كسرو-نى «ساعىنۋ» - تاۋەلسىزدىكتى مويىنداماۋ!
1991 جىل. قازاقستان كسرو-دان ءبولىنىپ، ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان كەز. سول ۋاقىتتان بەرى ءبىزدىڭ وتان - تاۋەلسىز قازاقستان. ءبىز مۇنى "وتانىڭ قايدا؟" دەپ سۇراۋ سالعاندار ءۇشىن ايتىپ وتىرمىز.
ناقتىراق ايتساق، قازاقستاندىق كينوپروديۋسەر گۇلنارا سارسەنوۆا جاڭا ءفيلمنىڭ جۇمىسىن باستاپتى. الگى تۋىندىسى "1991 جىل. سەنىڭ وتانىڭ قايدا؟" دەپ اتالادى. العاشىندا اتاۋى تۇسىنىكسىز بولۋى مۇمكىن. بىراق، ءارى قاراي ويلانساڭىز، 1991 جىل حالىقتار تۇرمەسى اتانعان سسسر-ءدىڭ تاراتىلعان كەزى. ال، تاۋەلسىزدىك العانىنا 30 جىل بولعان قازاقستاندىقتارعا "وتانىڭ قايدا" دەگەن سۇراق ناعىز ابسۋرد ەمەس پە؟ سوندا سارسەنوۆا حانىمنىڭ اڭسارى اۋىپ، سۇراپ وتىرعانى قاي وتان؟
ءيا، بۇگىندە كسرو-نى اڭساپ، ساعىناتىنداردىڭ ءۇنى ەمىس-ەمىس ەستىلىپ قالادى. ال، كينو يدەولوگيالىق قۇرال ەكەنىن ەسكەرسەك، مۇنداي ويدىڭ ونەر تۋىندىلارىندا ناسيحاتتالۋى شىن مانىندە تىيىم سالۋدى قاجەت ەتەدى. ويتكەنى مۇنىڭ استارىندا ەل تاۋەلسىزدىگىن مويىنداماۋ ءھام سول ويدى قوعامعا تاڭۋ بار.
بۇل تۋرالى جازۋشى-پۋبليتسيست مارات ءبايدىلداۇلى دا الەۋمەتتىك جەلىدە جازدى.
مارات ءبايدىلداۇلى:
قازاقستان سسسر-ءدى ساعىنبايدى!
- سسسر-ءدى ناسيحاتتايتىن جىمىسقى ارەكەتتەر كەيىنگى كەزدە ءجيى بوي كورسەتەتىن بولدى. بۇرىن قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ قايراتكەرلەرىنە الدەبىر تەمىر-تەرسەگىن بەرىپ كوڭىلدەرىن رەسەيگە بايلاپ قوياتىن. بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى باياعى كىزىل ارميانىڭ الدەبىر پولكى نەمەسە ديۆيزياسىنىڭ قىزىل تۋىن شەكارادان قۇرمەتپەن وتكىزىپ، قازاقستان قالالارىندا الدەبىر "سالتاناتتى" شارالار ۇيىمداستىراتىن بولدى.
قازاق جەرىنە توپالاڭ سالىپ، اتا-بابالارىمىزدى قىرعان كازاك-ورىستاردىڭ كەۋدەسىنە تاعىلاتىن گەورگيەۆ لەنتاسى بۇكىل رەسەيشىلدەر كولىكتەرىنىڭ "پاسپورتىنا" اينالدى. رەسەي قاۋلاعان كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قاراماي 24 ماۋسىمدا ماسكەۋدە جەڭىس پارادىن وتكىزبەك. بۇل دا "رۋسسكي ءميردى" ناسيحاتتايتىن بيۋدجەتى وراسان شارا.
بۇگىن الماتىدا دوستىق داڭعىلى بويىمەن اباي داڭعىلىنان قۇرمانعازى كوشەسىنە قاراي جاياۋ ءتۇسىپ كەلە جاتسام جول بويىندا "1991. سەنىڭ وتانىڭ قايدا؟" دەگەن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءتورت-بەس جارناما كوزگە شالىندى. تاۋەلسىز قازاقستاندا قازاقستاندىقتارعا مۇنداي سۇراق قويىلماسى بەلگىلى. "1991" دەگەن تسيفرلار ۇلكەن قىزىل بوياۋمەن بەرىلگەن. قىزىل بوياۋ مەن "سەنىڭ وتانىڭ قايدا؟" دەگەن تىركەس وقىعان ادامنىڭ وي-استارىنا "سسسر" دەگەن ۇعىم تۋعىزىپ تۇر. ياعني "وتانىڭا، سسسر-عا قايت!" دەگەنى. بۇل يدەولوگيالىق ىرىتكى سالۋ دەگەن ءسوز!
