Senbi, 28 Qyrkýiek 2024
46 - sóz 5687 13 pikir 20 Shilde, 2020 saghat 13:03

Múnday qasiretting sebebi nede?

Songhy uaqytta bireuler virustyng tarauyna halyqtyng ózi kinәli, bizding últtyq dәstýrlerimiz kinәli dep kinәlap jatqanyn kórip jýrmin. Al endi búl virus bizding elde nege tez jәne qatty tarap, birden pnevmoniyagha ainalyp, ólim-jitim kóbeyip ketti degen mәselege terenirek ýnilip kóreyikshi.

Qazir Qazaqstanda virus ózge elderge qaraghanda qatty tarap jatqany anyq kórinip otyr. Onyng ýstine ólim kórsetkishi joghary pnevmoniyamen qatar tarauda. Koronavirus kóbine pnevmoniyagha kóshedi. Búnyng barlyghy halyqaralyq reytingterde tirkelgen faktiler. Tipti, búl «júmbaqty» sheshu ýshin DDÚ-dan komissiya kelip tekseretindey halge jetti.

Nege búlay boldy? Mening oiymsha mәsele orta eseptegi әrbir qazaqstandyqtyng densaulyghynyng әlsizdigi men immuniytetining tómendiginde. Óitkeni viruspen eng aldymen adamnyng immuniyteti kýresedi ghoy, immuniytet salauatty ómir saltynan, genetikadan, sonymen birge ekologiyalyq orta qúnarly tagham, sapaly su jәne eng bastysy adamnyng jýike jýiesining jaghdayyna baylanysty qalyptasady.

Bizding genetikamyz dúrys, salauatty ómir salty, sportpen shúghyldanu turaly jii jazyp jýrmin. Qazir men immuniytet qalyptastyrushy faktorlar - ekologiya, sapaly tamaq pen sugha nazar audartyp, halqymyzdyng psihologiyalyq jaghdayy turaly jazghym keledi.

1. EKOLOGIYa. Qazaqstannyng әr oblysy – ekologiyalyq apat aimaghy dep aitsam eshkim tanqalmas dep oilaymyn. Álemde múnday el joq. Óskemen, Temirtau halqy, qysta almatylyqtar qanday aua jútyp jýr, aua sapasy Atyrauda da problema. Shymkenttegi kýl, qorghasyn-myrysh óndirisining qaldyqtary, qanshama jyl ashyq әdispen iygerilgen uran kenishterin eske týsiriniz. Ondaghan jyl istep túrghan kosmodrom zardabyn shekken Qyzylordany eske týsiriniz. Sianidten 6 ese qauipti geptildi eske týsiriniz. Geptil tek Bayqonyrda ghana emes, Kapustin Yar (BQO), Saryshaghan (Qaraghandy), Senek (Manghystau), Tazghyr jәne Taysoghan (Atyrau) jerinde de problema. Almaty oblysy Saryózektegi jaqyn jәne orta qashyqtyqtaghy zymyrandardy qúlatudy eske týsiriniz. Búl tek mening esime týskeni ghana. Ekologiyalyq apat bizding halyqtyng immuniytetine qatysy joq dep oilaysyz ba? Qatysy bolghanda qanday!

Sudyng sapasy. Osyghan deyin sugha qatysty eki-ýsh memlekettik baghdarlama boldy, qanshama mlrd dollar aqsha shyghyndaldy, al, auyldarda әli sapaly su joq. Al adamnyng aghzasynyng ózi 80 payyz sudan túrmay ma? Eger ol sudyng sapasy nashar bolsa, qaydan densaulyq bolady?

2. TAMAQ. Birneshe jyl boyynda halyqtyng ekonomikalyq ahualy qay dengeyde ekenin bәriniz jaqsy bilesiz. 196 myng tenge ortasha jalaqy – koronavirustan 400 adam óldi degen siyaqty Últtyq ekonomika ministrligining kezekti ótirigi. Jastar (tek olar ghana emes) kópten júmyssyz jýr, jer latifundisterding qolynda. Halyq negizinen joqshylyqtyng kesirinen tútynushylyq nesiyemen otyr, jaldamaly pәter jaghalap jýr. Endi osy adamdar kýnde ne tamaq iship jýr dep oilaysyz? Kókónis, jemis-jiydek, et, balyq, delikates jep jýr me әlde doshirak, jarma, kýrish, vermiysheli me? Jauabyn jaqsy bilesizder. Halyqta kýndelikti dúrys tamaqtanugha aqsha joq! Osynday jaghdayda myqty immuniytet qaydan bolsyn!

Sondyqtan býgingi ólim-jitimder – halyq densaulyghynyng tómendeuine alyp kelgen songhy on jyldyqtaghy jiyirkenishti jәne satqyn ekonomikalyq sayasattyng saldary.

3. HALYQTYNG PSIHOLOGIYaLYQ JAGhDAYY. Ay sayyn kreditke tóleytin, balalargha kiyim әperetin aqshasy joq, qysta kómir týsire almay otyrghan, jayylym jerler qaltalylargha ótip ketip, mal jayatyn jeri joq otbasynyng psihikasyn elestetip kórinizshi! Men tis emdetu, jyl sayyn densaulyghyn teksertu, kurortqa baru turaly aityp otyrghan joqpyn.

Eng jamany ýmit sәulesi joq! 90-jyldary da qiyn boldy, biraq, sәl shydasaq bәri jaqsy bolady degen ýmit boldy. Qazir ol joq. Osydan keyin biz suisiyd, tastandy balalar, ajyrasu jóninen әlem chempionymyz... Qazir kóshede jay jolgha talasyp adam bir birin óltirip jatyr. Adamdardyng shydamy tausyldy. Osynday jaghdayda qaydaghy immuniytet!
Organizmde viruspen kýresetin kýsh qaydan bolsyn?

Qoryta aitqanda, koronavirustyng osylay tez tarap, jyldam pnevmoniyagha ainaluy ekonomika, densaulyqsaqtau, jergilikti ózin ózi basqaru salasyndaghy jauapsyz әri sauatsyz sayasattyn, el aumaghynda ózge elderding poligondaryn ornalastyrugha baylanysty bodan kýide otyruynyn, әkimder men ministrlerding óz qyzmetine uaqytsha dep qarauy, bir partiyanyng úzaq jyl boyy mәslihatta da, Parlament pen Ýkimette de monopoliya ornatuynyng saldary.

Múhtar Tayjannyng jazbasy

Abai.kz

13 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2563