ەركىنبەك سەرىكبايۇلى. نازيگۇل
(اڭگىمە)
الماتىعا كەلىپ جۇمىسقا ورنالاسقانىما جۇمانىڭ جۇزىندەي ۋاقىت ءوتتى. ناعىز تىرشىلىكتىڭ ورتالىعىنا اينالعان قاربالاسى كوپ قالاعا ءالى دە ۇيرەنە الار ەمەسپىن. جاڭا جۇمىسىمنىڭ جاي جاپسارىمەن تولىعىراق تانىسۋ ءۇشىن بۇرىنعى قۇجاتتاردى قاراپ وتىرعانمىن. كەنەت ۇيالى تەلەفونىما اعالى-ىنىلىدەي سىرلاس دوسىم حابارلاسىپ، اعىنان جارىلا اماندىقپەن حال جاعدايدى سۇراستىردى. اڭگىمەسىن ايتا وتىرىپ، حابارلاسۋىنىڭ ماقساتىنا كوشتى. ويىمدا ەشتەڭە جوق...
-دوسىم، ساعان ءبىر قۋانىشتى جانە ءبىر ۇنامسىز حابار ايتقالى تۇرمىن. قايسىسىنان باستاعانىمدى قالايسىڭ -دەپ تۇسىنىكسىز كۇيدە قالدىردى.
-قۋانىشتى حابارىڭدى ەستۋگە دايىنمىن. ال ۇنامسىز حابارىڭدى ايتپاي-اق قويساڭ قايتەدى.
-جارايدى. ال، ەندەشە، تىڭدا. ماحابباتتا ءومىردىڭ سىرلى ءمانى بار دەپ ۇعىنۋشى ەدىڭ. سول ماحابباتىڭنىڭ ءمانى سانالاتىن نازيگۇل كۇيەۋگە شىققان ەكەن. باسقادان ەستىگەننەن كورى ءوزىم ايتايىن دەپ اسىقتىم.
نازيگۇل مونعولياداعى قازاقتار ەڭ كوپ قونىستانعان مەكەنى بايان-ولگەي ايماعىنان كەلگەن قازاق قىزى. قازىر قىتاي ءتىلىن تەرەڭدەتىپ وقىتاتىن حالىقارالىق جوعارعى وقۋ ورنىندا ورالمان جاستارعا بولىنگەن ارنايى جەڭىلدىكپەن ءبىلىم الىپ جۇرگەن. مەنەن ەكى جاس ۇلكەندىگى بار ەدى. ونى كورگەننەن جۇرەكتىڭ عاشىقتىق وتى مازداي جانىپ، كاۋسار سەزىمنىڭ كەرەمەتىمەن جاسىنا اسا ءبىر ءمان بەرمەي ىنتىعا ۇناتقانمىن. ەر جۇرەگىمە اۋىر ءتيىپ كوزىم قاراۋىرتسا دا سابىرلى قالپىمدى ساقتاي وتىرىپ:
(اڭگىمە)
الماتىعا كەلىپ جۇمىسقا ورنالاسقانىما جۇمانىڭ جۇزىندەي ۋاقىت ءوتتى. ناعىز تىرشىلىكتىڭ ورتالىعىنا اينالعان قاربالاسى كوپ قالاعا ءالى دە ۇيرەنە الار ەمەسپىن. جاڭا جۇمىسىمنىڭ جاي جاپسارىمەن تولىعىراق تانىسۋ ءۇشىن بۇرىنعى قۇجاتتاردى قاراپ وتىرعانمىن. كەنەت ۇيالى تەلەفونىما اعالى-ىنىلىدەي سىرلاس دوسىم حابارلاسىپ، اعىنان جارىلا اماندىقپەن حال جاعدايدى سۇراستىردى. اڭگىمەسىن ايتا وتىرىپ، حابارلاسۋىنىڭ ماقساتىنا كوشتى. ويىمدا ەشتەڭە جوق...
-دوسىم، ساعان ءبىر قۋانىشتى جانە ءبىر ۇنامسىز حابار ايتقالى تۇرمىن. قايسىسىنان باستاعانىمدى قالايسىڭ -دەپ تۇسىنىكسىز كۇيدە قالدىردى.
-قۋانىشتى حابارىڭدى ەستۋگە دايىنمىن. ال ۇنامسىز حابارىڭدى ايتپاي-اق قويساڭ قايتەدى.
-جارايدى. ال، ەندەشە، تىڭدا. ماحابباتتا ءومىردىڭ سىرلى ءمانى بار دەپ ۇعىنۋشى ەدىڭ. سول ماحابباتىڭنىڭ ءمانى سانالاتىن نازيگۇل كۇيەۋگە شىققان ەكەن. باسقادان ەستىگەننەن كورى ءوزىم ايتايىن دەپ اسىقتىم.
نازيگۇل مونعولياداعى قازاقتار ەڭ كوپ قونىستانعان مەكەنى بايان-ولگەي ايماعىنان كەلگەن قازاق قىزى. قازىر قىتاي ءتىلىن تەرەڭدەتىپ وقىتاتىن حالىقارالىق جوعارعى وقۋ ورنىندا ورالمان جاستارعا بولىنگەن ارنايى جەڭىلدىكپەن ءبىلىم الىپ جۇرگەن. مەنەن ەكى جاس ۇلكەندىگى بار ەدى. ونى كورگەننەن جۇرەكتىڭ عاشىقتىق وتى مازداي جانىپ، كاۋسار سەزىمنىڭ كەرەمەتىمەن جاسىنا اسا ءبىر ءمان بەرمەي ىنتىعا ۇناتقانمىن. ەر جۇرەگىمە اۋىر ءتيىپ كوزىم قاراۋىرتسا دا سابىرلى قالپىمدى ساقتاي وتىرىپ:
-يا... حابىرشى مىرزا، سونىمەن بۇل ايتقاندارىڭدى جاڭاعى ەكى حابارىڭنىڭ قاي تۇرىنە جاتقىزايىن؟ ەندەشە، بوگەلمە ەكىنشى حابىرىڭدى ايت. ءبارىن ايت! دوسىم كەكەسىندى ۇنمەن:
-عاشىعىڭنىڭ كىمگە شىققانى سەنى قىزىقتىرماي ما؟
-قىز ماقساتى كەتۋ، كىممەن جۇپ قۇراسا جۇلدىزى سونىمەن باقىت بيىگىنەن جارقىراسىن. ايتارىن ايتتىم، بىراق ءىشىم الەم-جالەم.
-جو-جوق... سەن ولاي قايتەلەسپە... ءار ادام اتاقونىس وتانىمەن عانا
باقىتتى ەكەنىن استە ەستەن شىعارماۋى كەرەك. مەنىڭ ساعان ايتايىن دەگەنىم ول ورالمان قانداس قىز. وزەگى تالا ءوزىم دەپ، اتامەكەنىنە كەلىپ جوعارى ءبىلىم الىپ جاتقانىنا كوپ ۋاقىت جىلجي قويعان جوق ەدى. ول جاعىن ماعان قاراعاندا نازيگۇلگە عاشىق جان، سونىمەن ۇيلەنسەم دەيتىن سەن جاقسى بىلەسىڭ. اۋمالى-توكپەلى قيلى ءبىر زاماندا ونىڭ اتا-باباسى مەكەندەرىن تاستاپ، ءوز قولدارىن امالسىز كەسۋلەرىنە تۋرا كەلدى. شىندىعىندا ولاردىڭ كەتۋىنە ماجبۇرلىك جاعداي جاسادى. بۇل ءبىرىنشى، ەندى بىرەۋلەرى ءوز اتامەكەنىن امالسىز تاستاپ، سول اتامەكەنىنە قونىستانىپ جاتقان باۋىرلارىمىزدى شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىز دەيتىن حالگە جەتتىك. بۇل حال كەزىندە ەكى تۇيەنىڭ سۇيكەنگەن ساتىندە ولگەن شىبىن دەسە دە بولادى. جانىمىزعا باتاتىنى وسىلاردى كىمنىڭ جاساعاندىعى؟ ارينە سول زاماندا قازاق حالقىنىڭ كوزبەن كورگەن قيىندىقتارى. ال قيىندىقتى قۇرۋشى دا پايدالانۋشى دا جانە زيانىن كوپتەپ كورۋشىدە سول ادامدار ەمەس پە؟ مىنە اڭگىمە قايدا كەلىپ تىرەلدى...
بۇدان ءارى دوسىمنىڭ مىلجىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋعا شىدامىم تاۋسىلا كەكەشتەنە:
-و-وي سەندە ءبىر، قايداعى تاريحتى، ساياساتتى ايتىپ ادامنىڭ ميىن سۋ قىلماي، نازيگۇلدىڭ كىمگە تۇرمىسقا شىققانىن ايتساڭشى!