كرەمل يدەولوگتارى پۋتيندىك رەجيم تۇسىندا كەلمەسكە كەتكەن "سسسر-ءدى" ءتىرىلتۋدى ارماندايدى. ۋكراينادان ايىرىلىپ بارا جاتقان سوڭ ەندى قازاقستاندى ۋىسىندا ۇستاعىسى كەلەدى. مىنا جارناما-سىماق ءدال وسى ماقساتقا قىزمەت ەتىپ تۇرعانى انىق. ءوز حالقىنىڭ 90 ملن ادامىن قىرعان، حالىقتار تۇرمەسىنە اينالدىرعان سسسر ەندى ەشكىمگە كەرەگى جوق!
سوندىقتان الماتى قالالىق ىشكى ساياسات ءبولىمى مىنانداي يدەيالىق ديۆەرسياعا توقتاۋ سالۋى، رۇقسات بەرگەندەردى جاۋاپقا تارتۋى، مۇنداي باسسىزدىقتارعا جوق بەرمەۋى قاجەت!
سونىمەن، بۇل ءفيلمنىڭ باستى ۇيىمداستىرۋشىسى گۇلنارا سارسەنوۆا كىم؟
ول ەلىمىزدەگى "ۇلتتىق كينونى قولداۋ" ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستاندىق بىرنەشە ءفيلمنىڭ ستسەناريىن جازىپ، پروديۋسەرلىك ەتىپتى. الايدا، ول باسقاراتىن ورتالىققا ايتىلار سىن از ەمەس. ماسەلەن، كينو ماماندارى بۇل ورتالىقتىڭ قازاق تىلىندە قورعالعان جوبالاردى ەشقاشان وندىرىسكە جىبەرمەيتىنىن ايتادى. سەبەبى، سارسەنوۆا قازاق تىلىندە جازىلعان دۇنيەنىن بولاشاعى جوق دەپ ەسەپتەيتىن كورىنەدى.
ودان بولەك، گۇلنارا بولاتقىزى 2018 جىلى مەملەكەت قولداۋىمەن «نارتاي» اتتى فيلم ءتۇسىردى .تۋىندى 2019 جىلدىڭ جاز ايىندا ءبىتىپ، جارىققا شىعۋى ءتيىس. بىراق، ول فيلم 2019 جىلى دا مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلاتىن فيلمدەر قاتارىنا كىرگەن. تۋىندىنىڭ جارىققا شىققان-شىقپاعانى بەلگىسىز. الايدا، وسى جىلدىڭ 24 مامىرىندا سارسەنوۆا حانىم ورتالىق سايتىندا سول فيلمگە مەملەكەت تاراپىنان بولىنگەن 380 ملن تەڭگەنى ۇلتتىق ورتالىقتىڭ بيۋدجەتىنە قايتاراتىنى تۋرالى جازدى. ودان بولەك، قىسقا مەتراجدى فيلمدەردى قارجىلاندىرۋعا ءوز قالتاسىنان 40 ملن.تەڭگە بولەتىنىن ايتقان.
«مەملەكەت قولداعان جانە قارجىلاندىرعان «نارتاي» ءفيلمىنىڭ پروديۋسەرى رەتىندە مەنىڭ فيلمىمە بولىنگەن 380 ملن تەڭگەنى ۇلتتىق ورتالىقتىڭ بيۋدجەتىنە قايتارۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. بۇدان بولەك، ءوز قارجىمنان 40 ملن تەڭگەنى قىسقا مەتراجدى جانە دەبيۋتتىك فيلمدەردى قارجىلاندىرۋعا بولەمىن»،-دەپ جازدى.
ارادا ءتورت كۇن وتكەندە، 28 مامىر كۇنى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى سارسەنوۆانىڭ اسا ءىرى كولەمدە پارا الىپ، ءىستى بولعانى تۋرالى مالىمدەدى. ال، ونىڭ الگى جازباسى "سەزىكتى سەكىرەدى" دەگەننىڭ كەرى بولىپ شىققانداي.
سول سارسەنوۆا ەندى 91 جىلى قۇردىمعا كەتكەن "وتانىنا" ارناپ فيلم تۇسىرمەك. ءيا، بۇعان دەيىن كومۋنيستەر دۇركىرەتىپ 100 جىلدىعىن اتاپ ءوتتى. ەلىمىزدىڭ ەڭ ءىرى قالالارىندا شوۆينيستەر قازاقتى قىناداي قىرعان ءستاليننىڭ سۋرەتىن الىپ شىعىپ، "بەسسمەرتنىي پولك" دەپ شەرۋلەتتى. ۇلتشىل ازاماتتار ايتتى، جازدى. ءتىپتى، مۇنداي ارەكەتتەردىڭ تاۋەلسىزدىككە قاۋىپ توندىرەتىنىن دە ەسكەرتتى. الايدا، بيلىك مۇندايلارعا تىيىم سالماق تۇگىلى، قۇلاعىنا دا ىلمەدى. ەندى مىنە، ەشكىم قوي دەمەگەن سوڭ، سارسەنوۆالار سسسر-گە ارناپ فيلم ءتۇسىرىپ، سول كەزەڭنىڭ "كەرەمەتىن" ناسيحاتتاماق.
Abai.kz
