Júma, 29 Nauryz 2024
Din 4402 24 pikir 18 Qarasha, 2019 saghat 10:16

Arabtar óz­gelerden erek­she emes, ózgeler de arabtardan qadir­li emes...

Mahabbatpen jaratqan adamzatty,

Sen de sýy ol Allany jannan tәtti.

Abay

Adam moynynda әuelde adamdyq borysh, qúldyq borysh, azamattyq borysh bolady. Adam dýniyege shyr etip kelgennen ata-anasy, agha-әkpesi, mýghalimi, dostary, ainalasy, telejәshik t.b estigeni, kórgeni, sezgeni, týigeni boyynsha adamdyq joldy ýirenedi.

Kýnder zulap, ailar syrghyp, jyldar jylystap, ýrkek, qorqaq kezi ketip, qara tanyp, batyldanyp, sezimdik tanymnan aqyldyq tanymgha óte bastaydy. Ata-anasyn, ústazyn, dostaryn, últyn, tilin, dilin silap qúrmetteydi, úyatty biledi. Adamdyq boryshyn sezinedi. Adam tal besikten jer besikke deyin óz beyimdigi boyynsha tausylmaytyn mindetterin óteuge bastaydy. Topshysy jetilip úyadan úshyp, qogham atty ýlken tenizde óz eskegin esedi....Kemesining eskegin jel shayqamauy ýshin birdene kerek bolady, ol qúldyq borysh. Adam ózin bir tamshy lat súiyqtyqtan úiyghan qangha ainaldyryp, ókpesin  soqtyryp, jýregine jan salghan Jaratushysyn tanymasa, basqa bir nәrsege qúl bolyp ketedi. Ne pútqa, ne siyrgha, ne aqshagha, ne әielge, ne biylikke, súlulyqqa, ne mashinagha t.b.

Aqyly bar adam ózine jәne jaratylu barysyna bir sәt zer salsa Jaratushysyn tez tanidy. Adam imannyng alty shartyna (Allagha, perishtelerge, kitaptargha, payghambarlargha, taghdyrgha, aqyret kýnine) tolyq sengende músylman bolady. Qazaqtyng kemengeri Abaydyng aqyldy adamgha iman paryz, imandy jangha ghibadat paryz degeni eske týsedi. Alla aldynda qúldyq paryzdar óte kóp. Sonyng ishinde 54 paryz ghylymhal kitaptarynda aitylady. Al bes paryzben shektelsek qatelesemiz, alayda bes paryz islamnyng ózegi, negizgi sharty bolmaq. Paryzdan bólek sýnnet, nәpil qúlshylyqtar jetip artylady. Alayda kýnәmen nәpil qúlshylyq qatar kelgende kýnәdan tiylu abzal bolmaq. Adam óz júmysyn tyndyrymdy istep, bes namazyn oqyp, adal jolmen yryzyq tapsa, odan ótken ýlken qúlshylyq bolmaydy. Qúldyq borysh Alla men qúl arasyndaghy óte jinishke syr bolyp, eshkimge maqtan etilmeydi. Qúldyq ol eshqashan tәrki dýnie emes, kerisinshe elden búryn túryp enbegin erte bastaydy. Bilim alady.

Qasiyetti Qúranda qayta-qayta madaqtalatyn az sózdi, kórkem minezdi taqualar týn jarymda sәjdede jatyp kózderi bal-búl janyp, kókirek kózi ashylyp, kónili bosaydy, ózining óte әlsiz ekenin sezinedi. Sondyqtan Alla olardyng dәrejesin eng biyik etti.

AN­FAL sý­resining 29-ayatynda: «Ey, mý­min­der! Alladan qor­qyndar, Oghan qúl­shy­lyq jasandar, taqua bo­lyndar, sonda Alla sen­der­ge erek­she qabi­let be­rip, jaqsy men jamandy, aqiyqat pen jalghandy ayyratyn qýsh be­re­di. Ký­nәlaryndy ke­shi­re­di, sen­der­di jarylqaydy. Alla qamqor­shy, asqan jomart». (8:29)

HUJU­RAT sý­re­si­ning 13-ayatynda: «Alla bә­rin kó­rip túr. Alla aldynda eng ardaqty bolghandaryng búl dý­niyede taqua bolghandaryn. Alla shek­siz bil­gir, bә­ri­nen habardar».(49:13)

Any­ghynda, sen­der­ding rabbylaryng bi­reu ghana. Áke­le­ring de bi­reu, sen­der­ding din­de­ring de bi­reu, payghambarlaryng da bi­reu. Arab úl­ty óz­ge últtardan erek­she emes, basqalar da Arabtardan qadir­li emes. Aq adam qara adamnan qaster­li emes, qara adamdar da qy­zyl adamnan jaqsy emes. Olardyng eng qadir­li­si – taqualaryn. [Múhammed Mústafa (s.gh.s.)]