-بىلگىن كەلسە ايتايىن، تىڭدا! وزىمەن ءبىر فاكۋلتەتتە وقيتىن تۇرىك جىگىتىنىڭ جارى اتانىپتى. وسى ءبىر ءسوزدى ەستىگەندە توبەمنەن ءبىر شەلەك سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي دەنەم ءدىر ەتە قالدى. وتىرعان ورنىمنان اتىپ تۇردىم دا، الدىمدا جاتقان ءبىر-ەكى قاعازدى الاقانىممەن مىجا ۇستەل ۇستىنە قايتا لاقتىرىپ جىبەردىم.
-نازيگۇلدىڭ مۇنىسى قالاي؟! اتامەكەنىنە ورالعان قىزدىڭ تۇرىك جىگىتىنە شىققانى نەسى؟ ءبىر كورگەننەن عاشىق ەتكەن ارۋدىڭ تۇرمىسقا شىعىپ، جۇبايلىق باقىتتى عۇمىر سۇرگەنىن قالاعىم-اق كەلدى. دەگەنمەن... دوسىمنىڭ بۇل ايتقاندارىنا سەنگىم كەلمەدى.
-ساعان مۇنى كىم ايتتى؟ جاي ويدان شىعارىلعان ءسوز شىعار. - دەپ ءوز-ءوزىمدى جۇباتقانداي ما... الدە العاشىندا اۋزىما كەلگەنى وسى بولدى ما؟ ايتەۋىر ءاپ-ساتتە ەسىمنەن اداستىم.
-سەنىڭ نازيگۇلگە قالاي عاشىق ەكەنىڭدى بىلەمىن. ال، ايتقان جاعدايدى وسىلاي ويدان شىعارىلعانداي ەتىپ، قابىلدادىڭ با؟! - دەپ قايتا ءوزىمدى سۇراقتىڭ استىنا الدى.
-اتامەكەنگە كەلگەنى كەشە عانا ەدى عوي قازاق جىگىتى قۇرىپ قالعانداي تۇرىك جىگىتىمەن جۇپ قۇراعانى قالاي وسىنى تۇسىنە الار ەمەسپىن. ءمانىسىن بىلسەڭ ءتۇسىندىرشى ماعان.
-الگىندە ايتىپ وتكەن بار جاعدايدى ءوز بويىنا ساقتاعان تاريح قاتپارىندا جاتقان ساياسات سالدارىنىڭ جاڭاشا ءتۇرى عوي. سول كەزدەگى ماجبۇرلىكتىڭ ءمانى وزگەرىپ، ماعىناسىن ساقتاپ ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەندىگىندە.
-سەنىڭ ايتقاندارىڭمەن وي قورتىندىلارىڭ ءجون دەلىك. بىراق ول كەزدەگى قيىنشىلىقتار ادام توزگىسىز دارەجەدە ەمەسپە ەدى. سونىمەن قاتار قولدان جاسالعان نە ءبىر قيىنشىلىقتاردىڭ اسەرىنەن ءوز جەرىن امالسىز تاستادى. ال مىنا مامىراجاي زاماندا نازيگۇلدىڭ بۇلاي ىستەۋىنە قانداي قيىنشىلىق نەندەي جاعداي تۇرتكىلىك ەتتى.
-يا، دوسىم، سولاي. سولاي... بىلەسىڭ بە؟ وعان قانشاما رەت سەزىمىڭدى
ءبىلدىرىپ، عاشىقتىق سوزدەرىڭدى ايتتىپ، ەت باۋىرىڭ ەلجىرەپ ءوزىڭنىڭ باقىت قۇسىڭا بالاپ، جان جولداسىڭ ەتۋدى باستى ماقسات ەتتىڭ. ول باقىتىن باسقادان ىزدەپ، سەنىڭ ايتقان سوزدەرىڭنىڭ بىرىنە ءالى كۇنگە جاۋابىن بەرمەي، اقىر سوڭى وسىعان كەلىپ تىرەلدى ەمەس پە؟
-سوزىمە جاۋاپ قايىرماعانىن قايدان بىلەسىڭ؟
-ونى ءبىلۋدىڭ قاجەتى شامالى. اۋەلى تىڭدا! مەن وسىلاي كوڭىلسىز اياقتالارىن جانە ساعان كەلىسىمىن بەرمەيتىنىن بىلگەنمىن. سەنىڭ كوڭىلىڭدى قالدىرعىم كەلمەي ۇندەمەي جۇرۋىمە تۋرا كەلدى.
