قازاق «ەردىڭ ەكى سويلەگەنى - ولگەنى» دەيدى. «ۋادەگە وپا قىلماۋ - مۇناپىقتىڭ بەلگىسى» دەگەن پايعامبارىمىز مۇحاممەد س. ع.س.-نان قالعان حاديس تە بار. بۇل - قاراپايىم ادامعا، قاتارداعى مۇسىلمانعا قويىلاتىن تالاپ. ال ەكى سويلەپ وتىرعان - بىلدەي ءبىر ءدىني ۇيىمنىڭ وكىلى، ۇيىم بولعاندا دا قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ باسىن قوسىپ وتىرعان قمدب-نىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بولسا، نە دەۋگە بولادى؟!

قازاق «ەردىڭ ەكى سويلەگەنى - ولگەنى» دەيدى. «ۋادەگە وپا قىلماۋ - مۇناپىقتىڭ بەلگىسى» دەگەن پايعامبارىمىز مۇحاممەد س. ع.س.-نان قالعان حاديس تە بار. بۇل - قاراپايىم ادامعا، قاتارداعى مۇسىلمانعا قويىلاتىن تالاپ. ال ەكى سويلەپ وتىرعان - بىلدەي ءبىر ءدىني ۇيىمنىڭ وكىلى، ۇيىم بولعاندا دا قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ باسىن قوسىپ وتىرعان قمدب-نىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بولسا، نە دەۋگە بولادى؟!

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 14 شىلدەسى كۇنى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى وڭعار قاجى ومىربەك «سالافيا» - قازاقستانداعى قاۋىپتى ءدىني اعىم، بۇل تىيىم سالۋدى قاجەت ەتەتىن اعىمداردىڭ ءبىرى» دەپ مالىمدەگەن بولاتىن («Tengrinews.kz»، «ينتەرفاكس-كازاحستان»). ەلىمىزدىڭ باتىسىندا بولىپ جاتقان لاڭكەستىك ارەكەتتەردەن ابدىراپ، كىم نە ايتادى دەپ، جان-جاعىنا قاراپ، جاۋتەڭدەپ وتىرعان حالىق وڭعار قاجىنىڭ ويىن وڭ باعالاپ، «ءاپ-بارەكەلدە!» دەسكەن. «كەش تە بولسا ءۇن قاتتى-اۋ ايتەۋىر» دەپ، شۇكىرشىلىك جاساعان. ەلدىڭ ءىشىن ەمىن-ەركىن جايلاعان رۋحاني دەرتتىڭ ەمى ەندى تابىلار، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى، قمدب بولىپ بىرىگىپ، ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ۋاححابيزم، سالافيزممەن كۇرەسىپ، كەسپىرسىز كەساپاتتىڭ الدىن الار، شاڭىراعىمىزدى شايقالتپاي، تىنىشتىعىمىزدى ساقتار دەپ ۇمىتتەنگەن. ۇمىتتەنبەي قايتسىن، وڭعار قاجى «قازاقستاندا سالافيتتەر كەڭىنەن ەتەك جايىپ، ەمىن-ەركىن ويقاستادى» دەپ، وندىققا تيەتىن وي ايتىپ، «بىراق ءبىزدىڭ بيلىك وعان نازار اۋدارمادى» دەپ ءتىپتى بيلىكتى كىنالاپ جاتسا... سويتكەن حاتشى-قاجى ارادا اي وتپەي جاتىپ، قۇبىلىپ، سولقىلداپ، سالافيلەردىڭ سويىلىن سوعادى دەپ كىم ويلاعان؟!

