ءبىر كۇنى     

1973-جىلدىڭ ماۋسىمى. سازگەر ءشامشى قالداياقوۆ ەكەۋىمىز جازۋشىلار وداعىنىڭ عيماراتىنا كىرە بەرگەنىمىزدە سىر-اعا، اقىن سىرباي ماۋلەنوۆ،  قارسى ۇشىراستى. ءبىز  جارىسا سالەم بەردىك. سىر-اعا:

- ۇزىندى-قىسقالى بوپ ەكەۋىڭ قايدا كەلە جاتىرسىڭدار؟ - دەپ كەڭكىلدەپ كۇلدى.

- سىرا-اعا، ءبىز سياقتى ەستى جىگىتتەر مۇندا تالتۇستە قىز-قىرقىن ىزدەۋگە كەلمەيدى عوي، ءبىز ودان گورى ماڭىزدى ءبىر شارۋامەن "قازاق ادەبيەتىنە"  كەلە    جاتىرمىز، - دەدى ءشامشى ويناقى ۇنمەن.

- سولاي ما؟ دۇرىس! ايتپاقشى، سەن ىشكەندى قويعاننان كەيىن جاقسى ءاندى سيرەتتىڭ، شابىت شاقىرۋ ءۇشىن اندا-ساندا قاعىپ تاستاپ جۇرسەڭشى! - دەدى سىر-اعا، تاعى كەڭكىلدەپ كۇلىپ، قولىن ءشامشىنىڭ يىعىنا ارتىپ. ءشامشى ماعان قاراپ:

- عابا-عابەكە، ءوزىم پەرىشتەدەي كورەتىن سىر-اعانىڭ ازعىرعانىنا يلىكسەم بە ەكەن، يلىكپەسەم بە ەكەن؟  - دەپ كوزىن قىسىپ قالدى.

- قۇرىسىن! يلىكپە! كونبە! قالجىڭداعانىم عوي! - دەپ سىر-اعا ءشامشىنى قۇشاقتاي الدى.

ء(شامشى مەنى «عابا-عابەكە» دەپ اتايتىن.)

***

بىردە  شامشىگە:

- شاكە،  گازەت  تىلشىلەرىنە ۇقساپ ءبىر سۇرايىنشى، ادەمى اندەردى  قالاي شىعاراسىڭ؟  نەندەي  قۇپياڭ بار؟  - دەدىم. ول  قىرىلداڭقىراپ سىلق-سىلق كۇلدى دە:

- عابا-عابەكە، بۇل...  كومپوزيتور دەگەندەرىڭ، مەنىڭ بىردەڭە  بىلۋىمشە، بىلۋىمشە ەمەس-اۋ، باسىمنان وتكەرىپ ءجۇرمىن عوي، ەگەر مەنى بوتەن بىرەۋ كوشە بويىندا كورە قالسا: "مىناۋ جىگىتتىڭ ەسى دۇرىس ەمەس شىعار، كۇبىرلەپ، ىڭىلداپ، قولىن تەربەلتىپ بارادى",  دەپ ويلار ەدى. مەن ونداي ەشتەڭەمدى سەزبەيمىن. بۇل اۋەن ىزدەۋ دەگەنىڭ، باقسى جىنىن شاقىرادى سياقتى  بىردەڭە شىعار، ال  ارعى  جاعىن  ءوزىڭ  جوبالاي  بەر، - دەدى.

***

ءشامشى مەن  اسەت بەيسەۋوۆ،  اقىن سابىرحان اسانوۆ تورتەۋىمىز ادەتىمىزشە ءازىل-قالجىڭىمىزدى جارىستىرىپ، كۇلكىنىڭ تۇندىگىن جەلپىلدەتىپ وتىرعان كەزىمىزدىڭ ءبىر ساتىندە ءسوز ىڭعايىنا قاراي مەن:

- اي، دانىشپاندار، قايسىسىڭا  قانداي وردەن، مەدال قاجەت، كانە، ايتا  قويىڭدار!  - دەدىم.

- عابا-عابەكە، ءبىر تاقىر كەدەي شال وزىندەي پاقىر قۇرداسى ۇيىنە كەلە قالعاندا: «ساعان تايلاق سويىپ بەرسەم قايتەدى؟» دەگەن ەكەن، سەن سوعان ۇقسادىڭ، - دەپ ءشامشى ازىلگە شاپشاڭ دا جۇيرىك ەكەندىگىنە ءبىزدى تاعى ءبىر ءتاندى ەتىپ كۇلدىردى دە، سىلقىلىن تەجەپ: - سول پالەلەردىڭ ماعان كوك تيىنعا  كەرەگى  جوق، ديپلومسىز  دا  ءتىرى  ءجۇرمىن  عوي؟ - دەپ جانە كۇلدىردى.

