كوكشەتاۋ قالالىق "ستەپنوي ماياك" جانە بۋراباي (بۇرىنعى ششۋچە) اۋداندىق "لۋچ" گازەتتەرiندەگi قازاق ۇلتىنىڭ نامىسىنا تيەتiن جاريالانىمدارى ءۇشiن بiراز شۋ كوتەرiلدi. سوعان قاتىستى جازعان ماقالامىزدا ايت­قانىمىز اينىماي كەلدi, گازەت باس­شىلارى مەن نومiرگە جاۋاپتى جۋرناليستەر ەسكەرتۋمەن عانا قۇتىلىپتى. جارايدى، گازەتتi جاۋىپ تاستاماي-اق قويسىن (ەكەۋi دە رەسمي باسىلىم بولىپ ەسەپتەلەدi), بiراق رەداكتورلارىن جۇمىستان الاستاتسا، زاڭ جۇزiندە اقشالاي ايىپپۇل سالسا، باسقالارعا ساباق بولار ەدi عوي. بۇرىنعى ادەت بويىنشا، سيپاي قامشىلاپ، قويا سالدىق. سوسىن باسىنباعاندا قايتەدi?! كوكشەتاۋ وبلىستىق پروكۋراتۋراسى مەن وبلىستىق iشكi ساياسات باسقارماسىنا حابارلاسقانىمىزدا، وسىعان كوزiمiز جەتتi. وسى باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارى عاليا ءامiر­جانقىزى ەسكەرتۋدi سول وقيعا ءۇشiن گازەت رەداكتورىمەن بiرگە مەن دە الدىم دەپ وتىر. بۇل كiسiنiڭ ايتۋىنشا، داۋلى جاعدايعا سەبەپ بولعان سكانۆورد رەسەيلiك "ليزا" جۋرنالىنان الىنعان ەكەن. (ەگەر رەسەيلiك گازەت-جۋرنالدارداعى قازاق ۇلتى جايلى جازىلعانداردى تەرiپ باسا بەرسەك، بۇدان دا سوراقىلارىنا كەز بولار ەدiك). كوكشەتاۋ قالاسىنىڭ اكiمi م.باتىرحانوۆ كە­زiندە وبلىستاعى مەملەكەتتiك قۇرىلىس-ارحيتەكتۋرالىق باقىلاۋ قىزمە­تiن باسقارىپ جۇرگەندە، جەكە شارۋاممەن ونىڭ "الدىنا بارۋ قۇرمەتiنە" يە بولعام. ۇلتقا جانى اشيتىن ادام سەكiلدi كورiنبەپ ەدi. قازاقتى قارا ەسەككە تەرiس مiنگiزسە دە، ونىڭ ء"لام" دەمەسi انىق.

كوكشەتاۋ قالالىق "ستەپنوي ماياك" جانە بۋراباي (بۇرىنعى ششۋچە) اۋداندىق "لۋچ" گازەتتەرiندەگi قازاق ۇلتىنىڭ نامىسىنا تيەتiن جاريالانىمدارى ءۇشiن بiراز شۋ كوتەرiلدi. سوعان قاتىستى جازعان ماقالامىزدا ايت­قانىمىز اينىماي كەلدi, گازەت باس­شىلارى مەن نومiرگە جاۋاپتى جۋرناليستەر ەسكەرتۋمەن عانا قۇتىلىپتى. جارايدى، گازەتتi جاۋىپ تاستاماي-اق قويسىن (ەكەۋi دە رەسمي باسىلىم بولىپ ەسەپتەلەدi), بiراق رەداكتورلارىن جۇمىستان الاستاتسا، زاڭ جۇزiندە اقشالاي ايىپپۇل سالسا، باسقالارعا ساباق بولار ەدi عوي. بۇرىنعى ادەت بويىنشا، سيپاي قامشىلاپ، قويا سالدىق. سوسىن باسىنباعاندا قايتەدi?! كوكشەتاۋ وبلىستىق پروكۋراتۋراسى مەن وبلىستىق iشكi ساياسات باسقارماسىنا حابارلاسقانىمىزدا، وسىعان كوزiمiز جەتتi. وسى باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارى عاليا ءامiر­جانقىزى ەسكەرتۋدi سول وقيعا ءۇشiن گازەت رەداكتورىمەن بiرگە مەن دە الدىم دەپ وتىر. بۇل كiسiنiڭ ايتۋىنشا، داۋلى جاعدايعا سەبەپ بولعان سكانۆورد رەسەيلiك "ليزا" جۋرنالىنان الىنعان ەكەن. (ەگەر رەسەيلiك گازەت-جۋرنالدارداعى قازاق ۇلتى جايلى جازىلعانداردى تەرiپ باسا بەرسەك، بۇدان دا سوراقىلارىنا كەز بولار ەدiك). كوكشەتاۋ قالاسىنىڭ اكiمi م.باتىرحانوۆ كە­زiندە وبلىستاعى مەملەكەتتiك قۇرىلىس-ارحيتەكتۋرالىق باقىلاۋ قىزمە­تiن باسقارىپ جۇرگەندە، جەكە شارۋاممەن ونىڭ "الدىنا بارۋ قۇرمەتiنە" يە بولعام. ۇلتقا جانى اشيتىن ادام سەكiلدi كورiنبەپ ەدi. قازاقتى قارا ەسەككە تەرiس مiنگiزسە دە، ونىڭ ء"لام" دەمەسi انىق. بiراق جەرگiلiكتi قا­زاقتiلدi جۋرناليستەر، ۇلت جاناشىرلارى نەگە ءۇنسiز قالدى ەكەن دەيسiڭ. دەگەنمەن، ولاردى دا تۇسiنۋگە بولادى. ەل iشiندەگi بiردi-ەكiلi ازاماتتار وسىنى ايتپايىن دەسە نامىسىنا تيiپ، ايتايىن دەسە "ۇلتشىل" دەگەن اتاققا قالادى، سوسىن اكiمدەرگە "الاكوز" بولىپ، "سۇتكە تيگەن كۇشiكتiڭ" كەبiن كيەدi.

بۋراباي اۋداندىق iشكi ساياسات بولiمiمەن حابارلاسقانىمىزدا، قىمبات اتتى مامان گازەت رەداكتورىنىڭ اۋدان اكiمiنiڭ ورىنباسارىنىڭ الدىنا شاقىرىلىپ، "اڭگiمە وتكiزiلگەنiن" ايتتى. بۋراباي اۋدانىنىڭ اكiمi ۆ.بالاحونتسەۆ مىرزاعا بۇل ماسەلەنiڭ كەرەگi شامالى ەكەنi ەكiباستان بەلگiلi. وسىنىڭ ءبارiن تاپتiشتەپ وتىرعان سەبەبiمiز، نامىسسىز ەكەنiمiزدi ايتۋ، ءوز ەلiندە، ءوز جەرiندە دياسپورا سەكiلدi كۇن كەشiپ، مازاق بوپ جۇرگەنiمiزدi تاعى بiر ەسكە سالۋ. اكiمدەر مەن مەملەكەتتiك قىزمەتكەرلەرگە ۇلت نامىسىنان گورi, استارىنداعى تاعى قىمبات ەكەنi جونiندە تالاي ايتىلىپ ءجۇر. ولاردى وسىنداي قىلىپ وتىرعان بiزدەگi جالتاق ساياسات. انا جىلى ەستەرiڭiزدە بولار، مەدۆەدەۆ رەسەي پرەزيدەنتi بولىپ سايلانعان سوڭ، بiر جۋرناليست بۇرىنعى پرەزيدەنت پۋتينگە مىناداي ساۋال قويدى: "ايتىڭىزشى، مەدۆەدەۆ سiزدiڭ ۇستانعان ساياسي باعىتىڭىزدى ءارi قاراي جالعاس­تىرا ما؟". سوندا پۋتين: "مەن وعان سەنiمدiمiن، سەبەبi ول دا مەن سەكiلدi ۇلتشىل",- دەپ ەدi اشىقتان-اشىق. وسىنداي پرەزيدەنتتەن اينالىپ كەت­پەيسiڭ بە؟ ال بiز ۇلتشىل دەگەن سوزگە 37-جىلدارى قالاي ۇركە قاراساق، ءالi دە سولايمىز. ۇلتىن سۇيگەندەر سوناۋ كەنەسارى زامانىنان بۇگiنگi كۇنگە دەيiن ءالi قۋدالانىپ كەلەدi. سولاي بولىپ كەتەتiن دە شىعار دەپ ويلايسىڭ. جاراتۋشى ماڭدايىنا رەسەي مەن قىتاي سەكiلدi ەكi الىپتىڭ اراسىندا كۇن كەشۋدi جازعان قازاق بالاسى باسىنا كۇن تۋعاندا: "قىتاي - تەمiر نوقتا، باسىڭدى بiر سۇقساڭ، قايتىپ الۋىڭ قيىن، ورىس - قايىس نوقتا، بارىپ-بارىپ بiر ۇزiلەدi" دەپ ورىستىڭ بوداندىعىن تاڭداعان ەكەن. دانىشپان بابالاردىڭ ايتقانى كەلiپ، "قايىس نوقتا" وتكەن عاسىردىڭ اياعىنا تامان ۇزiلگەندەي بولىپ، ءسال ەركiندiك الىپ ەدiك، ەندi باسىمىزدى سول نوقتاعا قايتا تىقپاقشىمىز. بۇل جونiندە (كەدەندiك وداقتى ايتام) كەيiنگi كەزدە كوپ جازىلىپ جۇرگەندiكتەن، توقتاماي-اق قويالىق. دەگەنمەن كەدەنگە قاتىستى اڭگiمەنiڭ بارلىعى ساياسي-ەكونوميكالىق ماسەلەنi قامتيدى. بۇگiندە سول­تۇس­تiكتەگi تiل جونiنەن، جۇمىسپەن قامتىلۋ جاعىنان رۋحاني جۇدەۋشiلiك كورiپ وتىرعان قازاقتىڭ حالi ەندi نە بولار ەكەن دەيسiڭ. سەبەبi رەسەيلiك سەرiكتەستiكتەر مەن كومپانيالاردىڭ قازاقستانعا كەلiپ تiركەلەتiنi, ولارمەن بiرگە جۇمىس كۇشتەرiنiڭ، قىلمىستىق توپتاردىڭ بiرگە كەلەتiنi جونiندە ورىستiلدi باسىلىمداردىڭ وزدەرi جازىپ جاتىر. بۇگiندە قازاقستانداعى بايلىعى شالقىپ وتىرعان ترانسۇلتتىق كومپانيالارعا ءجاي جۇمىسشى بولىپ ورنالاسا الماي جۇرگەن سورلى قازاقتىڭ ەندi تiپتi شەتقاقپاي بولۋى ابدەن مۇمكiن. بiزدiڭ قولىمىزدا كەزiندە رەسەي پرەزيدەنتi پۋتينگە قازاقستانداعى ورىس، كازاك، سلاۆيان ۇيىمدارى ۇيلەس­تiرۋ كەڭەسiنiڭ جازعان حاتىنىڭ كوشiر­مەسi بار. حات رەسەي پرەزيدەنتiنiڭ "شەت ەلدە جۇرگەن وتانداستارىمىزدىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنا ءوز ەرiكتەرiمەن كوشۋiنە قولعابىس شارالارىن جاساۋ جونiندەگi" جارلىعىنان كەيiن جازىلسا كەرەك. حاتتىڭ نەگiزگi ءماتiنi بiرنەشە ميلليون ورىستى رەسەي جەرiنە كوشi­رۋدiڭ قاجەتi جوق، بiزگە قارجىلاي كومەك جاساساڭىز، ءوزiمiز كەزiندە جاۋلاپ العان جەردە تۇرا بەرەر ەدiك دەيدi. بۇل حاتتان بiرەر ءۇزiندi: "كازاچەستۆو، كاك ۆوينستۆو حريستوۆو، دولجنو سىگرات رەشايۋششۋيۋ رول ۆ ۆوزروجدەني سوۆرەمەننوي روسسي. ۋ ناس دليا ەتوگو ۆسە ەست: ەست يادەرنوە ورۋجيە، كوتوروە وستانوۆيت ليۋبىە وردى حوت س زاپادا، حوت س ۆوستوكا".