تامىزدىڭ 3-ءى كۇنى «تengrinews.kz» سايتىندا قمدب-نىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى وڭعار قاجىنىڭ سۇحباتىنا نەگىزدەلگەن جاڭا حابار جاريالاندى. وندا كەشە عانا «سالافيا - قاۋىپتى اعىم» دەپ جار سالعان حاتشى-قاجى قۇبىلىپ، سالافيتتەردىڭ ۇستانىمىنا سايما-ساي ۋاححابيتتىك، سالافيتتىك سارىندا سارناپ، قۇدايعا ۇنايتىن جاقسى امالداردىڭ ءبىرى - زياراتتى جوققا شىعارىپ، ونى بىلىمسىزدىككە، ناداندىققا جاتقىزىپتى. «قازاقتار ءۇشىن تۇركىستان قاسيەتتى ورىن سياقتى... بىراق مەن مۇنىمەن كەلىسە المايمىن. مۇسىلماندىق قاسيەتتى تەك ءۇش-اق ورىن بار» دەپ، مەككە قالاسىنداعى قاعبانى، ماديناداعى پايعامبار مەشىتىن، يەرۋساليمدەگى ءال-اقسا مەشىتىن اتاپتى. بۇل ورىنداردىڭ قاسيەتتى ەكەندىگىنە ەشكىمنىڭ تالاسى جوق. بىراق ءيسى مۇسىلمان ءۇشىن وسى ءۇش ورىننان باسقا قاسيەتتى جەر بولماۋى كەرەك دەگەن ۇعىم وڭعار قاجىنىڭ ساناسىنا قايدان سىڭگەن؟ بۇكىل تۇركى جۇرتىنىڭ رۋحاني استاناسى بولعان، قازىرگى كۇنى دە ەلباسىمىزدان باستاپ ەسى ءبۇتىن بارشا جان رۋحاني استانا دەپ ەسەپتەيتىن، قاسيەتىن مويىنداپ ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جانە الىس-جاقىن شەتەلدەن جىلىنا ءجۇز مىڭداعان زياراتشى كەلەتىن تۇركىستان، ونداعى تۇركىلەردىڭ ءپىرى، اۋليەلەردىڭ سۇلتانى - قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ كەسەنەسى قاسيەتتى ورىن ەمەس دەپ قمدب-نىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى قالاي ايتادى؟ تۇركىستان قالاسى جانە قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى وڭعار قاجى ويلاعانداي قاسيەتسىز بولسا، وندا حالقىمىزدىڭ يگى جاقسىلارى، اۋليە، دانىشپاندارى، ەل باسقارعان حاندارى مەن بيلەرى، باتىرلارى كوزىنىڭ تىرىسىندە ءوزىنىڭ ءازىز سۇيەگىن ازىرەت سۇلتان كەسەنەسىنە قويۋدى اماناتتار ما ەدى؟! ال ۇرپاقتارى سول اماناتتى ورىنداۋ ءۇشىن ءمايىتتى ارقالاپ، مىڭداعان شاقىرىم جەر ءجۇرىپ، تۇركىستانعا كەلەر مە ەدى؟! سول اسىل بابالارىمىزدىڭ ءبارىن اقىماق ساناپ، ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تاريحىنا تۇكىرەتىندەي وڭعار ومىربەك كىم ەكەن؟! قايدان شىققان «دانىشپان» ول؟

ءوزىن ءدىن عۇلاماسى سانايتىن قمدب-نىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى مۇنىمەن دە شەكتەلمەي «ارينە، كىم ءدىن ماسەلەسىندە ساۋاتسىز بولسا، ونى ارىستان باب، قوجا احمەت ياساۋي، بەكەت اتا كەسەنەلەرىنە بارساڭ، قۇدايدىڭ مەيىرىم-شاپاعاتىن يەلەنەسىڭ، ساۋاپ بولادى دەپ سەندىرۋ وڭاي. بىراق، بۇل ولاي ەمەس...» دەيدى. ال ونىڭ ويىنشا تۇركىستان قازاق حاندىعىنىڭ استاناسى عانا، وندا تۋريست رەتىندە عانا بارۋعا بولادى، اۋليەگە زيارات جاساۋ - وعان قۇلشىلىق ەتكەنمەن تەڭ ەكەن. ال ەندى سالافيت كىم، كەشە عانا «سالافيا - قاۋىپتى اعىم» دەگەن وڭعار قاجى كىم، اجىراتىپ كورىڭىز. اجىراعىسىز، ءبىر پىكىر، ءبىر ۇستانىم.