-نازيگۇلدىڭ تۇرىك جىگىتىمەن بۇرىننان جۇرەتىنىن بىلەتىندەي نەنى مەڭزەپ وتىرعانىڭدى تۇك تۇسىنە الار ەمەسپىن. جانە ءسوزىڭدى جۇمباقتاماي ءىستىڭ اق قاراسىن اشىپ ايتساڭ ماعان ءسوز جاردەم بولار ەدى.
-وندا ءسوزىمدى بولمەي جاقسىلاپ قۇلاق سال. نازارىڭدى سالىپ، سەزىمىڭدى بىلدىرگەننەن باستاپ، نازيگۇلدە ساعان عاشىق ەكەن. بۇگىن ازاندا ونىمەن ستامبۋلعا كەتىپ بارا جاتقان كەزىندە وقىستان كەزدەسىپ، سويلەسكەندە سەن تۋرالى وي تۇكپىرىن ايتىپ، اعىنان جارىلدى.
-دوسىڭا شىن كوڭىلىممەن ريزامىن. ماعان عاشىق ەكەنىن العاشقى كەزدەسۋىمىزدە بىلدىرگەن. قانشا كەزدەسسەك ءدال سونشا استارلاي ءسوز سالىپ، تۇسپالداي وتىرىپ سەزىمىن بىلدىرەتىن. كەيدە مەن سويلەي باستاسام سەزىمىنە جاۋاپ كۇتۋمەن تىنىشى تاۋسىلا ءۇمىتى ۇزىلەردەي ءۇنسىز وتىرا بەرەتىن. سونداي كەزدەسۋلەرىمىزدىڭ بىرىندە ول مەنى اۋىلىنا قوناققا شاقىردى. مۇندا دا مەن امالسىز باياعى ادەتىمە باسىپ، انانى-مىنانى سىلتاۋ ەتتىم. مۇنداي امالسىز ارەكەتتەردىڭ سەبەبى مىناۋ، دوسىڭ مەنى جاقسى كۇتىپ، اياۋلى جار ەتەتىنىنە ءشۇبا كەلتىرمەيمىن. بىراق، ونىڭ اعايىن-تۋىس، دوس-جاراندارى مەنى قابىلداي الاتىن با ەدى؟ مىنە ماسەلە. وسىعان ۇقساس تولىپ جاتقان جاعداياتتار جەتكىلىكتى. وسىنداي قايشىلىقتى جاعدايلارمەن ونىدا ءوزىمدى دە مازالاعىم كەلمەدى. عاشىقتىق سەزىمدەر زامانا جەلىسىندەگى ەكى وتتىڭ ورتاسىنا كەلگەندىكتەن بەيامال ارەكەتكە قادام باستىم. كوكەيىندەگى ويلارىن وربىتە ايتىپ داۋىسى دىرىلدەي ەتە ەكى كوزى جاسقا تولىپ، ساعان ۇلكەن-ۇلكەن سالەمىن جولداي، اسىعىس-ۇسىگىس قوزعالىپ، جول جيەگىندە تۇرعان تاكسيگە قاراي بەتتەدى.
مىنە سولاي دوسىم. كوڭىلىڭە كەلمەسىن ءبىر جاعى نازيگۇلدىكى دە دۇرىس شىعار. ءبىزدىڭ قوعام ءالى شەتتەن كەلگەن باۋىرلاستارىنا بۇيىردەن بولەك بىتكەن بۇتاقتاي قاراپ، قاناتىنىڭ استىنا الۋدى ۇيرەنگەن جوق قوي.
-باسقا بىلاي تۇرسىن سەنىڭ بۇلاي وتتاۋىڭا جول بولسىن-دەدىم ىزاعا قاتتى بۋلىققانىمنان.
-مەنىڭشە، ەكەۋمىز اڭگىمەنى ءبىراز جەرگە جەتكىزدىك. ال، باۋىرىم عاشىعىم باسقاعا كەتتى دەپ سالىڭدى سۋعا مالىماي ەڭسەڭدى كوتەرگەنىڭ ءجون. كورىسىپ، ەسەندىكتە جولىققانشا. حابارلاسىپ تۇر.
