2004 jyl bolatyn. Bir bilim sheneunigi shaqyrdy. Shay qoydy, biraq bergen joq. Ózi de ishpedi. Úmyttyq shaydy. Sebebi ol Napoleonnyng josparyn aityp, men qoshtap ýlgergen edim.

Qysqasy ol - oblys mektepterinde neshe adam zeynetke ketetinin, kelesi jyly qay mektepke neshe fizik qajet bolatynyn kórip otyratyn jýie jasaugha bola ma dep súrady. Ýlken ekranda oblystyng kartasy túrsa deydi. Onda mektepter túrsa deydi. Solardyng tóbesinen — neshe adam oqidy, qansha adam kerek degen siyaqty sandar shyghyp túrsa deydi.

Nege bolmasyn! Ábden mýmkin!

Biraq sheneuniging múnyng aldynda da osy mәsele boyynsha izdengen eken. Ekonomika, ortasha kompiuter sauaty degen týsiniktermen tanys emes bir әumeserlermen jolyghypty. Olar Almatyda túratyn ekspattyng dәstýrimen - serverge eki million, Oracle-ge liysenziyagha eki million, koderlerge aiyna 4 million, sosyn... әr mektepke Oracle liysenziyasyna 400 myng depti. Sosyn, ay sayyn 5 million jәne tólep túrasyng depti, «obslujivaniyege». Odan sheneunigim shoshyp ketipti. Biraq arzan jolymen isteuge bolatynyn sezip jýripti.

Múny ... mening aqymdy tólese, tegin shyghatynyn aitqanymda, kózi atyzday boldy.
Tegin dep aitqanym ras edi. Mening arhiytekturam bylay bolatyn.

1. EFNO siyaqty toltyrugha bolatyn forma jasap beremiz. Mysaly, #1 forma - mekteptegi múghalimderding tizimi. Ony mekteptegi hatshy qyz toltyryp... kәdimgi elektrondy poshtagha jiberedi! IYә!

2. Biz jaqta poshtalardy bir bumagha kóshirip túratyn kliyent túrady. Mysaly Thunderbird. Poshtagha hat kelse dereu kóshirip alyp, bumagha zytyryp otyrady.

3. Óz kezeginde ol bumagha týsken fayldardy taghy bir programma oqyp, bazagha engizip otyrady.

Ári qaray ózing bil! Kartagha shygharyp qoyasyng ba, qaghazgha basyp alasyng ba - óz erkin!

3 ay ishinde prototiypin jasadym. Áriyne, database retinde ózimning sýiikti Interbase tandadym. Múnyng aldynda búl jýieni tipti «Abrams» tankisi men Munhen metrosynyng biylet satu jýiesinde túr dep estigem. Ras-au dedim. Avariyalar jasap, toqty jorta ajyratyp ta kórdim: týk bolmaghanday, toqtaghan jerinen jalghastyra beredi endi sabazyn!

Prezentasiya jasadym. Mektepten elektrondy esep formasyn toltyryp jiberuding imitasiyasyn jasadym: dos-jarandar men belgi bergen kezde toltyrylghan formany poshtagha jiberdi. Ekrandaghy kartadan jypylyqtap sandar da sekirip shygha berdi. Tipti Altyqarasu mektebindegi Qatipa internet bolmaghasyn, formany fleshpen әkelgen jaghdaydy da kórsettim. Tizimde joq poshtadan hat qabyldanbaytynyn da kórsettim. Qysqasy, fayl-server arhiytekturasy ózin keremet jaghynan kórsetti.

Bәrin ministrliktegi sheneunikter men solargha aqyl aityp jýretin merdigerler býldirdi. Biz ondaydy bayaghyda jasaghanbyz, erteng ózimiz qoyamyz dedi. Kliyent-server eken. Bazasy - Informix. Mәngiredi de túrady. Qúlap qalsa, toltyryp qoyghan qyryq jolyng joq bolyp ketedi. Áyteuir azaby qansha bolsa, lobbii sonsha boldy. Toqeteri, bir-eki ay aitysyp kórdim de, sosyn qolymdy bir siltedim.

«Onlayn-oqytu» mәselesi de sol. Metropoliya óz әleminde ómir sýrip jatyr. Prezentasiya kezindegi ADSL — auylda qayda, qaraqtar. Auylgha — qaugha, balta, sýimen siyaqty qarapayym nәrse kerek. Biraq ony on bes jylda әli týsinbepti. «Endi maldy smartfonmen satugha bolady» dep soghyp edi bir sheneunik. Bilim ministrligi de konsulitasiyagha jarymay, sol sheneunikting dengeyinde qalghany qynjyltady.

Erlan Ospannyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz