16 تامىز كۇنى نۇر-سۇلتان قالسىندا «ءBىlىm jáne Ǵylym!» اتتى تامىز كونفەرەنتسياسى ءوتتى. جىل سايىن وتەتىن ءداستۇرلى جينالىستىڭ بيىلعى ەرەكشەلىگى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى كەلىپ قاتىستى. 

قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىنەن كەلگەن مۇعالىمدەر، وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى، عالىمدار، قوعام قايراتكەرلەرى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى قاتىسقان جينالىستا ەل پرەزيدەنتى ءبىلىم سالاسىنداعى بىرقانشا ماسەلەنى تىلگە تيەك ەتتى. سولاردىڭ ءبىرى ء"ۇش تىلدىدىك" ماسەلەسى.

ەلىمىزدە بالاباقشادان باستاپ اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋ جانە مەكتەرپتە جاراتىلىستانۋ پاندەرىن اعىلشىن تىلىندە وقىتۋ ماسەلەسى قوعامدا كوپ تالقىلاندى. وسىعان بايلانىستى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە ءۇشتىلدى وقىتۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ ۇدەرىسىن قايتا قاراۋدى تاپسىردى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، اتالعان ماسەلە وقىتۋشىلار مەن ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ دايىندىعىن ەسكەرە وتىرىپ، جان-جاقتى زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى.

– جاراتىلىستانۋ پاندەرىن اعىلشىن تىلىندە وقىتۋ ءبىلىم ورتالىقتارىنىڭ كادرلىق مۇمكىندىگىنە قاراي، وقۋشىلار مەن اتا-انالاردىڭ قالاۋى بويىنشا ىسكە اسۋى ءتيىس. سوندىقتان، اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدى 2-3-ءشى سىنىپتان نەمەسە اتا-انالاردىڭ قالاۋىنا قاراي 5-ءشى سىنىپتان باستاۋ ورىندى ءارى ءتيىمدى بولادى دەپ سانايمىن, – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى تاپسىرماسىنا وراي بەلگىلى عالىمدار مەن ۇستازداردىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

ايگۇل ىسماقوۆا، عالىم

- جۋىردا وتكەن تامىز كونفەرەنتسياسىندا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ كوپتەن بەرى مۇعالىمدەردىڭ، عالىمداردىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ماسەلەنى ايتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ الەمدىك تاجىريبەدە جوق باستامانى توقتاتىپ، ماسەلەنى وڭ باعىتقا بۇرعانىنا بارشا زيالى قاۋىم مەن اتا-انالار بوركىن اسپانعا اتىپ قۋانىپ جاتىر.

ءبارىمىز بىلەتىندەي، جاپونيادا، ەۋروپا ەلدەرىندە، ءتىپتى بۇكىل الەمدە مەكتەپتە ەڭ الدىمەن انا ءتىلى وقىتىلادى. بالا توعىز جاسقا دەيىن ءوز انا تىلىندە ءبىلىم الۋى كەرەك. توعىز جاستان كەيىن عانا شەت تىلدەردى ءوز تاڭداۋىمەن ۇيرەنەدى. بالانىڭ پسيحولوگياسى 9 جاسقا كەلگەندە عانا باسقا ءتىلدى مەڭگەرۋگە تولىق قابىلەتتى بولادى. وسىنى قانشا ايتساق تا، بۇرىنعى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلەرى قۇلاققا ىلمەي كەلگەن ەدى. ەندى وسى ماسەلەگە پرەزيدەنتتىڭ ءوزى نۇكتە قويىپ وتىر.

تامىز كەڭەسىندە مەملەكەت باسشىسى ءوز ويىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترىنە شەگەلەپ تۇرىپ ايتتى. مينيستر دە الداعى باستى ۇستانىمىمىز وسى بولاتىنىن جەتكىزدى. ەندىگى ماسەلە، وسى ايتىلعان ىستەردىڭ جۇزەگە اسۋى بولىپ وتىر. بىراق، ەڭ ماڭىزدىسى بۇل ماسەلەدە تۇڭعىش رەت زاڭ جۇزىندە تۇجىرىم ورنىقتى.   