Adam әri taqua, әri ghalym, әri bastyq, әri bay bolsa qanday keremet. Taqualyqty ústanghan óz isining mamany, mine solar eng syily adam bolmaq.

Qúldyq paryzdyng shenberin taryltay, jaqsy tsingen ozyq oily adam tolyq adam bolady. Adamdyq boryshpen qúldyq borysh birin-biri tolyqtyrady. Qoghamda adam retinde ainalasyna sinimdi bolady. Sosyn adam azamattyq qaryzyn óteydi. Jalpy, ot basyna, tuys-tughanyna, otanyna, últyna, adamzatqa óz sharapatyn tiygize bastaydy. Alghashy ekeui bolmay songhysy bolmaydy, bolsada ol ózine qayrsyz bolady....Anyghyn Alla biledi. Jaratushysyn tanymay, eshkimde kemel adam bola almaydy. Allagha iyek artqanda ghana adam ýlken jetistikke jetedi. Biz adamdyq sanagha ie bolyp, qúldyq boryshymyzdy sezinip, azamat bolamyz. Sonda ghana jaqsy әke, adal jar, jaqsy maman bolamyz. Oishyl aqyn Qadir: «Adam bolu boryshyn, azamat bolu óz isin» - dep jyrlaghanday shamamyz jetse azamattyq paryzdy óteymiz. Qazaq tarihynda adamdyq, qúldyq, azamattyq paryzdaryn tolyq oryndaghan tau túlghalar jetip artylady.

Adam dәrejesi turaly Alla Taghala Qúranda bylay bóledi: Ei, adamdar dep Alla Taghal jalpy adamzatqa nening jaqsy, nening jaman ekenin eskertedi. Ei, aqyl iyeleri dep aqyly bar adamdargha oilanugha, jan-jaghyna aqyl kózimen qaraugha, aspangha zer salugha kenes berip, oilanghan adamgha kóp sabaq bar deydi. Qisadaghy hiykimetke ýnildiredi, paydaly nәrsege ishara jasaydy. Ei, iman etkender degen qaratpa sóz arqyly ótken kóp tarih pen keleshek jaylardan habar bere, kýnәdan saqtandyrady, jaman minezden arylugha shaqyrady. Endi Ei, músylmandar dep tiymdar men eske ústaytyn nәrseni aita otyryp, aqyretting egini osy dýnie ekenin, tozanday jaqsylyq jasang ózine, tozanday jamandyq jasang ózine dep erkine beredi. Taghy birde Ei, mýminder dep tolyq mýmindikting on shartyn atap kórsetedi, olardy quandrady. Ei, taqualar dep olargha eshbir jandy sózben, ispen, qol-ayaqpen ziyan tiygizbeudi aityp, adamdyqtyng biyik shynyn núsqaydy. Ei, ghalymdar sender Menen eng qatty qorqasyndar, sender jaqsy bilesinder aq pen qarany dep hikmet syrlardy solardyng tilimen týsindiredi, sondyqtan da jәy adamdar Qúrandy tolyq týsine almauynyng syryda osynda jatsa kerek. Endi Ei, Allanyng dostary әulie qúldarym dep aqylgha syimas, aqyl kókjiyeginen bik túrghan gharyshtyq ilimnen syr shertedi, Sheksizdigin, Úlylyghyn Alla Taghala kórsetedi, sondyqttan da Qúran qiyametke deyin syry tolyq ashylmaytyn tylsym Qasiyetti kitap.

Ey, payghambarlarym dep payghambarlargha til qatady. Olardy әr qauymgha jiberdi. Qúranda atalghan dәrejesi eng biyik payghmbarlar Núh(a.s), Ibrahiym(a.s), Musa(a.s),  Isa(a.s), Múhammed(s.gh.u)payghambarlar turaly bólek sóz qozghaydy. Adam aqyly jetpes ýlken hikmet syrlar aitylady. Payghambarlar Nәby jәne Rasul dep bólinedi. Rasulgha kitap ne paraqtar týsken. Nәbiyler sol kitap ne paraqtar negizinde qauymdaryn jamandyqtan qaytarady.

Al Qúran payghambarymyzgha berilgen eng ýlken múghjiza «Múhammed (s.gh.u) Biz seni býkil әlemge rahym etip jiberdik» (21 Ánbiya-107)

«Seni jalpy adam balasyna quandyrushy, qorqytushy etip qana jiberdik. Biraq adamdardyng kóbi týsinbeydi. (34 Sәbә-28) Múhammed (s.gh.u) adamzatpen jyndargha payghambar etip jiberilgen. Kimning Allagha eng jaqyn ekeni osy jerden anyq kórinedi.

Jartushygha eng jaqyn, on segiz myng ghalamnyng myrzasy, eki dýnie sardary, kózimizding núry, basymyzdyng tәji, eki dýnie súltany, adamzattyng eng asyly Múhammed (s.gh.u). Barlyq nәrsening anyghyn tek Alla bilushi.

Núrhalyq Abdyraqyn

Abai.kz

24 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1571
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2265
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3566