-جاقسى. ساۋ بول.
مي قايناتاتىن اپتاپتا مىناداي جاعىمسىز حاباردى ەستىگەننەن كەيىن ەشتەڭەگە زاۋقىم سوقپادى. بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ىستەدىم قىلىپ، كوڭىلسىز اتقاردىم. بار ويىم نازيگۇلدىڭ باسقا ۇلتتىڭ جىگىتىنە تۇرمىسقا شىعۋىنا نە تۇرتكى بولدى ەكەن دەۋمەن ءجۇرمىن. وسىلاي ارەڭدەپ ءجۇرىپ جۇمىس كۇنىن اياقتادىم. دەنەمدى دوڭبەكتەپ تاستاعانداي سۇلدەلەپ ايالداماعا جەتتىم. باراتىن جەرىڭە الدە قايدا جىلدامىراق جەتكىزەتىن اۆتوبۋسقا مىنبەستەن، بۇگىنگى قۇلازىعان كوڭىل-كۇيىمە ساي ترامۆايعا ءمىندىم. ءوز سەرىكتەسىن كەز-كەلگەن ساتتە باسا وزىپ ارتىنا قالدىرماي، قايتا قالىس قالعان تالاي جولاۋشىنىڭ ۇمىتىنە قول جالعاۋ قىزمەتىن اتقاراتىن ترامۆاي جۇرىسىنەن الارىم بار ەكەن. ىشكە كىرمەس جەتى-سەگىز ەگدە تارقان قاريا كىسىلەر جايعاسىپتى. ولاردىڭ بارلىعى ماعان ايانىشتى كوزبەن قاراعاندايما الدە مەنىڭ ترامۆايعا ءبىرىنشى رەت مىنگەننەن كەيىن ماعان وسىلاي كورىندىمە ايتەۋىر ىڭعايسىزدانا، ارتقى ورىندىققا جايعاستىم. ءجۇرىسى باياۋ كولىكتە وتىرىپ، وي-سانامدا ءبىرشاما بايىپقا كەلگەندەي سالماقتى كەيپىممەن كەشكىلىك قالا كورىنىسىنە كوز الدىمنان وتۋدەمىن. سابىرلى قالپىمدى دوسىمنىڭ «ساعان ايتار جاعىمدى جانە جاعىمسىز ەكى حابارىم بار» - دەگەن ويى بۇزدى. ايتقاندارىنىڭ وڭدى حابارىن تاۋىپ تارازىلاۋدى وزىمە قالدىردى. قاراما-قايشى پىكىرلەر سانامدى استاڭ-كەستەڭ قىلىپ، باس كوتەرمەي وي تۇبىندە تۇنشىقتىم. وتكەن ايدا عانا ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىر توپتا وقىعان دوس قىزىمنىڭ اراپ جىگىتىنە قولدان ۇزاتىلۋ تويىندا دوستارىممەن باس قوسقانمىن. سول كەزدە ءدال بۇگىنگىدەي قۇلازىپ، تويدان ەمەس جانازادان قايتقانداي كوڭىلىم جەتىمسىرەپ قايتقان ەدىم. وسىدان كەيىن نازيگۇلدى اشىقتان-اشىق كىنالاپ، سوگە جامانداۋدان اۋلاقپىن. ونىڭ تۇرىك جىگىتىنە كۇيەۋگە شىعۋىنا كۇيىپ ءپىسۋىمنىڭ باستى سەبەبى ءوز اتامەكەنىنە كەلىپ كوپ تۇراقتاماعاندىعى جانىما قاتتى ءتيدى. باقىت قۇسىمداي عاشىعىمنىڭ وزگەنى قولتىقتاعانىنا ءىشىم ۋداي اشىپ، مەڭدۋانا جەگەن ادامداي قالىڭ ويمەن جول ۇستىندەمىن. كورىكتى، سىلاڭ قاققان جۇرىسىمەن اشىق-جارقىن كۇلكىسى، بال شەكەردەي سوزدەرىمەن ناركەس كوزدەرى ادامدى وزىنە ەرىكسىز تارتاتىن. ەسىمىن اتاساڭ، كوز الدىڭا ەندى عانا قاۋىز جارىپ، اينالاسىنا ەرەكشە كورىك بەرىپ تۇراتىن جايقالعان نازىك گۇل ەلەستەيتىن. گۇلدىڭ دە سان الۋان ءتۇرى بولاتىنداي بۇل گۇلدىڭ اۋەل باستا قۇنارىمەن بويىنا جيعان ءنارى جاقسى ەكەنىن بىردەن ءبىلۋ قيىن ەمەس. وسىنداي اجارلى دا تاربيەلى قىز مەنى ءبىر كورگەننەن وزىنە عاشىق ەتتى. رەتىن تاۋىپ تانىسا، كەلە وعان ىشتەي باۋىر باستىم ولدا ماعان بار سىرىن ايتىپ، ەكەۋارا مۇڭىمىزدى شاعاتىندى شىعاردىق. كەيدە بار جۇمىسىمدى جيىستىرىپ، نازيگۇلدى كەزدەسۋگە شاقىراتىنمىن. باسىندا ارنارسەنى سىلتاۋراتىپ كەزدەسۋىمدى قۇپ كورمەي، ۇسىنىسىمدى جاراتپاي تاستايتىن. ءبىرتىن كەلە ءوزى كەزدەسۋىمىزدى اڭگىمەسىندە استارلاي جەتكىزەتىن. قالانىڭ ابىر-دابىرىنان شارشاپ، اۋىلعا قايتايىن دەپ جولعا جينالىپ جاتقان ساتىمدە نازيگۇل حابارلاسىپ، كەزدەسۋگە سىڭاي تانىتتى. قانشا دەگەنىمەن قىز بالاسى ويىن اشىق ايتپاي تۇسپالداي جەتكىزىپ، ايتارىن شولاق قايىردى. اۋىلعا ەرتەڭ-اق بارارمىن دەپ، نازيگۇلدىڭ ويىن تۇسىنگەندەي اۋەلگى ۇسىنىستى ايتىپ، كەزدەسۋگە شاقىردىم. كەلىسكەن ۋاقىتتا ۋادەلەسكەن جەرگە كەلسەم، ول كەلىپ قالعان ەكەن، مەنىمەنەن جىلى امانداستى، ءجۇزى سولىڭقى، كوزىندە مۇڭ بارداي كورىندى.
-جەتكەنىم وسى بولدى. كوپ كۇتىپ قالدىڭ با؟
-جوق. وزىمنىڭدە كەلگەنىم وسى عانا ەدى.
-قالىڭ قالاي، ساعان قاراسام ءبىر ءتۇرلى اۋىرىپ تۇرعاندايسىڭ با؟
-اناۋ ايتقان دانەڭە جوق. كەزدەسۋگە شىعاردىڭ الدىندا بايان-ولگەيدەن انام حابارلاسىپ، حال جاعدايىمدى سۇراستىردى. سودان ءسال كوڭىلىم بوساپ، مازام بولماي تۇر.
-ايتەۋىر ءبارى دۇرىس پا؟
-يا. ءبارى جاقسى. تەك انامدى كورمەگەنىمە ءبىر جارىم جىل ۋاقىت ارتتا قالدى. سودان قازىر انامدى قاتتى ساعىنىپ ءجۇرمىن. ساعىنعانىمنان نە ىستەرىمدى بىلمەي بەيمازا كۇيگە تۇسەمىن. جانىمداعى ادامداردىڭ بارلىعى مەنىڭ اناما دەگەن ساعىنىشىمدى تۇسىنبەيتىندەي، ال مەن مىنا الەمدە جاپادان-جالعىز قالعانداي جابىرقاۋ جاداۋلىقتى باستان وتكەرۋدەمىن. ءتىپتى قيىنشىلىق پەن قايعىدان قاشىپ، باسقا بوتەن جاققا باس ساۋعالاپ، جان باعۋعا بولادى. ساعىنىشتى قايدا تاستاپ كەتەسىڭ، قالاي قۇتىلاسىڭ؟
نازيگۇلدىڭ ءسوزىن تىنداپ تۇرسام، مەنىڭ دە كوڭىلىم بوساپ، جىلاپ جىبەرەتىن سياقتىمىن.
