قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا 2025 جىلعا دەيىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋدى ناقتى قولعا الۋ كەرەكتىگى جونىندە جازعان ەدى.

قوعام تاراپىنان قازىرگى ۋاقىتقا «ءححى عاسىر – ۇلتتىق سانانىڭ جاڭعىرۋ كەزەڭى» - دەگەن سيپات بەرىلگەن. جالپى ادام ساناسى جىل سايىن جاڭعىرىپ وتىرادى. سانا مەن ءتىل تۇتاستىقتى قۇرايدى، ولار ءبىر-ءبىرىن تولىقتىرادى، ءتىل – وي مەن سانانىڭ تىكەلەي بولمىسى. سوندىقتان قازاق ءتىلى ءالىپبيىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋى – ۇلتىمىز ءۇشىن جاسالىپ جاتقان ماڭىزدى قادام دەپ تۇسىنگەنىمىز ءجون.

جالپى العاندا، لاتىن جازبا تاڭباسىنا كوشۋ ماسەلەسى ەلىمىزدىڭ الەمدىك وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنان قالماۋ ءۇشىن جاسالىنىپ جاتقان يگىلى ىستەردىڭ ءبىرى. وسى ورايدا ەلباسىمىز ايتقانداي اسىعىستىق تانىتپاي، قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ جۇمىستارى جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىرىلۋى كەرەك.

لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق ءتىلى ءالىپبيى ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن بەكىتىلگەننەن ساتتەن-اق ناقتى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ول ءۇشىن وڭىرىمىزدە بارلىق رەسۋرستار جەتكىلىكتى. ايماعىمىزداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ەڭ بىلىكتى دەگەن عالىمدارىنان، ءتىل جاناشىرلارى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىنەن لاتىن الىپبيىنە كوشۋ بويىنشا وبلىستىق ءتۇسىندىرۋ توبى قۇرىلدى. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەمەكشى اتالعان وبلىستىق ءتۇسىندىرۋ توبىنىڭ مۇشەلەرىمەن وبلىس بويىنشا جاڭا الىپبيگە كوشۋ ماسەلەسى جونىندە كەزدەسۋلەر وتكىزىلىپ، رەسپۋبليكالىق، وڭىرلىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا لاتىن الىپبيىنە قاتىستى ماقالالار مەن پىكىرلەر جاريالاندى.

سونىمەن قاتار قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا 2025 جىلعا دەيىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ ء(بىرىنشى كەزەڭ: 2018-2020 جىلدار، ەكىنشى كەزەڭ: 2021-2023 جىلدار، ءۇشىنشى كەزەڭ: 2024-2025 جىلدار) جونىندەگى وبلىستىق ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلدى.

جوسپارعا سايكەس 2018 جىلدىڭ باسىندا وبلىس تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسىنىڭ جانىندا لاتىن ءتىلى كابينەتى اشىلىپ، «قازاق ءتىلى جانە لاتىن گرافيكاسى» اتتى كىتاپ كورمەسى جۇمىس جاساي باستادى. كورمەگە كەلۋشىلەر ادەبيەتتەرمەن تانىسىپ، باسقارما قورىنداعى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە ارنالعان ادىستەمەلىك نۇسقاۋلىقتار مەن لاتىن گرافيكاسىنا قاتىستى كىتاپتارمەن، گازەت-جۋرنالدارمەن تانىسادى. كورمەگە ءار جىلدارى باسىلىپ شىعارىلعان كىتاپ پەن وقۋلىقتار قويىلدى.

سونداي-اق پاۆلودار وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسى قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا 2025 جىلعا دەيىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ جونىندەگى رەسپۋبليكالىق ءىس-شارالار جوسپارىن ورىنداۋ ماقساتىندا 2019 جىلدان باستاپ لاتىن ءالىپبيى نەگىزىندە قازاق ءتىلىن وقىتۋدى قولعا الدى. تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2017-2019 جىلدارعا ارنالعان وبلىستىق ءىس-شارالار جوسپارىنا لاتىن قارىپى نەگىزىندە قازاق تىلىنە  وقىتۋ كۋرستارى مەن سەمينارلار ەنگىزىلدى. اتالعان شارالارعا بارلىق ساناتتاعى ازاماتتار، قازاق ءتىلى وقىتۋشىلارى مەن ءىس جۇرگىزۋشىلەر قامتىلۋدا.

اعىمداعى جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ ش. شاياحمەتوۆ اتىنداعى «ءتىل-قازىنا» ۇلتتىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن پاۆلودار قالاسىندا «جاڭا ەملە: قۇرىلىمى مەن مازمۇنى» اتتى لاتىن نەگىزدى قازاق جازۋىن مەڭگەرتەتىن رەسپۋبليكالىق سەمينار ءوتتى. اتالعان شاراعا وڭىردەگى وقۋ ورتالىقتارىنىڭ وقىتۋشىلارى جانە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پاندەرىنىڭ ۇستازدارى،  جالپى 90 تىڭداۋشى قاتىستى.

سونىمەن قاتار نۇر-سۇلتان قالاسىندا وسى ورتالىقتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ءوتىپ جاتقان لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق ءتىلىن وقىتاتىن ترەنەرلەردى دايىنداۋ كۋرستارىنا دا وڭىردەگى ءتىل وقىتۋ ورتالىقتارىنىڭ ادىسكەرلەرى مەن وقىتۋشىلارى قاتىسۋدا. جىل سوڭىنا دەيىن جوسپارلانعان 14 ترەنەردىڭ 8-ءى قاتىسىپ، سەرتيفيكاتتارعا يە بولدى. اتالعان كۋرستان وتكەن قازىنا قاداس، ۆيكتوريا كامالەتدينوۆا، ايسۇلۋ بەسپاەۆا سىندى مۇعالىمدەر جەرگىلىكتى جەرلەردە لاتىن قارىپى نەگىزىندەگى قازاق ءتىلى كۋرستارىن جۇرگىزۋدە.

ءوز باسىم قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ جۇمىستارى جەرگىلىكتى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كەڭىنەن جاريالانىپ تۇرۋ دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى جۇرتشىلىق ەلىمىزدە بولىپ جاتقان جاڭالىقتار مەن وزگەرىستەردى  ۋاقىتىلى قۇلاعدار بولىپ وتىرۋى ءتيىس. وسى ورايدا پاۆلودار وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسى تاراپىنان «تۋعان ءتىل – بايلىعىم» اقپاراتتىق-تانىمدىق 8 باعدارلاماسى جانە «مەملەكەتتىك ءتىل جانە وتباسى» 10 تەلەحابارى ازىرلەنىپ، قازىرگى كەزدە تۇرعىندار نازارىنا ۇسىنىلۋدا. سونىمەن قاتار ينتەرنەت-رەسۋرستار مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋدى ىلگەرىلەتۋ، حالىقتى بارىنشا اقپاراتتاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

جاريالانعان جاستار جىلى شەڭبەرىندە اتا-بابا مۇراسى انا ءتىلىن، ءتۇپ مادەنيەتىمىز بەن رۋحانياتتى دارىپتەۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاۋ ماقساتىندا «قازاق ءتىلى جانە لاتىن گرافيكاسى» تاقىرىبىندا تەلەويىن ۇيىمداستىرىلدى. زياتكەرلىك سايىس بارىسىندا «جاستار – قازاقستاننىڭ بولاشاعى» دەمەكشى جاستار قازاق ءتىلى ءالفاۆيتىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋىن زور قۋانىشپەن قابىلداعانىن، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىس اياسىنىڭ كەڭەيۋىنە ءوز تاراپتارىنان قالاي ۇلەس قوسىپ جاتقاندارىن  ورتاعا سالدى.

قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا 2025 جىلعا دەيىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ جونىندەگى وبلىستىق ءىس-شارالار جوسپارىنا سايكەس تۇرعىندار مەن مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى اراسىندا «ءسىز لاتىن قارىپىن بىلەسىز بە؟» اكتسيالارى مەن قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلىمدارىندا ءتۇرلى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلدى. قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋدى ناسيحاتتاۋ بويىنشا جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە «لاتىنشا ۇيرەنەيىك» اكتسيالارى ءوتتى.

«رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ بويىنشا مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارعا ارنالعان ەلەكتروندىق «Álippe» وقۋ كەشەنى ازىرلەندى.  جاڭا وقىتۋ كەشەنى 4 جاستان 6 جاسقا دەيىنگى بالالاردى لاتىن گرافيكاسى نەگىزىندە قازاق تىلىنە وقىتۋعا، كوممۋنيكاتيۆتىك داعدىلاردى دامىتۋعا، لەكسيكالىق قوردى ارتتىرۋعا، ءتىلدى تابىستى وقىتۋ ءۇشىن قاجەتتى ءبىلىم الۋعا ىنتالاندىرۋدى ارتتىرۋعا ارنالعان. اتالعان وقۋ كەشەنى ءوڭىرىمىزدىڭ بارلىق مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەرىنە تاراتىلدى.

جالپى ايتقاندا، قازاق ەلىنىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋى ۇلتىمىز ءۇشىن جاسالىپ جاتقان ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى دەپ بىلەمىن. لاتىن تاڭباسىنداعى قازاق ءالىپبيىنىڭ قابىلدانۋى ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعىن ۇستاپ، جاھاندىق دەڭگەيدە دامۋى ءۇشىن قاجەت. لاتىن نەگىزىندەگى قازاق ءالىپبيى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىس اياسىن كەڭەيتۋگە ىقپالىن تيگىزەدى. وسى ورايدا «ءتىل مارتەبەسى – ەل مارتەبەسى» دەگەندەي قازاق ءتىلىن دامىتۋ باعىتىنداعى كەشەندى جوبالاردى تاباندىلىقپەن جۇزەگە اسىرا وتىرىپ، دارىپتەۋىمىز كەرەك.

ەرجان توكەنوۆ,

پاۆلودار وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ

جونىندەگى باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى

Abai.kz