Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 4160 0 pikir 3 Aqpan, 2012 saghat 05:47

Ghalym Baqytkereyúly. Dýnie iygilikteri kimderge baq, kimderge synaq?

Asa qamqor erekshe meyrimdi Allanyng atymen bastaymyn!

Dýnie iygilikterine, sonyng ishinde de baylyq, biylik, ataq-danq tәrizdi iygilikterge qol jetkizu kóptegen adamdardyng búl ómirdegi basty armany. Óitkeni, olar adamgha ózine, ózining bolashaghyna degen senimdilik bere otyryp oghan qalaghan dýnie qyzyqtaryn qyzyqtaugha jol ashady. Negizinde, shekten shyqpasa múnday talpynys adam balasy ýshin aiyp emes. Biraq, kóp jaghdayda olardyng múnday talpynystary  pendeshilikpen astarlanyp ketedi. Onday jandar ózderining  pendeshilikterining kesirinen tómendegen bastaryn  baylyq pen biylik, ataq-danq  arqyly kóterip, sol arqyly ghana ózgelerge sily bolghysy keledi. Olar  sol  pendeshilikpen ózgelerden ýi-jayynyn, dýniye-mýlkinin, mingen kóliginin, tipti kiygen kiyimining de artyq bolghanynyng  ózin kónilderine quat etip, solardyng buymen júrttyng kóz aldynda kólbendep jýrgennen ýlken lәzzat alady. Mine, osynday arzan bedel, bos aldanyshtar ýshin olar qulyq-súmdyqqa jýginip, qymqyryp-jymqyryp baylyq jiyady, ózgelerdi basa kóktep entelep biylikke úmtylady, baryn, tipti, aryn da salyp ataq-danqyn shygharady.

Asa qamqor erekshe meyrimdi Allanyng atymen bastaymyn!

Dýnie iygilikterine, sonyng ishinde de baylyq, biylik, ataq-danq tәrizdi iygilikterge qol jetkizu kóptegen adamdardyng búl ómirdegi basty armany. Óitkeni, olar adamgha ózine, ózining bolashaghyna degen senimdilik bere otyryp oghan qalaghan dýnie qyzyqtaryn qyzyqtaugha jol ashady. Negizinde, shekten shyqpasa múnday talpynys adam balasy ýshin aiyp emes. Biraq, kóp jaghdayda olardyng múnday talpynystary  pendeshilikpen astarlanyp ketedi. Onday jandar ózderining  pendeshilikterining kesirinen tómendegen bastaryn  baylyq pen biylik, ataq-danq  arqyly kóterip, sol arqyly ghana ózgelerge sily bolghysy keledi. Olar  sol  pendeshilikpen ózgelerden ýi-jayynyn, dýniye-mýlkinin, mingen kóliginin, tipti kiygen kiyimining de artyq bolghanynyng  ózin kónilderine quat etip, solardyng buymen júrttyng kóz aldynda kólbendep jýrgennen ýlken lәzzat alady. Mine, osynday arzan bedel, bos aldanyshtar ýshin olar qulyq-súmdyqqa jýginip, qymqyryp-jymqyryp baylyq jiyady, ózgelerdi basa kóktep entelep biylikke úmtylady, baryn, tipti, aryn da salyp ataq-danqyn shygharady.

Dýnie iygilikterine qol jetkize bastaghan bastapqy kezderding ózinde-aq kóptegen jandar olardyng buyn boyyna sighyza almay isip-keuip ózderining adamgershilik qasiyetterinen airyla bastaydy. Onday jandardyng menmendigi, kýnshildigi eselep artatyny sonshalyqty olar jandaryna adam shydatpaytyn bolady. Olar ózgelerdi ózimen sanastyrugha, ózgelerdi óz degenimen jýrgizuge, ózgelerdi ózderinen asyrmaugha tyrysyp, sol ýshin de manayyndaghylarmen jaghalay  arpalysyp pendeshilikting otyn kósey bastaydy.

 

«Kedey bay bolam, bay qúday bolam deydi» dep halqymyz aitqanday dýnie iygilikterine qúnyqqan jandardyng qol jetkizgen tabystaryna qanaghattanyp «boldym, toldym» deytinderi neken-sayaq. Onday jandardyng kózderi toysa tek «bir uys topyraqqa ghana toyady». Óitkeni, qol jetkizgen tabys qashanda adamgha jana mýmkindikterge jol ashyp, oghan aldy-artyn baghamdap, óz isterine esep beruge múrsha bermeydi. Jәne, jetken jetistikteri neghúrlym qomaqty bolghan sayyn tabystan basy ainalatyn múnday adam ózin elden erek sezine bastaytyn bolady. Sol sebepti de ol ózin múnan da zor «biyikterge» layyq sanap, ózining «tiyisti» orynyn iyemdenudi ózining zandy qúqyghy dep biletin bolady.

 

Dýnie iygilikterining airyqsha dәmin sezinip, olargha degen «tәbetining ashylyp ketetini»  sonshalyqty múnday jandar olargha qol jetkizu ýshin «ot pen sudan» da ótuden tayynbaydy. Olar dinnin,  halyqtyn,  últynyng qamyn betke ústap, sol arqyly kópting kýshin óz maqsattaryna paydalanyp, adam sýiekterinen ózderine jol saludan da tartynbaydy. Eger adamzat tarihynda oryn alghan nebir qan-qasap qyrghyndar men qasiretti zobalandardyng týp-tamyryna ýnilsen, olardyng basym kópshiliginen dýnie iygilikterine arany ashylghan belgili bir adamdardyng kýiki pendeshilikterin tanugha bolady.

Jalpy, jer betinde oryn alyp jatqan nebir zúlymdyqtar adamdardyng dýnie iygilikterin bólise almauynan tuyndaydy. Bireuge jetse bireuge jetpey jatatyn dýnie iygilikterinen  ózderine  neghúrlym mol ýles qarpyp qalugha tyrysatyn ólermen jandar búl ómirdi  jan alysyp, jan berisken kýres maydanyna ainaldyryp jiberedi. Osynau qiyan-keski kýreste olardyng bәrine de tek jenis qajet. Sondyqtan da olar jaqsylyq pen jamandyqtyn, adal men aramnyng ara jigin ajyratyp әure bolyp jatpaydy. Olar ýshin eng basty qúndylyq - jenis. Al, jenimpazgha eshqanday da sot  joq. Óitkeni,  pendelik tirlikting zany sonday.

 

Biraq, búl dýniyede tirlikting jabayy zanynan da ózge zang bar. Ol - Allanyng  zany. Tirlik zany adamgha «qara basynnyng qamy ýshin eshteneden de tayynba» dese, Alla Taghalanyng zany «óz mindettering men jauapkershiligindi úmytpa!» deydi. Eger  tirlikke bas qoyyp Rabbysyna qúlaq qoyghysy kelmeytin  jan bolsa, onda onyng zor enbekpen qol jetkizgen bar iygilikterining rahatyn kórsetpey olardy onyng qorlaushy azabyna ainaldyryp qoi Alla Taghala ýshin esh qiyn emes. Sonda  adam olardyng qyzyghyn da seze almay, ne olardan beze almay, ne azabyna da tóze almay ekiortada jýndey týtilip, borday ýgitilip qor bolyp tynatyn bolady.

Dýnie iygilikterine qúnyqqan әrbir  adam da ózi ansaghan shylqyghan baylyqqa, sheksiz biylikke,  jer jarghan ataq-danqqa qol jetkizgen jaghdayda «baqyttan basy ainalaryna»  óte senimdi bolady. Biraq, ainalyp kelgende mýlde shekten shyghyp ketetindikten onday jan tipti, әrbir qarapayym adam da sezine alatyn  qarapayym baqytty sezinuden  qala bastaydy. Óitkeni,  jamandyq arqyly jaqsylyqqa jetu,  ózgelerdi baqytsyz ete  otyryp baqytty bolu mýmkin emes. Áriyne, әrkimning de  jaqsylyqtan, baqyttan  dәmesi bolady. Biraq, shyndyqpen betpe-bet kelgen kezde dәmesi aldaghandargha qanday  ókinish!

Búl ómirde әr adamnyng da  jýregin auyrtyp,  jan tynyshtyghynan aiyratyn uayym, qayghy, qorqynysh, ókinish tәrizdi nebir jaysyz sezimderi bolady. Onyng osynday sezimderine jana sezimderdi ýstep, onyng jan azabyn  eseley  týsetin adam mindetti týrde sol sezimderden óz ýlesin alatyn bolady. Óitkeni, «búl dýniyening isi o dýniyege ketpeydi» degen sózdin  jany bar. Kimning bolsa da ózgelerge tartqyzghan jan azaby men tәn azaby erte me kesh pe  ainalyp kelip onyng ózin tabatyn bolady. Sol sebepti de bir emes jýzdegen, tipti myndaghan adamdardy da óz maqsatyna ayausyz paydalanyp, olardy esepsiz qayghy-qasiretke  dushar etetin  adamnyng jan tynyshtyghyn tauyp, qarapayym adamy shattyqqa bólenui ekitalay. Ol ýshin oghan ózgelerding qayghy-qasiretinen lәzzat alyp, kóz jasy men qanynan toyat alatyn shaytan adamgha ainalu qajet bolar edi.

Adam balasy kórgenderine qarap qortyndy týige beyim. «Kórgen kózde jazyq joq» degendey búl ómirde Alla Taghala tiym salghan nebir kýnә ister arqyly dýnie iygilikterine qol jetkizip jatqan jandar az emes. Jәne, júrt aldynda jayrandap jýrgen osynday kóptegen tanymal  adamdardyng ómirleri syrt kózge ghajayyp  ertegidey kórinedi. Sondyqtan da sol adamdargha eliktep, olardyng basqan izderine deyin basyp, solardyng ómirlerindey «ertegi» ómirge qol jetkizbek bolyp jýrgen jandar az emes. Múnday jandar, әriyne, ózderi pir tútyp qatty qyzyghatyn tanymal  adamdardyn  «baqytty ómirleri» bar bolghany әdemi ghana ertegi ekenin bile bermeydi.  Shyndyghyna kelgende, onday jandardyng biylikke ózderin biyletpegen, baylyqqa jan baylyqtaryn úrlatpaghan, danq ýshin ózderining adam degen ataq-danqtaryn joghaltpaghandary kem de kem. Sol sebepti de olar jalghyz qalsa jabyghyp, júrtqa shyqsa jymiyp baqytty bolyp kórinetin, shyn baqytty bolghanyna emes,  baqytty bolyp kórine alghanyna ghana júbanyp jýretin baqytsyz jandar bolyp tabylady.

Áriyne, olardyng ishterinde nebir jaman isteri ózderine jaqqanday bolyp, ózderin shyn baqytty sezinip, shalqyp jýrgen jandardyng da bar ekenin joqqa shygharugha bolmas. Biraq, shyn mәninde, búl olardyng baghy emes, sory bolyp tabylady. Óitkeni, jaman isteri jaqqan sayyn adam odan әri jamandyqqa qúlshynyp, arany ashylyp, toqtauy qiyn bola beredi. Toyymsyzdyghy men jeligi aidap aldy-artyn baghamdaudan mýlde qalatyn onday jan tozaqtyng týbine jetken kezde ghana esin bir-aq jiyp tәubesine keler.

 

Búl dýniyening iygilikteri   kóptegen adamdardyn  qiyaldarynda armandaghy baq qúsy retinde kórinis tabady. Biraq, shyndyghyna kelgende ony baq qúsy degennen kóri adamnyng basyna qona otyryp onyng imanyn, adamgershiligin synaytyn, sol arqyly layyqtyny kókke kóterip, layyqsyzdy batpaqqa batyryp ketetin synaq qúsy degen jónge kelinkireydi. Adam balasy ózi layyqty bola alsa ansaghan  iygilikteri  alysqa kete qoymaydy, al eger layyq bola almasa onda ózine sor bolyp jabysatyn nәrselerding sonyna ólgenshe týskeni  jón bolar ma eken?

Shyn mәninde, bar jaqsylyq bir Alladan ghana bolady. Sol sebepti de bay boludy qalaytyn, mansap pen ataq-danqty ansaytyn әr adam olargha qol jetkize bastaghan kezderde eng әueli Rabbysyn úmytpaugha tiyisti. Eger qol jetkizgen jaqsylyqtary Alla Taghalany eske salmasa, kerisinshe,  qazaq aitatynday «qúdayyn úmyttyratyn» bolsa onda ol adam kóp úzamay-aq qol jetkizgen bar jaqsylyqtaryn óz qolymen-aq jamandyqqa ainaldyryp tynady. Óitkeni, baylyq ta, mansap ta, ataq-danq ta adamgha әdettegiden kóri mol mýmkindik ashady. Sol sebepti de imandy serik etip, shek pen shamany bilmeytin jan qolda bar mýmkindigin jamandyqqa  kóbirek paydalanyp, tiym salynghan isterdi kóp istep ózine eselep ziyan istey bastaydy.