- بەرگەنىن  الۋعا  بولادى،  ا  شتو، وندا  تۇرعان  نە بار، تەك ءوزىڭ سۇراما، - دەدى  اسەت، كوزى الايىپ.

- ءوزىم قاتارلىلارعا بىردەڭە بەرىلىپ جاتقاندا «نە ءۇشىن بەردى ەكەن؟» دەپ سول كەزدە ەرىكسىز ويلاناتىن يتتىگىم بار، بىراق ارتىنشا ۇمىتىپ كەتەم، وللاھي، قىزىقپايمىن، قىزعانبايمىن، - دەدى سابىرحان، قوڭقاق مۇرىنىن ءبىر كوتەرىپ قويىپ.

- عابا-عابەكە، سەن  شە، ءوزىڭ  شە؟ وسى وتىرعانىمىزدىڭ اراسىندا اتقا دا، اتانعا دا ءمىنىپ جۇرگەن سەنسىڭ، ءيا، سەن شە؟ - دەپ ءشامشى مەنى تاقىمداي قالدى.

- شاكە، جاڭا ءوزىڭ ايتقانداي، مەن دە «سول پالەلەر» ءۇشىن تۋماعان قازاقپىن. شىنىندا كاپەرىمە كىرىپ شىقپايدى، ساپ-سارى بوجبان سابىرحانشا ويلانبايمىن دا، - دەدىم.

ءشامشى قىزىل-قوڭىر تاقياسىن وڭ قولىمەن بىرەر  قوزعاپ  قويىپ، جىمىڭ-جىمىڭ  ەتىپ، ماعان  قۋاقىلانا قارادى دا:

- مەنىڭ مىنا جەرىمە، - دەپ ومىراۋىن سيپالادى، - شىرەگەندە بەس-التى وردەن-مەدال سيادى، ونىڭ ءوزىن دە استى-ءۇستىلى ەتىپ تاقساڭ، ال سەن ۇشەۋىڭنىڭ ومىراۋلارىڭا ءبىر-ءبىر-ءبىر شەلەك وردەن ەركىن سيار ەدى، امال نە، كىم بەرىپ جاتىر! - دەدى. سول ساتتە تورتەۋىمىزدىڭ قارقىلىمىزدان توڭىرەك تەڭسەلىپ  كەتكەن شىعار-اۋ!..

اي، ارۋاقتارىڭنان اينالارىندارىم-اي!..

***

مۇنداعى فوتوسۋرەتتىڭ سىرى بىلايشا: ءبىر كۇنى ءشامشى، اقىن جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ ۇشەۋىمىز قالانىڭ (الماتىنىڭ) مادەنيەت جانە دەمالىس ساياباعىندا سەرۋەن قۇرىپ  جۇردىك. ءبىر مەزەتتە ءشامشى توقتاي قالدى دا، جانىمىزدان قيىس وتە بەرگەن بوزبالا قازاققا:

- ءاي، ىنىشەك، تىم اسىعىس ەمەسسىڭ بە، بەرى كەلشى! – دەد». جىگىت جالت قاراپ توقتاپ، بىزگە كەلىپ سالەم بەردى. شاكەڭ مەن جۇمەكەڭە ءسال تاڭدانىسپەن كەزەك-كەزەك قارادى. ارينە، تانىدى.

شاكەڭ مەن ۇستاپ جۇرگەن فوتواپپاراتتى نۇسقاي سويلەپ، جىگىتكە:

- مىنا ويىنشىقپەن اۋەستىگىڭ بار ما؟ -دەدى.

- بار، - دەدى جىگىت، سىپايى  جىميىپ.

- ەندەشە، عابا-عابەكە، بەرە عوي. ۇشەۋىمىزدىڭ سۋرەت-بەينەمىز، تاريحتا قالماسا دا، ۇيدەگى فوتو-البومىزدا قالسىن، - دەدى.

- شاكەڭ تاريحي پىكىر ايتتى، - دەپ جۇمەكەن جىمىڭدادى.

ءشامشىنى ورتاعا الا سۋرەتكە تۇستىك. بەيتانىس ىنىمىزگە راحمەت ايتتىق.

سودان سوڭ جۇمەكەن:

«كانە، ەكەۋىڭدى مەن تۇسىرەيىن، بويلارىڭ بىردەي عوي، قۇشاقتاسىپ تۇرا قالىڭدار، - دەپ كۇلكى ءۇيىردى.

عابباس قابىشۇلى.

(14. 08. 2020 ج.)

Abai.kz