ەكىنشى جاقسى جاڭالىق، ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ الىپپە قايتارىلاتىن بولدى. مينيستر ايتماعامبەتوۆتىڭ ءوزى "احمەت بايتۇرسىنۇلى بەكىتكەن الىپپە نەگىزگە الىنادى" دەپ ءسوز بەردى. 

وسى ەكى ۇستانىم ىسكە اسسا، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسى ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك بولعالى تۇر. پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن تۋرا جولعا سالىپ، باياعىدان كەلە جاتقان كلاسسيكالىق ۇلگىگە كوشىرۋدى كوزدەگەن تۇجىرىمى بەكىتىلەدى، ىسكە اسادى دەپ سەنەمىز. 

پرەزيدەنت توقاەۆ بۇرىننان بەرى مەكتەپ وقۋلىقتارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلدى وقۋلىقتاردىڭ سىنعا ۇشىراپ جاتقانىنا بايلانىستى پىكىر ايتىپ جۇرەدى. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى كەمشىلىكتەردىڭ ءبارىن ءبىلىپ وتىر دەپ ويلايمىن. سوندىقتان دا، شەت تىلدەرىن وقىتۋدا اتا-انالاردىڭ ءوتىنىشىن،تىلەگىن ەسكەرە وتىرىپ، سالماقتى شەشىم شىعارۋ كەرەك دەپ ايتىپ وتىر. 

اياگۇل ميرازوۆا، ارداگەر ۇستاز

- ەڭ الدىمەن تامىز كەڭەسىنە مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىن ۇستازدارعا دەگەن، ءبىلىم سالاسىنا دەگەن قۇرمەتتىڭ كورىنىسى دەپ قابىلدادىق. جينالىستا وتە كوپ ماسەلە ايتىلدى. ونىڭ ىشىندە مۇعالىمنىڭ بىلىكتىلىگى مەن ءبىلىمنىڭ ساپالى بولۋى ماڭىزدى ەكەنى ءسوز بولدى. بۇدان بولەك، مەكتەپتەردىڭ احۋالى، مەكتەپتەردەگى ءۇش اۋىسىممەن وقۋ ماسەلەسى جايلى توقتالىپ، ارنايى تاپسىرمالار بەردى.

پرەزيدەنت ايتقان ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ بەسىنشىسى - وتە وزەكتى بولىپ تۇرعان ءۇشتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى جايلى بولدى. قازىرگى تاڭدا ءۇش ءتىلدى ءبىلۋدىڭ كەرەك ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز ءارى قولدايمىز. بىراق، بۇل ءتىلدى قالاي ءبىلۋ كەرەك، قاشاننان باستاپ ۇيرەنۋ كەرەك دەگەن ماسەلە ءبارىمىزدى الاڭداتىپ جۇرگەن.

وسىعان بايلانىستى، مەملەكەت باسشىسى ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ءسوزىن مىسالعا كەلتىرە وتىرىپ، جاسوسپىرىمدەر ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى انا ءتىلى ەكەنىن ايتتى. ء"اربىر تاربيەشى بالانى ۇلت داستۇرىمەن تاربيەلەۋگە مىندەتتى" دەگەن ماعجان جۇماباەۆتىڭ ءسوزىن، ء"ار حالىقتىڭ انا ءتىلى - ءبىلىمنىڭ كىلتى" دەگەن احمەت جۇبانوۆتىڭ ءسوزىن ايتتى.  سوندىقتان قازاق ءتىلى ەڭ الدىڭعى قاتاردا تۇرۋ كەرەك. بارلىق ءبىلىمدى الدىمەن انا تىلمىزدە بەرۋىمىز كەرەك.

