KSRO-ny «saghynu» - Tәuelsizdikti moyyndamau!
1991 jyl. Qazaqstan KSRO-dan bólinip, óz Tәuelsizdigin jariyalaghan kez. Sol uaqyttan beri bizding Otan - Tәuelsiz Qazaqstan. Biz múny "Otanyng qayda?" dep súrau salghandar ýshin aityp otyrmyz.
Naqtyraq aitsaq, qazaqstandyq kinoproduser Gýlnara Sәrsenova jana filimnin júmysyn bastapty. Álgi tuyndysy "1991 jyl. Sening Otanyng qayda?" dep atalady. Alghashynda atauy týsiniksiz boluy mýmkin. Biraq, әri qaray oilansanyz, 1991 jyl halyqtar týrmesi atanghan SSSR-ding taratylghan kezi. Al, tәuelsizdik alghanyna 30 jyl bolghan qazaqstandyqtargha "Otanyng qayda" degen súraq naghyz absurd emes pe? Sonda Sәrsenova hanymnyng ansary auyp, súrap otyrghany qay Otan?
IYә, býginde KSRO-ny ansap, saghynatyndardyng ýni emis-emis estilip qalady. Al, kino iydeologiyalyq qúral ekenin eskersek, múnday oidyng óner tuyndylarynda nasihattaluy shyn mәninde tyiym saludy qajet etedi. Óitkeni múnyng astarynda el Tәuelsizdigin moyyndamau hәm sol oidy qoghamgha tanu bar.
Búl turaly jazushy-publisist Marat Baydildәúly da әleumettik jelide jazdy.
Marat Baydildәúly:
QAZAQSTAN SSSR-di SAGhYNBAYDY!
- SSSR-di nasihattaytyn jymysqy әreketter keyingi kezde jii boy kórsetetin boldy. Búryn qazaq әdebiyeti men mәdeniyetining qayratkerlerine әldebir temir-tersegin berip kónilderin Reseyge baylap qoyatyn. Biylghy jyldyng basynan beri bayaghy kyzyl armiyanyng әldebir polki nemese diviziyasynyng Qyzyl tuyn shekaradan qúrmetpen ótkizip, Qazaqstan qalalarynda әldebir "saltanatty" sharalar úiymdastyratyn boldy.
Qazaq jerine topalang salyp, ata-babalarymyzdy qyrghan kazak-orystardyng keudesine taghylatyn georgiyev lentasy býkil reseyshilder kólikterining "pasportyna" ainaldy. Resey qaulaghan koronavirus indetine qaramay 24 mausymda Mәskeude jenis paradyn ótkizbek. Búl da "Russkiy mirdi" nasihattaytyn budjeti orasan shara.
Býgin Almatyda Dostyq danghyly boyymen Abay danghylynan Qúrmanghazy kóshesine qaray jayau týsip kele jatsam jol boyynda "1991. Sening Otanyng qayda?" degen qazaq jәne orys tilderinde birinen keyin biri tórt-bes jarnama kózge shalyndy. Tәuelsiz Qazaqstanda qazaqstandyqtargha múnday súraq qoyylmasy belgili. "1991" degen sifrlar ýlken qyzyl boyaumen berilgen. Qyzyl boyau men "Sening Otanyng qayda?" degen tirkes oqyghan adamnyng oi-astaryna "SSSR" degen úghym tughyzyp túr. Yaghny "Otanyna, SSSR-gha qayt!" degeni. Búl iydeologiyalyq iritki salu degen sóz!
Kremli iydeologtary putindik rejim túsynda kelmeske ketken "SSSR-di" tiriltudi armandaydy. Ukrainadan aiyrylyp bara jatqan song endi Qazaqstandy uysynda ústaghysy keledi. Myna jarnama-symaq dәl osy maqsatqa qyzmet etip túrghany anyq. Óz halqynyng 90 mln adamyn qyrghan, halyqtar týrmesine ainaldyrghan SSSR endi eshkimge keregi joq!
Sondyqtan Almaty qalalyq Ishki sayasat bólimi mynanday iydeyalyq diyversiyagha toqtau saluy, rúqsat bergenderdi jauapqa tartuy, múnday bassyzdyqtargha joq bermeui qajet!
Sonymen, búl filimning basty úiymdastyrushysy Gýlnara Sәrsenova kim?
Ol elimizdegi "Últtyq kinony qoldau" ortalyghynyng diyrektory. Osy uaqytqa deyin qazaqstandyq birneshe filimning ssenariyin jazyp, produserlik etipti. Alayda, ol basqaratyn ortalyqqa aitylar syn az emes. Mәselen, kino mamandary búl ortalyqtyng qazaq tilinde qorghalghan jobalardy eshqashan óndiriske jibermeytinin aytady. Sebebi, Sәrsenova qazaq tilinde jazylghan dýniyenin bolashaghy joq dep esepteytin kórinedi.
Odan bólek, Gýlnara Bolatqyzy 2018 jyly memleket qoldauymen «Nartay» atty filim týsirdi .Tuyndy 2019 jyldyng jaz aiynda bitip, jaryqqa shyghuy tiyis. Biraq, ol filim 2019 jyly da memleket tarapynan qarjylandyrylatyn filimder qataryna kirgen. Tuyndynyng jaryqqa shyqqan-shyqpaghany belgisiz. Alayda, osy jyldyng 24 mamyrynda Sәrsenova hanym ortalyq saytynda sol filimge memleket tarapynan bólingen 380 mln tengeni Últtyq ortalyqtyng budjetine qaytaratyny turaly jazdy. Odan bólek, qysqa metrajdy filimderdi qarjylandyrugha óz qaltasynan 40 mln.tenge bóletinin aitqan.
«Memleket qoldaghan jәne qarjylandyrghan «Nartay» filimining produseri retinde mening filimime bólingen 380 mln tengeni Últtyq ortalyqtyng budjetine qaytaru turaly sheshim qabyldadym. Búdan bólek, óz qarjymnan 40 mln tengeni qysqa metrajdy jәne debuttik filimderdi qarjylandyrugha bólemin»,-dep jazdy.
Arada tórt kýn ótkende, 28 mamyr kýni Sybaylas jemqorlyqqa qarsy is-qimyl agenttigi Sәrsenovanyng asa iri kólemde para alyp, isti bolghany turaly mәlimdedi. Al, onyng әlgi jazbasy "sezikti sekiredi" degenning keri bolyp shyqqanday.
Sol Sәrsenova endi 91 jyly qúrdymgha ketken "Otanyna" arnap filim týsirmek. IYә, búghan deyin komunister dýrkiretip 100 jyldyghyn atap ótti. Elimizding eng iri qalalarynda shovinister qazaqty qynaday qyrghan Stalinning suretin alyp shyghyp, "Bessmertnyy polk" dep sheruletti. Últshyl azamattar aitty, jazdy. Tipti, múnday әreketterding Tәuelsizdikke qauip tóndiretinin de eskertti. Alayda, biylik múndaylargha tyiym salmaq týgili, qúlaghyna da ilmedi. Endi mine, eshkim qoy demegen son, Sәrsenovalar SSSR-ge arnap filim týsirip, sol kezenning "keremetin" nasihattamaq.
Abai.kz
