وسپانحان اۋباكىروۆ. كىلت
سۋرەتتە وسپانحان اۋباكىروۆ جارى نۇرسۇلۋمەن
قازاق ساتيراسىنىڭ ساردارى وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ (1934-1985) ماڭگىلىك ساپارعا اتتانعانىنا دا شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت ءوتىپتى. بىراق ونىڭ قالدىرعان مۇراسى ءازىل اڭگىمەلەرى، سىقاق ولەڭدەرى، ينتەرمەديالارى، ءان ماتىندەرى ءالى كۇنگە ەلدىڭ ەسىندە، وقىرماننىڭ ويىندا. وساعاڭنىڭ «ءسىز تۋرالى سلۋح بار»، «مۇرىن ىشىندەگى مۇرت» جانە ت.ب. شىعارمالار جيناعى ءوزى و دۇنيەلىك بولعاننان كەيىن دە وقىرمان سۇراۋىمەن قايتا باسىلىپ شىعىپ جاتىر.
سىقاقشىمەن تالاي جىل قاتار جۇرگەن قالامداس ارىپتەسى، جازۋشى عابباس قابىشۇلى: «مەن وسپانحانداي جايدارى، كىشىپەيىل جاندى سيرەك كەزدەستىردىم. پروزاسىندا دا، پوەزياسىندا دا ءازىل-سىقاقتىڭ تەڭدەسسىز ادەمى كورىنىسى: ءورىمى كەلىسكەن وقيعا، قۇنارى مول كوركەم ءتىل، تايتالاسىپ تۇرعان نە ءتۇرلى تەڭەۋ سونىڭ ناتيجەسىندە توگىلگەن كۇلكى بار ونداعان ولەڭ-اڭگىمەنىڭ، پەسانىڭ اۆتورى، اناۋ «تاماشانىڭ» كىندىك اتاسى، اناۋ «سۇزەگەن ءسوزدىڭ» («لەنينشىل جاس» «جاس الاشتاعى») اكەسى دە شەشەسى، التى الاشقا ءمالىم، اتاقتى وسەكەڭ جاڭا جازىپ جۇرگەن جاستارداي يمەنشەك ەدى، كەۋدەمسوعى جوق-تى»، دەيدى.
ءبىز جاقىن كۇندەرى پورتالىمىزدا و.اۋباكىروۆتىڭ بىرنەشە ۇزدىك اڭگىمەلەرىن جاريالاماقپىز. بۇگىن سولاردىڭ العاشقىسى جارىق كورىپ وتىر. ەندەشە ساتيرا ساردارىن ەسكە ءتۇسىرىپ، ونىڭ مول مۇراسىنان سارقىت الا وتىرىڭىزدار، «abai.kz» وقىرماندارى!
«اباي-اقپارات»
وسپانحان اۋباكىروۆ. كىلت
سۋرەتتە وسپانحان اۋباكىروۆ جارى نۇرسۇلۋمەن
قازاق ساتيراسىنىڭ ساردارى وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ (1934-1985) ماڭگىلىك ساپارعا اتتانعانىنا دا شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت ءوتىپتى. بىراق ونىڭ قالدىرعان مۇراسى ءازىل اڭگىمەلەرى، سىقاق ولەڭدەرى، ينتەرمەديالارى، ءان ماتىندەرى ءالى كۇنگە ەلدىڭ ەسىندە، وقىرماننىڭ ويىندا. وساعاڭنىڭ «ءسىز تۋرالى سلۋح بار»، «مۇرىن ىشىندەگى مۇرت» جانە ت.ب. شىعارمالار جيناعى ءوزى و دۇنيەلىك بولعاننان كەيىن دە وقىرمان سۇراۋىمەن قايتا باسىلىپ شىعىپ جاتىر.
سىقاقشىمەن تالاي جىل قاتار جۇرگەن قالامداس ارىپتەسى، جازۋشى عابباس قابىشۇلى: «مەن وسپانحانداي جايدارى، كىشىپەيىل جاندى سيرەك كەزدەستىردىم. پروزاسىندا دا، پوەزياسىندا دا ءازىل-سىقاقتىڭ تەڭدەسسىز ادەمى كورىنىسى: ءورىمى كەلىسكەن وقيعا، قۇنارى مول كوركەم ءتىل، تايتالاسىپ تۇرعان نە ءتۇرلى تەڭەۋ سونىڭ ناتيجەسىندە توگىلگەن كۇلكى بار ونداعان ولەڭ-اڭگىمەنىڭ، پەسانىڭ اۆتورى، اناۋ «تاماشانىڭ» كىندىك اتاسى، اناۋ «سۇزەگەن ءسوزدىڭ» («لەنينشىل جاس» «جاس الاشتاعى») اكەسى دە شەشەسى، التى الاشقا ءمالىم، اتاقتى وسەكەڭ جاڭا جازىپ جۇرگەن جاستارداي يمەنشەك ەدى، كەۋدەمسوعى جوق-تى»، دەيدى.
