا وكىلىن سوت زالىنان شىعارىپ جىبەرىپتى. شيكى «ءىستىڭ» شيكىلىگى وسىلاي اشىلا بەرەر. وتىرىكتىڭ قۇيرىعى ءبىر-اق تۇتام، تابا جولى - تار دەگەن وسى بولسا كەرەك.
جيىننان كەيىن بولعان اڭگىمەدە پروكۋراتۋرا وكىلدەرى «سوت ءىسى القا بيلەر ارقىلى قارالادى» دەگەن بولاتىن. «ال، القا بيلەرگە وسى شىندىق ايتىلدى ما؟ الدە ولارعا دا اقپارات تەك ءبىر جاقتى جەتكىزىلدى مە؟ القا بيلەر بەلگىلى ءبىر ادامداردىڭ عانا ەمەس، قازاق حالقىنىڭ دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرعان تاۋەلسىز قازاقستانداعى ياساۋي ءىلىمىنىڭ تاعدىرىن شەشۋگە كىرىسىپ وتىرعانىن بىلەدى مە ەكەن؟ ارالارىندا تاريحشى بار ما؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپتى دا كوپ ۇزاماي جاريالاپ قالارمىز...

الماس قۋانباي،
«ءۇش قيان» گازەتى