Últtyq bolmys әrqashan damudyng kepili bola bermeiy̆di
Keiy̆de últtyq bolmys qandaĭ bolsa, nәtiyje de sondaĭ ma dep oiy̆laiy̆myn. Biz ýshin óz bolmysymyz minsiz kórinedi, nәtiyjemizding búrystyghyn baiy̆qaghymyz kelmeiy̆di. Bolmysymyzgha qatysty syn aiy̆tsan, jalghan namysqa berilgender adamnyng ne aiy̆tqysy kelgenin týsinuge tyryspaiy̆, birden bas salyp jaghannan alady. Sol ýshin mysaldy ózimizden almaiy̆, syrttan keltireiy̆in.
Men otyzgha juyq eldi araladym. Tailandqa barsanyz, kózinizge aldymen týsetin nәrse - symdar. Olar jan-jaghynyzda óte kóp. Mәselen, bizde bir baghanadan ekinshi baghanagha ary barsa birneshe elektr symy tartylsa, taiy̆larda ondaghan, tipti jýzdegen symdardyng oramy tóbende ilinip túrady. Kózge sondaĭ sýiy̆kimsiz kórinedi. Olarda búl nәtiyje qaiy̆dan boldy?
Taĭ halqynyng últtyq bolmysynda "sabaiy̆" degen dәstýr bar. Bizding tilge audarsaq, "jizni bez napryaga" degendi bildiredi. Tailar miyn ashytyp, janyn qinaghandy únatpaiy̆dy. Mәselen, delik, bir sym ýzilse, ne ol eskirip auystyru kerek bolsa, olar ony izdep ne jamap-jalghap basyn qatyrmaiy̆dy, alady da ýstinen jana symdy jalghap kete beredi. Eski symdar sol kýiy̆i qalady. Sóiy̆tip qalyndyghy qúshaqqa syiy̆maiy̆tyn oramdar paiy̆da bolady. Sizdinshe búl dúrys nәtiyje me?
Al endi taiy̆lardyng kórshileri malaiy̆largha barsanyz, kóshede bir sym kórmeiy̆siz. Óiy̆tkeni olar symnyng bәrin jerding astymen ótkizedi. Malaiy̆ziya búl túrghysynan alghanda - fotograftyng júmaghy, óiy̆tkeni olar qalanyng suretterinen symdardy fotoshoppen óshirip otyrmaiy̆dy.
Malaĭ halqynyng últtyq bolmysy tәrtipke, úqyptylyqqa jaqyn. Britaniyanyng bodany bolghan el olardyng bolmysynyng osy qyrlaryn kóshirse kerek. Kórshi elder bolsa da, bolmysy eki týrli. Qarapaĭym mysaldan ekeuining nәtiyjesi eki bólek ekenin kóremiz.
Bolmysyn synaghany ýshin adamdy namyssyz sanap, patriot ne últshyl emes dep aiy̆tugha bolmaiy̆dy. Jәne últtyq bolmysty tek dәstýrge baiy̆lap, ol bolmasa adam patriot bola almaiy̆dy dep oiy̆lau da dúrys emes. Búlaĭ tek onsha aqyldy emes adam ghana aiy̆ta alady.
Últtyq bolmys әrqashan damudyng kepili bola bermeiy̆di, kerisinshe, keiy̆bir jaghdaiy̆da tejegish boluy da mýmkin.
Sabaĭ bizding dәstýr bolghanda, onyng búrys nәtiyjesin kórgimiz kelmeiy̆, kerisinshe, aqtaushy edik, solay ghoiy̆?
Nemister, mysaly, óte últshyl, óte patriot halyq. Ózderin qúrmetteuleri de beker emes. Býkil әlemge sapaly tauarymen, avtokólikterimen, himiya óndirisimen, taqtayday joldarymen, punktualdyghymen tanymal. Osynyng bәri dәstýrden bólek olardyng patriottyq sezimin, últshyldyghyn qorektendirip túr. Últtyq bolmysyndaghy dúrys qasiyetter dúrys nәtiyje berip keledi.
⠀
Biz de ózimizdi últshyl sanaymyz. Biraq ony ne qorektendiredi? Otyz jyl boyy dәstýr men baba joly turaly ghana estidik. Búdan basqa auyz toltyryp aitatyn eshteneni estimedik. Nәtiyjesin de dúrys dep aitugha kelmeydi: azayghan korrupsiya, sapasy artqan bilimdi bayqamadyq. Demek, últtyq bolmysty qorektendiru ýshin dәstýr jetkiliksiz. Basqa da kóp komponent kerek. Siz neni atap óter ediniz?
Baqytjan Búqarbaydyng jazbasy
Abai.kz