"...ستراشنوگو نيچەگو نەت ۆ توم، چتو وپۋستەلي نەكوگدا وبجيتىە رايونى سيبيري ي دالنەگو سەۆەرا. گرانيتسى مى زاكروەم نا زاموك كازاچيمي زاستاۆامي. ... ا كوگدا ۆووستانوۆيم بىلۋيۋ موشش ي موگۋششەستۆو گوسۋدارستۆووبرازۋيۋششەگو نارودا، ۆەرنەم ەمۋ رەليگيوزنوە ساموسوزنانيە، ۆوزروديم ناتسيونالنىە وبىچاي ي كۋلتۋرۋ، رۋسس­كي نارود ۆوسكرەسنەت ۆنوۆ، كاك بوگوۋدەرجيۆايۋششايا سيلا".

"...چتو پولۋچيت روسسيا ۆ سلۋچاە ۆىەزدا وسنوۆنوي ماسسى رۋسسكيح ليۋدەي يز كازاحستانا؟ چەرەز دەسيات لەت نا مەستە روسسيسكو-كازاحستانسكيح گرانيتس بۋدەت گرانيتسا روسسيسكو-كيتايسكايا، ا كازاحستان نە بۋدەت داجە اۆتونومنوي وبلاستي كيتايا".

مiنە، بۇگiندە اسكەري فورما كيiپ، قىلىش اسىنىپ، ەرتiس جاعالاپ جۇرگەن كازاك مىرزالاردىڭ پiكiرi. قازاقستاننان ورىس كەتسە، قىتاي كەلiپ باسادى ەكەن. ورىس بولماساق، ءبارiبiر قىتاي بولادى ەكەنبiز. "قايدا بارساڭ - قورقىتتىڭ" كورi دەگەنiڭ كەرi. بiر ايتا كەتەرلiگi, تالاي جىلداردان بەرi لەنيننiڭ، ەرماكتىڭ، تاعى باسقالاردىڭ ەسكەرتكiشتەرiن جوعالتىپ جiبەرۋگە "كوزدەرi قيماي", بۇرىشتان-بۇرىشقا تىعىپ، كوشە مەن ەلدiمەكەن اتاۋلارىن قازاقشالاۋعا قارسى بوپ جۇرگەن ورىسى-قازاعى بار اكiمقارالار بiزدiڭ تاۋەلسiزدiگiمiزگە تۇبەگەيلi سەنبەي كەلگەن سەكiلدi. ءتۇبi كۇنi كەڭەستiك زامان قايتا كەلەدi, سوندا كەرەك بولار دەپ جۇرگەندەي. راسىندا دا سول زامان قايتا اينالىپ كەلە جاتقان سياقتى. بiز وسىعان كەلiسەمiز بە؟ ارينە، جوق!  

سايلاۋ بايبوسىن

http://zhasalash.kz/sayasat/4970.html