Bilim beru jýiesine myna ózgeristerdi engiziniz, ministr myrza:

1. Balabaqshalardy tegis qazaqtildi etiniz. Mengerushiler, tәrbiyeshiler men nәnәlar qazaq tilin jaqsy mengergen adamdar bolsyn.

2. Aralas mektepterdi tolyq qazaq mektebi etiniz. Aralas mektepter - qazaq tilining (qazaqtyn) bolashaghyna balta shabady... Qazaq mektepterin kóbeytuge tiyissizder...

3. Álippeden bastap, kenestik bilim jýiesinde oqytylghan oqu baghdarlamalaryn negizge ala otyryp, 80% sol kenestik bilim jýiesine kóshken jón. Balanyng balalyq shaghyn da, uaqytyn da, densaulyghyn da ózderine qaytaru kerek. Yaghni, balagha shamadan tys artyq jýk, artyq salmaq artugha bolmaydy. Miyn da artyq sharshatyp, jýikesin júqartpay, fizikalyq túrghydan da artyq salmaq artpay, jasyna, bala sanasy men denesining damuyna layyq baghdarlama qabyldanyzdar.

4. Balany kishkentayynan salauatty ómir saltyna daghdylandyruymyz kerek. Ol ýshin aptasyna, tym bolmasa, 3 kýn tanghy sabaq tek deneshynyqtyru (jәne bi) sabaghynan bastalsyn. (Fiyz-ra, by kezektestirilip).

5. Bolashaqta gumanitarlyq salagha ketetin balalardyng miyn 9-11 synyptarda "algebra, geometriya, sinus, kosinus" dep qatyrudyng týkke keregi joq... (Men qazir oilaymyn, "qayran sol 9-10 synyptarda tekke ketken uaqytym men jýikem" dep... sol geometriya, himiyalardyng ornyna bir kitap oqyghanymda, qazir mende bagaj әldeqayda kóp bolar edi-au...)
Geometriyanyng sinus, kosinustarynan góri 9-11 synyptarda balalargha jappay buhgalteriya negizderin, qarjylyq sauattylyqty oqytqan jón...
Sol siyaqty, bolashaghyn "estestvennyy ghylymmen" baylanystyrghysy keletin matematikter, fizikter, himikter 9-11 synypta gumanitarlyq pәnder saghatyn azaytsa.... ornyna birneshe әdebi, tarihy kitap oqudy mindettese, paydasy zor.

Bilim ordalary osy baghytta biraz júmys atqarghany týsinikti. Búl jýie tek arnayy mektepter ghana emes, jalpy orta mektepterding bәrine engizilse, dúrys bolar edi. (Mysaly, 9 A synyby - bolashaq matematikter, "Á" synyby - bolashaq әbebiyetshiler (filologtar), "B" synyby - himiyk-biologtar t.b. 9-11 synypta oqushylargha "mamandyghyn" auystyrugha da mýmkindik beru kerek.... 11 synypty bitirgende, olar naqty mamandyghyn jәne ózi tandaghan salanyng negizderin tolyq bilip shyghady.....)

6. Jalpy, 12 jyldyq degendi toqtatqan dúrys. 11 jyldyqtyng ózin oilanu kerek. Býgingidey aqparat, oqu-bilim qoljetimdi zamanda 10 jyl bylay da bylay jetedi. 11 jyldyq, 12 jyldyq dep kerekti-kereksiz "qoqys pәnderdi" tyqpalay beruding keregi joq. Býgingi bala barlyq jaghynan tez jetiledi, jetkinshek tez eseyedi, olardy soqtalday bolghansha mektepte ústaudyng keregi joq....

7. Oqu baghdarlamalaryndaghy artyq pәn, artyq oqulyqtardy "qoqysqa" laqtyratyn kez keldi. Oqulyqtardyng formaty standart bolu kerek. Ásirese bastauysh synyp oqushylary bir pәnnen qosymsha tabaqtay-tabaqtay ýsh kitap arqalap jýrmeui kerek. 1-4 synyp oqushylary júqa-júqa 3-4 kitaptan artyq arqalamauy tiyis. Olardyng sýiegi shemirshek, ósip kele jatqan organizm. Olargha kóbirek qimyldau, jýgiru kerek. Olargha deneshynyqtyru, by sabaqtary kýnde ótu kerek. Sonda denesi qiqy-jiqy qisyq úrpaq emes, deni sau, denesi súlu úrpaq ósedi. Olardyng tamaq rasiony erekshe qadaghalanuy tiyis...

8. "Otbasy hrestomatiyasyn" 1-11 synyp baghdarlamasyna aptasyna 2-3 ret oqytylatyn pәn retinde qabyldap, engizu kerek. Esesine, orys tili pәnining saghatyn әldeqayda qysqartqan jón. Býgingi internet zamanynda onsyz da balanyng tili oryssha shyghyp, aghylshyngha da tez beyimdelip jýr. Al qazaq tili, otbasylyq qúndylyqtar, últtyq qúndylyqtar mýldem balagha jat dýnie sekildi dalada qaldy...

9. Kenes kezindegidey balany UPK, enbekke, tәjiriybelik, sharuashylyq júmystargha bauludyng balanyng ózi ýshin de, bolashaghy ýshin de, memleket ýshin de paydasy zor...

10. "Qúqyq negizderi" pәnin 7 synyptan bastap, "rady galochki" emes, terendetip oqytu kerek. Sonda halqynyzdyng "tobyr" dep atalatyn bóligi azayady...

11. "Mәdeniyet" (etika, estetika) pәnin bala jastan dúrystap oqytu kerek. Týkke keregi joq pәnderdi, olargha arnalghan sapasyz oqulyqtardy joi kerek....

ÚBT, ghylym salasy, bolon jýiesi... - óz aldyna bir-bir tom arnaugha bolatyn mәseleler shash etekten...

Arman da kóp, oy da kóp, úsynys ta kóp... bәrin bir postqa syighyzu mýmkin emes...

Úrpaq bolashaghy, últ bolashaghy mektepten qalyptasady...

Sәule Ábildahanqyzynyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz