Qyrghyzstan preziydenti Sooronbay Jeenbekov Qytay basshysy Shy tóraghamen telefon arqyly sóilesip, Qyrghyzstannyng Qytaygha qaryzyn tóleu ýshin az-kem uaqyt súrapty.

Qazir Qyrghyzstannyng syrtqy qaryzy 3,8 mlrd. dollar bolghan. Onyng basym kópshiligi Qytaydyng «Eksimbankinen» alynghan kórinedi. 2019 jyldyng qazan aiyndaghy mәlimet boyynsha, Qyrghyzstannyng atalghan bankke qaryzy 1,7 milliard dollardy qúraghan.

Qazaqstannyng da syrtqy bereshegi az emes. Onyng ishinde Qytaydyng da alar aqshasy bar ekeni әmbege ayan. Sarapshylar Qazaqstan qaryz alghan memleketterding ishinde Qytaydan alynghan nesiyeler qoghamnyng teris emosiyasyn kóbirek tughyzatynyn aytady. Al, is jýzinde Qytay Qazaqstangha investisiya salatyn elder arasynda besinshi orynda (2019 jyldyng 1 qazanyndaghy derek).

Qazaqstan kimderge qaryz?

Kursiv.kz sayty Qazaqstannyng Qytaygha qaryzy 2019 jyldyng qazan aiynda 10,45 mlrd.dollar bolghanyn jazady. Qytay aldyndaghy mindettemelerding jartysynan kóbi basqa sektorlardyng qaryzy, yaghny naqtylanbaghan.

Al, Qazaqstan eng kóp qaryz alghan el – Niyderlandy. Býginde búl elding aldyndaghy bereshek – 45,19 mlrd. dollargha jetken. Niyderlandynyng jalpy syrtqy qaryzynyng ýshten bir bóligin Qazaqstan qúraydy.

Odan keyin – Úlybritaniya. Búl elding aldyndaghy qaryz – 24,22 mlrd. dollar. Sonday-aq, Bermud araldaryndaghy (Úlybritaniyanyng iyeliginde) qaryz da 2,12 mlrd. dollardan 6,3 mlrd. dollargha úlghayghan.

Al, AQSh Qazaqstannyng eng iri nesie berushilerinin ýshtigine kirdi. 2019 jyldyng qazan aiynyng basynda Qazaqstannyng AQSh-qa qaryzy 13,03 milliard dollardy qúrady. Búl negizinen otandyq kәsiporyndardyng sheteldik kompaniyalar aldyndaghy mindettemeleri.

Odan keyingi orynda Fransiya. Qazaqstannyng búl elge qaryzy $11,74 mlrd. Fransiyagha qaryz negizinen korporativtik qaryz bolyp tabylady.

Odan keyingi bestikte Qytay túr.

Al, elding iri nesie berushilerining alghashqy ondyghyna halyqaralyq úiymdar, Resey Federasiyasy, Japoniya jәne Gonkong kiredi.

(kursiv.kz saytynan)

Ayta keteyik, búghan deyin Memleket basshysy Q.Toqaev syrtqy qaryzdyng birynghay reestrin әzirleudi tapsyrghan bolatyn. Últtyq senim kenesi otyrysynda sóz sóilegen Preziydent syrtqy qaryzdyng birynghay týzilimin 2020 jyldyng 1 sәuirine deyin әzirleudi tapsyrghan bolatyn.

«Bizding elimizding syrtqy kreditorlar aldyndaghy artyq qaryzy turaly aldyn-ala boljam jasaudy toqtatu kerek. 2020 jyldyng 1 sәuirine deyin últtyq ekonomika, qarjy jәne Últtyq bank ministrlikteri sandyq derekter bazasynda syrtqy qaryzdyng birynghay tizilimin jasauy kerek», - dedi ol.

Syrtqy qaryz - 156,8 mlrd. dollar

Al, LS sayty syrtqy qaryz ótken jylmen salystyrghanda 1,2%-gha azayghanyn jazghan. Mәselen, 2019 jyly Qazaqstannyng syrtqy qaryzy 158,8 mlrd. dollardy qúrasa, 2020 jyldyng 1-qantarynda 156,8 mlrd. dollar bolghan. Demek, ótken jylmen salystyrghanda syrtqy qaryz 1,2%-gha nemese 2 milliard dollargha azayghan.

Taghy da qaryz alamyz

Alayda, juyrda Qarjy viyse-ministri Berik Sholpanqúlov budjet tapshylyghyn qarjylandyru ýshin sheteldik kapital naryqtarynan 3 mlrd. dollar qaryz alatynyn aytty. 

«Budjet tapshylyghyn qarjylandyru ýshin 2,4 trillion tenge qaryz alu kerek. Onyng ishinde 3 milliard dollardy sheteldik kapital naryqtarynan aludy josparlap otyrmyz», - dedi Sholpanqúlov.

Sonymen Qyrghyzstan qaryzdy qaytaru ýshin uaqyt súrady. Al biz she?

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz