يسلام ءدىنىنىڭ بارلىق ەرەجەلەرى مەن قاعيداتتارى، كۇللى راسىمدەرى قيسىنعا قايشى كەلمەيدى. بىراق قايسى "قيسىن"?! "قيسىن" دەگەن ادامنىڭ اقىلى مەن يگەرگەن بىلىمىمەن شەكتەلمەيتىن دۇنيە. دەمەك ادامنىڭ اقىلى جەتپەگەنىنىڭ ءبارى "قيسىنسىز" دەگەن ءسوز ەمەس. ءبىز كوبىنەسە وسى دۇنيەدە بەس سەزىم مۇشەمىزگە نەگىزدەلگەنىن اقىلدىڭ قورىتىندىلارىنا سۇيەنىپ "قيسىندى" نەمەسە "قيسىنسىز" دەپ جاتامىز. ال بىراق بەس سەزىم مۇشەمىزگە، اقىلىمىزعا سيمايتىن قانشاما الەم، قانشاما سىرلى دۇنيە بار. مىسالى ادامنىڭ رۋحى، پەرىشتەلەر، جىندار الەمى ءالى زەرتتەلگەن جوق. ءتىپتى ماتەريالدىق كوزگە كورىنەتىن دۇنيەلەر دە ءالى تولىق زەرتتەلىپ بولعان جوق. وتكەن عاسىرلاردا قيالعا شىعارىپ، "مۇمكىن ەمەس" دەپ قيسىنعا قايشى ساناساق تا بۇگىن كوزىمىز كورىپ، پايدالانىپ جۇرگەن تەلەفون سەكىلدى قانشاما دۇنيە بار.

دەمەك ءالى زەرتتەلمەگەن نەمەسە زەرتتەۋ نىسانىنا كىرمەيتىن رۋحاني دۇنيەلەرگە قاتىستى ءدىني ءىس-ارەكەتتەرىمىزدىڭ ءبارى بۇگىنگى ادامي لوگيكامىزعا سايكەس كەلۋى شارت ەمەس. مىسالى يسلام دىنىندە دارەت سىندىرساڭ بەتىڭدى، ەكى قولىڭدى شىناشاققا دەيىن، ەكى اياعىڭدى توبىققا دەيىن جۋىڭ جانە باسىڭا ءماسىح تارتۋىڭ شارت. ايەلىڭمەن جىنىستىق قاتىناسقا تۇسسەڭ دەنەڭدى قۇرعاق جەر قالدىرماي تولىق جۋىڭ كەرەك. ال ەندى ادامي قيسىن بويىنشا تەك بۇلعانعان جەرىڭدى جۋساڭ جەتكىلىكتى. وسى جەردە ادامي قيسىننان دا جوعارى، شەكسىز قيسىن مەن اقىل بار ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز ءلازىم. مىسالى دىندە تالاپ ەتىلگەن اعزالاردى جۋعان كەزدە تانىڭدە كوزگە كورىنبەيتىن، يىسكەپ سەزبەيتىن، ۇستاپ بايقاي المايتىن قانداي وزگەرىستەر بولاتىنىن بىلە بەرمەيمىز.

اعزالاردى جۋعىندا جاعىمسىز ەنەرگيالاردىڭ وشەتىنىن، قۋات اعىمدارىنىڭ قالىپتى جاعدايعا تۇسەتىنىن ەندى-ەندى عانا زەرتتەپ ءتۇسىنىپ جاتىرمىز. ال رۋحاني الەمگە قانداي اسەرى بار ەكەنىن ءالى بىلگەنىمىز جوق. دارەت الۋ مەن كۇنالاردىڭ كەشىرىلۋىنىڭ بايلانىسىن زەرتتەي المايمىز. جۇرەگمىزدەگى "لاتايفتەرگە" قانداي وزگەرىستەر بولاتىنىن دا بىلمەيمىز. بىلگەندەر كورسەتە المايدى. قاجىلىقتا سافا مەن ءمارۋا اراسىندا جۇگىرۋ دە، جاماراتقا تاس اتۋ ءراسىمى دە سولاي. ەشبىر مۇسىلمان بالاسى بۇل ءراسىمدى ورىنداعاندا اقيقي شايتاندى تاسپەن ۇرىپ جاتىرمىن دەپ ويلامايدى. بار بولعانى سيمۆوليكالىق عيبادات. يبراھيم پايعامباردىڭ باسىنان وتكەن وقيعانى ەلەستەتۋ عانا. ال ساۋابى مەن رۋحاني دۇنيەڭە اسەرى بىزگە بەيمالىم سىر. ءاربىر لاقتىرىلعان تاس رۋحاني الەمدە قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟ ونى بىلە المايمىز. بالكىم ءار تاس جۇماقتا اعاش بولىپ جايقالىپ وسەتىن شىعار. ءبىر اللاعا ءمالىم.

ەندەشە ءوزىمىز تۇسىنە الماعان نارسەلەردىڭ ءبارىن قيسىنسىز دەۋگە بولمايدى. ءتىپتى ءدىننىڭ بارلىق راسىمدەرىنەن ادامي قيسىن ىزدەۋ دە دۇرىس ەمەس. مىسالى ناماز نەگە بەس ۋاقىت، نەگە تاڭ نامازى ەكى راكات، نەگە نامازدىڭ ءار راكاعاتىندا فاتيحا سۇرەسى قايتالانىپ وقىلادى؟ ءبىز بۇلاردىڭ تولىق حيكمەتىن بىلە المايمىز. تەك كەيبىرەۋىن بولجايمىز. بۇيىرىپ تۇرعان اللا دەپ يلانعاندىقتان "جاراتقاننىڭ ءبىز بىلمەيتىن حيكمەتتەرى بار" دەگەن سەنىممەن ورىندايمىز. بۇل اللاعا بەرىلۋ. سوندىقتان بۇل سەنىم، يمان ماسەلەسى. بۇل جەردە ءدىننىڭ بارلىق قاعيداتتارى ادامي قيسىنعا سيمايدى دەگەن قورىتىندى شىقپايدى. كەرىسىنشە ءدىننىڭ باسىم كوپشىلىك راسىمدەرى ادامي قيسىنعا نەگىزدەلگەن. ال از بولشەگى ادامي قيسىننان دا جوعارى دەگەن سەنىم. سوندىقتان ءوزىن مۇسىلمان سانايتىن ءاربىر ادام  ءدىني راسىمدەردىڭ، ەرەجەلەردىڭ ماقساتى مەن حيكمەتىن دىنگە كۇپىرلىك كەلتىرمەستەن سۇراۋعا بولادى. بىراق كۇمان كەلتىرىپ، كۇپىرلىككە قۇلاۋدان اباي بولۋى ءلازىم.

قايرات جولدىبايۇلى

Abai.kz