مۇنى «مۇرتقا وكپەلەپ جۇرگەندە ساقال شىقتى» دەگەننىڭ كەرى دەمەسكە لاج جوق. كەشە عانا تۇركىستاندىق اقساقالدار «تەگىن قاجى بولامىز دەپ تەگىن ساتىپ، تۇركىستاندى تىلدەگەن ارسىز اقىندارعا شارا قولدانىلسىن» دەپ شىرىلداپ، ەلباسىعا اشىق حات جازىپ ەدى، ەندى مىنە، اتا ساقالى اۋزىنا تۇسكەن قاجەكەڭ، اداسقان جۇرتقا تۋرا جول كورسەتۋگە ءتيىستى قمدب-نىڭ بىلدەي وكىلى تۇركىستاندىق اقساقالداردى قولداپ، قۋاتتاۋدىڭ ورنىنا، جۇرتتى ودان بەتەر شاتاستىرىپ، اداستىرىپ، سەرگەلدەڭگە سالىپ، سالافيتشە سايراپ وتىر. وڭعاردىڭ ويىنان قاجەتىن تاپقان ۋاححابي-سالافيلەر قمدب جاۋاپتى وكىلىنىڭ ءسوزىن الاۋلاتىپ، جالاۋلاتىپ، شيبورىدەي شۋلاپ جاتىر.

كەشە «سالافيا - قاۋىپتى اعىم، وعان تيىم سالۋ كەرەك» دەپ، بۇگىن سول ءوزى قاۋىپتى اعىم دەپ وتىرعان سالافيانىڭ ۇستانىمىن ۇستاپ، وڭعارىلماي قاتىپ وتىرعان وڭعار قاجىنىڭ ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشى ەكى پىكىرىنىڭ قايسىسى وزىنە، قايسىسى قمدب-عا تيەسىلى؟ ۇزاق جىل كوممۋنيستىك پارتيانىڭ ورگانى «سوتسياليستىك قازاقستاندا» جۇمىس ىستەپ، اتەيستىك ۇستانىم سۇيەكسىڭدى بولىپ قالعان وڭعار قاجىدان ەندى وڭدى جاۋاپ كۇتۋ - جۇمسارتىپ ايتقاندا ابەستەۋ بولار. سوندىقتان ءبىز باس ءمۇفتيدىڭ وزىنەن جاۋاپ كۇتكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز. باس ءمۇفتي ءا.دەربىسالىنىڭ زيارات باعىتىنداعى ۇستانىمى ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ ۇستانىمىمەن ءبىر مە، الدە بولەك پە؟ ءبىر بولسا، ءوزى سالافيلىك ۇستانىمدى ۇستاپ وتىرىپ، سالافيلەرمەن قالاي كۇرەسپەك؟ جىن-شايتان شىنجىرلانعان قاسيەتتى رامازان ايىندا جۇرتتى جىن-شايتاننان بەتەر شاتاستىرا بەرمەي، باس ءمۇفتي شۇعىل تۇردە اشىق جاۋاپ بەرۋى ءتيىس دەپ بىلەمىز. ويتكەنى، ءبىر ادامدى اداستىرۋ - بارشا ادامدى اداستىرعانمەن تەڭ قىلمىس. ال قازىر ءبىر ادامنىڭ ەمەس، ءبىر ۇلتتىڭ، ءوز ۇلتىمىزدىڭ تاعدىرى تارازىعا سالىنۋدا. حالقىمىزدى «قاسيەتسىز مۇشىرىك» دەپ قورلاۋشىلاردىڭ قاتارىنا باس ءمۇفتيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى دا قوسىلدى. ال باس ءمۇفتي قاي جاقتا؟ حالىق جاعىندا ما، الدە... بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى ەلدەگى ءدىني احۋالعا، اسىرەسە، ۋاحابيلەردىڭ ەلگە سالعان لاڭىنا ۋايىم جەپ، ەلباسىعا اشىق حات جولداعان قاراعاندىلىق، تۇركىستاندىق، ماڭعىستاۋلىق ەلگە تانىمال ازاماتتار ءۇشىن دە كەرەكتى اقپارات بولار ەدى. ويتكەنى اتالعان ءوڭىر ازاماتتارىنىڭ اشىق حاتتارى باق بەتىندە جاريالانىپ، جۇرتتىڭ قولداۋىنا يە بولىپ وتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. سونىمەن وسى ساۋالعا جاۋاپتى ءا.دەربىسالى حازىرەتتىڭ وزىنەن كۇتەمىز.

مۇحيت جەتىرۋ