-نازيگۇل ءبىزدىڭ اۋىلعا ءجۇر قوناق ەتەيىن. تاڭعاجايىپ تابيعاتپەن كورىكتى جەرلەردى ارالاتايىن كوڭىلىڭ باسقا نارسەلەرگە اۋسا ساعىنىشىڭ باسىلار. وسى ءبىر ءسوزدى ايتقانىمدا ول ماعان وقىرانا قاراعانداي بولىپ:
-جو-جوق، راحمەت. ساباقتارىمدى بەرىلگەن تاپسىرمالارىمدى ورىنداۋىم قاجەت، كەلەسى ايدىڭ اياعىندا قىتايعا ءىس-تاجىربيەدەن وتۋگە بارامىز سوعان دايىندالامىن.
ءبىر ورىندىقتا وتىرساقتا ەكەۋمىز ەكى جاقتا جۇرگەندەي ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز وتىردىق. اڭگىمە اۋانىن اتامەكەننىڭ قاسيەتى مەن قاستەرى تۋرالى وي تولعاسام نازيگۇلگە جەڭىلىرەك بولار دەگەن نيەتپەن اڭگىمە باستادىم.
-قازاق جەرى... كەڭ بايتاق - وتانىمىز. اتاقونىس مەكەنىمىز، جەر بەتىندەگى قازاق حالقىنىڭ ماقتانىشى، ءاردايىم ۇلان-عايىر دارحان دالامىزدىڭ قاسيەتى جولىندا ءاربىر قازاق بالاسى جانىن بەرۋگە دايىن بولعانى ابزال.
وسى ويدى ايتقان ساتىمدە ول اۋىر كۇرسىنە ورنىنان تۇرىپ، الدىمدا ەرسىلى-قارسىلى جۇرۋمەن ءوز ويىن ايتتى.
-قاسيەتتىڭ قۇنىن باعالاماي، قادىرىن اياق استى ەتەتىن ساتتەردى كورىپ مىنا ومىردەن تۇڭىلگەن شاقتارىما كەزدەستىم. ومىردەگى قىمبات قۇندىلىقتار حالىقتىڭ دەڭگەيى مەن ساپاسىن كورسەتەرى حاق. ايتايىن دەگەنىم ادام بالاسى پەندەلىككە سالىنىپ، ساتىلمايتىن اسىل قۇندىلىقتارىن وتكىنشى لاززاتقا ايىرباستايتىن كەزىن كوزىم كوردى. مەنىڭ اڭسارىم اۋىپ اتاجۇرتىما كەلگەن كەزدە بايقاعانىم اتامەكەندە انا ءتىلىن بىلمەي ءوزىڭ قالاعانداي جاقسى ءومىر سۇرۋگە جاعدايدىڭ مولىنان ەكەنىنە كوزىم جەتتى. نەتكەن ماسقارا تىرلىك. ولاردىڭ ءوز جەرىندە وتىرىپ، انا ءتىلىن قۇرمەتتەمەيتىنى قانداي سوراقىلىق. اتا-باباسىنىڭ كىندىك قانى تامعان جەردە وتىرعان ولار وندا نەگە ءبىزدى ورالمان - دەپ ايتادى؟ ءبىز جەردىڭ قاي شەتىندە ءتىپتى ايدا كۇن كەشسەكتە قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى رەتىندە ەسەپكە الىنامىز. ال ءوز اتامەكەنىمىزگە كەلگەن كەزىمىزدە «ورالمان» دەپ اتايدى. بىردە وسىلاي ورالماندار - دەپ اڭگىمەسىن باستاعان ادامعا ءبىز ورالماعانبىز، بارشا قازاقپەن تۋىسقانبىز دەپ ەندى قايتارا ولاي اتپايتىنداي ەتكەنمىن. نازيگۇلدىڭ وسى ءبىر اڭگىمەنى نىقتاپ ايتقانى الىگە دەيىن كوز الدىمدا.