ال قالعان ەكى ءتىلدى بىلمەۋ كەرەك دەمەيمىز. ولاردى دا ءبىلۋ كەرەك. سەبەبى، قازاقستاندىق جاستار ەلدە عانا ەمەس، الەمدىك دەڭگەيدە ءبىلىم الىپ، وزگەلەردىڭ وزىق جەرلەرىن ءوز ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرۋى كەرەك. سول ءۇشىن دە الەمدىك دەڭگەيدەگى شەت تىلدەرىن ءبىلۋ كەرەك.

بىراق، قازىرگى تاڭدا بالاباقشادان باستاپ اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتىپ ءجۇرمىز. جەتكىنشەكتەرىمىز بالاباقشادان باستاپ ءۇش ءتىلدى قاتار الىپ كەلە جاتىر. ەلۋ جىل مۇعالىم بولعان تاجىريبەمە سۇيەنسەم، اسىرەسە ۇلكەن قالالارىمىزدا ءوز ءتىلىن تولىق مەڭگەرمەگەن بالاعا ءۇش ءتىلدى قاتار ۇيرەتۋ دۇرىس ەمەس ەكەن. انا ءتىلى ءالى تولىق شىقپاعان بالالار بۇنداي جاعدايدا ءوز ءتىلىن ەمەس، وزگە ءتىلدى ۇيرەنىپ كەتەدى. ءسويتىپ، انا ءتىلى اقساپ جاتادى.

وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرىپ، پرەزيدەنت بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى تالداپ، سالماقتى شەشىمگە كەلۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى. بۇندا وقۋشىلار مەن اتا-انالاردىڭ قالاۋىن ەسكەرۋ كەرەك ەكەنىن ەسكە سالدى. ءۇش ءتىلدى قاتار وقىتۋعا شارت-جاعداي جان-جاقتى ءپىسىپ-جەتىلمەگەندىكتەن، اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدى 2-3-ءشى سىنىپتان نەمەسە اتا-انالاردىڭ قالاۋىنا قاراي 5-ءشى سىنىپتان باستاۋ ورىندى ءارى ءتيىمدى بولادى دەدى.

مەن ۇستاز رەتىندە وسى پىكىرگە قوسىلامىن. بىراق، مەنىڭ بايقاعانىم اۋىلدى جەرلەردەگى بالالاردىڭ قازاق ءتىلى جاقسى، ال اعىلشىن ءتىلى ويداعىداي ەمەس. سوندىقتان، اۋىلدى جەرلەردە اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋدى ەكىنشى سىنىپتان باستاسا دەيمىن. سەبەبى، بەسىنشى سىنىپ ءسال كەشتەۋ بولاتىن سەكىلدى. بالا قانشا جاس بولسا، ءبىلىمدى سونشا تەز قابىلدايدى. ال اتا-انالار مەن وقۋشىلاردىڭ تالابى سولاي بولسا بەسىنشى سىنىپتان باستاسا دا كەش قالمايدى. بالا ءۇشىن ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ ءۇش ءتىلدى قاتار ۇيرەتۋ اۋىرلاۋ بولادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ بايانداماسىنا سوندا وتىرعان قاتىسۋشىلار دا، وزگە ۇستازدار مەن اتا-انالار دا رازى بولدى دەپ ويلايمىن. ۇستازداردىڭ بەدەلىن قورعاۋ، ماتەريالدىق جاقتان قولداۋ ماسەلەلەرى جاڭا جىلعا دەيىن زاڭعا ەنەتىن بولادى. بۇنىڭ ءبارى وڭ باستاما ەكەنى ءسوزسىز. پرەزيدەنت "ەلدى تۇزەتۋدى بالانى وقىتۋ ءىسىن تۇزەتۋدەن باستاۋىمىز كەرەك" دەگەن احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ءسوزىن ايتتى. وسىدان-اق، ول كىسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا بارىنشا كوڭىل ءبولىپ وتىرعانىن اڭعارۋعا بولادى.

Abai.kz