Bir kýni     

1973-jyldyng mausymy. Sazger Shәmshi Qaldayaqov ekeuimiz Jazushylar odaghynyng ghimaratyna kire bergenimizde Syr-agha, aqyn Syrbay Mәulenov,  qarsy úshyrasty. Biz  jarysa sәlem berdik. Syr-agha:

- Úzyndy-qysqaly bop ekeuing qayda kele jatyrsyndar? - dep kenkildep kýldi.

- Syra-agha, biz siyaqty esti jigitter múnda taltýste qyz-qyrqyn izdeuge kelmeydi ghoy, biz odan góri manyzdy bir sharuamen "Qazaq әdebiyetine"  kele    jatyrmyz, - dedi Shәmshi oinaqy ýnmen.

- Solay ma? Dúrys! Aytpaqshy, sen ishkendi qoyghannan keyin jaqsy әndi siyrettin, shabyt shaqyru ýshin anda-sanda qaghyp tastap jýrsenshi! - dedi Syr-agha, taghy kenkildep kýlip, qolyn Shәmshining iyghyna artyp. Shәmshi maghan qarap:

- Ghaba-Ghabeke, ózim perishtedey kóretin Syr-aghanyng azghyrghanyna iyliksem be eken, iylikpesem be eken?  - dep kózin qysyp qaldy.

- Qúrysyn! IYlikpe! Kónbe! Qaljyndaghanym ghoy! - dep Syr-agha Shәmshini qúshaqtay aldy.

(Shәmshi meni «Ghaba-Ghabeke» dep ataytyn.)

***

Birde  Shәmshige:

- Shәke,  gәzet  tilshilerine úqsap bir súrayynshy, әdemi әnderdi  qalay shygharasyn?  Nendey  qúpiyang bar?  - dedim. Ol  qyryldanqyrap sylq-sylq kýldi de:

- Ghaba-Ghabeke, búl...  kompozitor degenderin, mening birdene  biluimshe, biluimshe emes-au, basymnan ótkerip jýrmin ghoy, eger meni bóten bireu kóshe boyynda kóre qalsa: "Mynau jigitting esi dúrys emes shyghar, kýbirlep, ynyldap, qolyn terbeltip barady",  dep oilar edi. Men onday eshtenemdi sezbeymin. Búl әuen izdeu degenin, baqsy jynyn shaqyrady siyaqty  birdene shyghar, al  arghy  jaghyn  ózin  jobalay  ber, - dedi.

***

Shәmshi men  Áset Beyseuov,  aqyn Sabyrhan Asanov tórteuimiz әdetimizshe әzil-qaljynymyzdy jarystyryp, kýlkining týndigin jelpildetip otyrghan kezimizding bir sәtinde sóz ynghayyna qaray men:

- Ay, danyshpandar, qaysysyna  qanday orden, medali qajet, kәne, aita  qoyyndar!  - dedim.

- Ghaba-Ghabeke, bir taqyr kedey shal ózindey paqyr qúrdasy ýiine kele qalghanda: «Saghan taylaq soyyp bersem qaytedi?» degen eken, sen soghan úqsadyn, - dep Shәmshi әzilge shapshang da jýirik ekendigine bizdi taghy bir tәndi etip kýldirdi de, sylqylyn tejep: - Sol pәlelerding maghan kók tiyngha  keregi  joq, diplomsyz  da  tiri  jýrmin  ghoy? - dep jәne kýldirdi.

- Bergenin  alugha  bolady,  a  shto, onda  túrghan  ne bar, tek ózing súrama, - dedi  Áset, kózi alayyp.

- Ózim qatarlylargha birdene berilip jatqanda «ne ýshin berdi eken?» dep sol kezde eriksiz oilanatyn ittigim bar, biraq artynsha úmytyp ketem, ollahi, qyzyqpaymyn, qyzghanbaymyn, - dedi Sabyrhan, qonqaq múrynyn bir kóterip qoyyp.

- Ghaba-Ghabeke, sen  she, ózin  she? Osy otyrghanymyzdyng arasynda atqa da, atangha da minip jýrgen sensin, iyә, sen she? - dep Shәmshi meni taqymday qaldy.

- Shәke, jana ózing aitqanday, men de «sol pәleler» ýshin tumaghan qazaqpyn. Shynynda kәperime kirip shyqpaydy, sap-sary bojban Sabyrhansha oilanbaymyn da, - dedim.

Shәmshi qyzyl-qonyr taqiyasyn ong qolymen birer  qozghap  qoyyp, jymyn-jymyn  etip, maghan  quaqylana qarady da:

- Mening myna jerime, - dep omyrauyn sipalady, - shiregende bes-alty orden-medali siyady, onyng ózin de asty-ýstili etip taqsan, al sen ýsheuinning omyraularyna bir-bir-bir shelek orden erkin siyar edi, amal ne, kim berip jatyr! - dedi. Sol sәtte tórteuimizding qarqylymyzdan tónirek tenselip  ketken shyghar-au!..

Ay, aruaqtarynnan ainalaryndarym-ay!..

***

Múndaghy fotosuretting syry bylaysha: bir kýni Shәmshi, aqyn Júmeken Nәjimedenov ýsheuimiz qalanyng (Almatynyn) Mәdeniyet jәne demalys sayabaghynda seruen qúryp  jýrdik. Bir mezette Shәmshi toqtay qaldy da, janymyzdan qiys óte bergen bozbala qazaqqa:

- Áy, inishek, tym asyghys emessing be, beri kelshi! – ded». Jigit jalt qarap toqtap, bizge kelip sәlem berdi. Shәkeng men Júmekene sәl tandanyspen kezek-kezek qarady. Áriyne, tanydy.

Shәkeng men ústap jýrgen fotoapparatty núsqay sóilep, jigitke:

- Myna oiynshyqpen әuestiging bar ma? -dedi.

- Bar, - dedi jigit, sypayy  jymiyp.

- Endeshe, Ghaba-Ghabeke, bere ghoy. Ýsheuimizding suret-beynemiz, tarihta qalmasa da, ýidegi foto-alibomyzda qalsyn, - dedi.

- Shәkeng tarihy pikir aitty, - dep Júmeken jymyndady.

Shәmshini ortagha ala suretke týstik. Beytanys inimizge rahmet aittyq.

Sodan song Júmeken:

«Kәne, ekeuindi men týsireyin, boylaryng birdey ghoy, qúshaqtasyp túra qalyndar, - dep kýlki ýiirdi.

Ghabbas Qabyshúly.

(14. 08. 2020 j.)

Abai.kz