ءبىز جاقىن كۇندەرى پورتالىمىزدا و.اۋباكىروۆتىڭ بىرنەشە ۇزدىك اڭگىمەلەرىن جاريالاماقپىز. بۇگىن سولاردىڭ العاشقىسى جارىق كورىپ وتىر. ەندەشە ساتيرا ساردارىن ەسكە ءتۇسىرىپ، ونىڭ مول مۇراسىنان سارقىت الا وتىرىڭىزدار، «abai.kz» وقىرماندارى!
«اباي-اقپارات»
وسپانحان اۋباكىروۆ. كىلت
ء(ازىل اڭگىمە)
گاز دەگەن - جالقاۋ جۇرتقا تاپتىرمايتىن تاماشا وتىن بولدى. قارا سىرىڭكەنى قارنىنان تارتىپ جىبەرىپ، تاقاي قويساڭ بولعانى، سپيرتشە جانادى. سوسىن قازانىڭ پىشاق قايراعانداي قاينايدى. كوبىگىن قالقىپ كەل دە، جاتا بەر.
ەڭبەكتەپ جۇرگەن بالانىڭ بۇتىنا اندا-ساندا ءبىر ءۇڭىلىپ قويماسا، ازىلقوي ءيىس شىعارىپ قوياتىنى سەكىلدى، گاز پەشكە دە مۇرىن ايتاقتاپ جۇرمەسە، بوگدە ءيىس شىعارىپ قويادى ەكەن.
ءبىزدىڭ قازاقى مۇرىن سورپانىڭ ءيىسىن سونادايدان سەزەدى عوي. ءبىزدىڭ ۇيدەگى بالا-شاعا ءبىر كۇنى سورپاعا قوسا قاپتالداسىپ جۇرگەن ءبىر ءيىستى ۇستاپتى. بىراق نەنىڭ ءيىسى ەكەنىن ەشقايسىسى بىلمەيدى. كومەككە مەنىڭ مۇرنىمدى شاقىردى. مەن دە جۇگىرىپ كەلىپ، مۇرنىمدى ىلگەرى-كەيىن پىسىلداتىپ كورىپ ەدىم، شىنىندا بوگدە ءيىس ءجۇر. بىراق بۇل ءيتتىڭ ءيىسى مە، الدە ءيدىڭ ءيىسى مە، ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ مۇرىنى اجىراتا المادى.
نە دە بولسا وسى گازدىڭ وزىنەن كەلگەن پالە بولار دەپ تۇسپال جاسادىق تا، ەرتەسىنە وسى گاز مەكەمەسىنە تەلەفون جۇگىرتتىك.
- ءالوۋ، گورگاز با؟
- ءيا، گورگاز.
- ەندەشە ماسەلە دە - سول گاز...
- ءيىس شىعا ما؟
- ءيا، ءيىس شىعادى.
- نەنىڭ يىسىنە ۇقسايدى؟
- ونى ءوزىڭىز كەلىپ يىسكەپ كورمەسەڭىز، كۇلىمسى دەۋگە بولمايدى، جىلىمشى دەۋگە بولمايدى، ايتەۋىر ءبىر ەستىمەگەن ءيىس.
- تۇسىنىكتى، ادرەسىڭىزدى ايتا قويىڭىز.
تاقپاق ايتقانداي تاقىلداتىپ ايتىپ سالدىم.
- ەرتەڭ كىسى جىبەرەمىز، قاڭعىپ كەتپەي ۇيدە بىرەۋلەرىڭىز بولىڭىز.
- اپىر-اي، ءبارىمىز جۇمىستاعى جۇرت ەدىك...
- ەندەشە كىلتىڭىزدى كىسىسى بار كورشىلەرىڭىزدىڭ بىرىنە قالدىرىپ كەتىڭىز. كەمپىر-شالى بار ءۇي بار ما ەدى؟
- بار عوي، بىراق... ءيىس ىزدەيمىن دەپ كەلگەن كىسىڭىز يەسىز ۇيدە باسقا بىردەمە ىزدەپ جۇرمەي مە؟
- ۇيىڭىزدە التىن شاشىلىپ جاتىر ما ەدى؟
- اپىر-اۋ، ەندى التىن-كۇمىس دومالاپ جاتپاسا دا، قاشىپ-پۇسىپ ءجۇرىپ جيناعان كور-جەر بار عوي.
- ءسىزدىڭ كور-جەرىڭىز كىمگە كەرەك؟
بۇلارعا كەرەگى التىن ەكەن. ونداي التىن بىزدە جوق. ال كور-جەرگە تيمەسە، كىلتتى قالدىرايىق دەپ كەلىستىك.
- ءالوۋ، ەندەشە كىلتتى قارسىمىزدا تۇراتىن قارا شالدىڭ موينىنا كيگىزىپ كەتەمىز.