اتامەكەنىنىڭ ءتۇرلى جاعدايىنا بەي-جاي قارامايتىن قازاق قىزىنا ءىشىم ودان سايىن جىلي ءتۇسىپ. ەكەۋمىزدىڭ وسى ءبىر سوڭعى ءارى ماعىنالى كەزدەسۋىمىزدەن كەيىن نازيگۇلگە ءسوز سالۋدى ۇيعاردىم. ول كەزدە بۇل ءبىزدىڭ سوڭعى كەزدەسۋىمىز ەكەنىن بىلمەدىم، قايتا نازيگۇلگە ىنتىزارلىعىم كۇننەن-كۇنگە ارتىپ، ونىڭ ماعان ەرەرىن كۇتكەنمىن. مۇنداعى بار ويىم شەتتەن كەلگەن قازاقتارعا ينەنىڭ كوزىندەي قولىمنان كەلگەن كومەكتى بەرۋ ەدى. وسىلاي اتاجۇرتىنا قايتا ورالعان باۋىرلارىمىزبەن ءبىرىمىز قۇدا ەندى ءبىرىمىز جەكجاتتاي ارالاسىپ جاتساق مىناۋ ورالمان بۇل قانداس دەپ ەكىگە ءبولىنىپ داۋرىقپاس ەدىك. سانامدى بيلەگەن تۇماندى ويلاردىڭ جەتەگىندە وتىرىپ ۇيگەدە جەتىپ قالدىم. كۇننىڭ كوزى قايتىپ، كەشكىلىك جايدارى سامال ەسكەنىمەن ول ماعان جاعىمدى اسەرىن بەرە المادى. جولدىڭ كەلەسى بەتىنە ءوتىپ، سول ماڭداعى توعىز قاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىنەن بەس جىگىت بىرلەسىپ جالداپ تۇرىپ جاتقان پاتەرگە جەتۋگە اسىقتىم. ۇيلەردىڭ اۋلاسىنان وتە بەرە قازاق جىگىتىنىڭ ورىس قىزىن قۇشاعىنا الىپ، ەرنىنەن قۇشىرلانا ءسۇيىپ تۇرعانىن كورىپ نازيگۇلدى قاتتى ايادىم. مەندە وسىلاي نازيگۇلدى قۇشاعىما الىپ، كەلە-كەلە ارمانىمىز ءبىر بولسا-دەپ، ورتاق باقىتقا جەتۋدى قالاعان ەدىم. بىراق مەن ەمەس، مەندىك قىلىپ بوتەن بىرەۋ ونىڭ ايەلدىك تاعدىرىنىڭ تۇساۋىن كەسەتىنى تۋرالى ويلار ەڭسەمدى ەزدى. دالىزگە كىرىپ ءليفتىنىڭ الدىندا ءىلۋلى تۇرعان «ليفت نا رەمونتە» دەگەن ءسوزدى كورىپ تەرەڭ كۇرسىنە امالسىز باسپالداقپەن سەزىگىنشى قاباتقا كوتەرىلۋگە تۇرا كەلدى. ەكىنشى قاباتتان اسا اياقتارىمنىڭ ءالى كەتىپ، ماڭدايىمنان اققان اششى تەردى سۇرتۋمەن جوعارى قوزعالىپ كەلەمىن. كۇندىز ەستىگەن جاعىمسىز حابارىما ۇيلەستىرە بىرەۋ ادەيى دايىنداعانداي ءليفتىنىڭ بۇزىلىپ تۇرعانى جانىمنىڭ قايراتىن الىپ، جىگەرىمدى جاسىتقانداي... جىلارمان كۇيدە جەتىنشى قاباتتان ارەڭ دەگەندە ءوتىپ، تەرەزەدەن سىرتقا ءوز-ءوزىمدى تاستاپ جىبەرەردەي رۋحاني ءالسىز كۇيدە تۇرمىن. كەنەت تاعى دا سول ۇيالى تەلەفونىما بىرەۋ حابارلاسىپ جاتىر. قالتامدا تۇرعان تەلەفونىمدى كوتەرمەي ءبىرىنشى قوڭىراۋىن وتكىزدىم. دالىزدەگى تەرەزەدەن ءالى قاراپ تۇرمىن. باياعى اۋەنىنە باسىپ ۇيالى تەلەفونىم قايتا شىرىلداي باستادى. كوتەرمەسكە امال جوق. اۋەلى كىم ەكەنىن ءبىلىپ الايىن دەپ تەلەفونىما قاراسام الگىندە حابارلاسقان دوسىم. كوڭىلسىز اسىقپاي كوتەرە بەرگەنىم سول ەدى تەلەفونىم قولىمنان شىعىپ تەرەزەدەن ءتۇسىپ كەتتى. جەتپەگەنى وسى ەدى، نە كۇلەرىمدى نە جىلارىمدى بىلمەي جەل سوققان تەرەكتەي تەڭسەلىپ تۇرمىن. بالكىم باسىمنان وتكەن بۇگىنگى ۋاقيعالاردىڭ جالعاسى وسىلاي تىزبەكتەلگەنى دۇرىس تا شىعار...
«اباي-اقپارات»