- قۇپ!
- قۇپ بولسا، قۇپ!
گورگازبەن قۇپتاسىپ بولعان سوڭ، بالالاردىڭ باسىنا ءبىر وي كەلدى:
- پاپا، تەلەۆيزور موسكۆۋ لوۆيت، ا الماتۋ نە لوۆيت. داۆاي، تەلەۆيزوردىڭ دا كىسىسىن شاقىرايىق، - دەگەن مۇڭ ايتتى.
ويلاپ قاراساق، بۇل دا اقىل ەكەن. ءۇيدى اقىرى يەسىز قالدىرعان سوڭ، ءبىر ادام شاقىر، ون ادام شاقىر - ءبارىبىر.
ۇيدە اقاۋسىز دۇنيە جوق. اناۋ سۋ كەلەتىن كران تاڭ اتقانشا مىڭقىلداپ تامادى دا تۇرادى. راديوقابىلداعىشتىڭ ىشىندە بىرەۋ ماي شىجعىرىپ جاتقانداي، تازا دىبىس جوق، اكەڭدى اڭگىرتىپ جىبەرەدى. وسى «كوكجوتەلدەردىڭ» بارىنە ۇشكىرىپ دەم ساپ كەتسىن دەپ تاعى ءۇش ادام شاقىردىق. بۇلارعا دا كىلتتىڭ قارا شالدىڭ موينىندا ەكەنىن ەسكەرتتىك تە، ءجون-جونىمىزگە جونەلدىك.
كەشكە قاراي سۇرىنە جىعىلىپ ۇيگە كەلسەم، ابىر-دابىر بولىپ جاتىر.
قالتاڭداپ قارسى شىققان بىرەۋ:
- حوزياين جوق، - دەيدى.
- مەن حوزياين، - دەيمىن.
- ءا، سالەمەتسىز بە، جوعارى شىعىڭىز... ءبىز سىزدەردى كۇتىپ... كىشكەنە...
- كاك ەتو كىشكەنە؟ - دەپ مەن اڭ-تاڭمىن.
قىزىل كەڭىردەك بولىپ ايتىسىپ جاتقان اس ۇيگە بۇرىلسام، الگىندەي قالتاڭداعان جىگىتتىڭ تاعى تالىستاي ۇشەۋى وتىر. جاسا!
تۇپكى ۇيدە بىرەۋ سويلەپ وتىرعانداي بولعان سوڭ، كوڭىلسىز بۇرىلىپ سولاي بارسام، كوپتەن كورمەي كەتكەن لاسكەر ىنىشەگىم قىزداي بوپ ءوزىمىزدىڭ الماتىدان سويلەپ وتىر. جاسا!!
كابينەتىمدە بىرەۋلەر جۇرگەن سەكىلدى. ەسىگىمدى اشىپ قالسام، ومىرباقي ماي شىجعىرىپ جاتاتىن «جايدارمان» دەگەن راديوقابىلداعىشىم مەن بىلمەيتىن ءبىر ەلدىڭ تىلىندە توپەپ جاتىر. جاسا!!!
كوڭىلىم ورنىنا ءتۇسىپ، اس ۇيگە كەلسەم، الگى كوپ جاساعىر جايساڭدارىم ابىر-دابىردى دوعارىپ، سوڭعى قىزىل شيشاسىن تەڭ ءبولىسىپ جاتىر ەكەن.
- كەشىرىڭىز، مانا كەتىپ قالاتىن ەدىك، كىلتىڭىزدى وسىندا قايدا قويعانىمىزدى بىلمەي، جوعالتىپ الىپ، ءۇيىڭىزدى يەسىز تاستاپ كەتۋگە بولمادى. سوسىن قاراپ وتىرعانشا دەپ مىناداي... ەپتەگەن گاز شىعادى ەكەن، سونى بىتەپ... مىنالار دا اقاۋ-ساقاۋدىڭ ءبارىن دۇزەپ... - دەپ شۇبىرتقان سوڭ، راقمەتىمدى ايتتىم دا:
- ال ەندى، جىگىتتەر، «وتىرىك ايتقان جەردە كوپ جۇرمە» دەگەن، قازىر ايەل كەلۋ كەرەك... - دەپ ەسكەرتتىم.
بۇل ەسكەرتۋدى «جاۋ كەلدى» دەپ تۇسىنگەندەي ءتورت جىگىت ەسىككە بەت الدى. تاۋدان تاس دومالاتقانداي ءتورتىنشى ەتاجدان قۇلديلاعان تورتەۋ بۇكىل ءۇيدى دۇبىرلەتىپ بارادى.
ال «جوعالتىپ الدىق» دەپ جۇرگەن كىلتى باۋى سالبىراپ ەسىكتىڭ سىرتىندا تۇر. جاسا!
«اباي-اقپارات»