 

 

Dýnie iygilikterin qalaytyn, jәne olargha qol jetkize bastaghan әrbir adam olardy qayda júmsap, qalay paydalanu qajettigin biluge mindetti. Eger adam ózinde bar baylyqtan Allanyng Taghalanyng rizalyghy ýshin  zeketin berip, imandylyq,  qayyrymdylyq baghytyndaghy izgi sharalargha qoldau kórsetip otyrsa, onda onyng imany ósip, jany tazaryp, adamgershilik qasiyetteri artqan ýstine arta beretin bolady. Sol arqyly onyng abyroyy da ósip, isi de jýrip, baylyghy  da eselengen ýstine eselene beredi. Óitkeni, Ózine jәrdem etken jandargha jәrdem etip, bergenderin  eselep qaytaru Alla Taghalanyng haq uәdesi. Al, tiym salynghan aram istermen ainalysyp, aram nәrseler arqyly baylyghyn eseleu,  azghyndyq ómir saltyn nasihattap, sonday is-sharalargha qoldau kórsetu, óz yqpalyn arttyru  maqsatynda  «qayrymdylyq» jasap, sәn-saltanat sharalaryn úiymdastyru, ózgelermen baylyq talastyryp maqtanysh ýshin ysyrapshylyq jasau, jalpy aitqanda, qolda bar baylyghyn Alla Taghalagha jaghymsyz isterge sarp etu ózine qastyq isteytin adamnyng ghana isi.

Sol tәrizdi mansapty da paydalanudyng jóni  bar. Óz qyzmetin  Alla Taghalanyng rizalyghy ýshin adal atqaryp, turalyqtan taymaugha tyrysatyn, óz salasynda tәrtip ornatyp, jamandyqtan tiyp, jaqsylyqqa búiyratyn, tiyimdilikpen is jýrgize otyryp qarauyndaghylardyn, el-júrtynyng jaghdayyn týzeuge úmtylatyn, osynday iygi isterde jeke basynyng qyzyqtarynan da bas tartyp otyratyn jauapkershilik sezimi mol basshy, shyn mәninde, ýlken jetistikterge qol jetkizedi. Óitkeni, onyng qyzmetining ózi Allagha qúlshylyqqa ainalyp, búl dýniyening de, aqiyretting de  jaqsylyghyna  jol ashady. Al, qolynda bar biylikti  baylyghyn eselep, óz yqpalyn arttyryp, shalqyp ómir sýru ýshin paydalanatyn, óz ýstemdiginen qanaghat alyp, ózin qolpashtap, aldynda qúldyq úrghandy jany sýietin, ósken ýstine ósip, «kókke» órley bergennen basqa «biyik» maqsaty joq, ózi de jamandyqqa qúlshynyp, ózgelerdi de jamandyqqa mәjbýrleytin basshy, shyn mәninde, ózining de, elining de sory bolyp tabylady.

Sol tәrizdi ataq-danq ta adamnan zor jauapkershilikti talap etedi. Ózi de, sózi de, isi de imandylyqtyng ýlgisi bolyp, ózinde bar qabilet-qasiyeti arqyly sol imandylyqtyng jarshysy bolatyn adamnyng qabilet-qasiyetteri de, joly da ashylyp, ataq-danqy órlegen ýstine órley beretin bolady. Sebebi, onday adam ózining emes Alla Taghalanyng ataq-danqyn kóterushi bolyp tabylady. Al, Allanyng danqyn asqaqtatudy maqsat etip, bar mýmkindigin sol jolgha baghyshtaghan adam búl dýniyede de, aqiyrette de zor tabystargha qol jetkizedi.  Al, ózining ghana ataq-danqyn kóterudi maqsat etip, ózgelerding ózin dәriptep, pir tútuyn arman etken adam óz kókiregining qúly bolyp jýrgen adam. Onday jan kópshilikting nazaryn ózine audaru ýshin nebir soraqylyqtar istep,  sózderi de, isteri de pendeshilik pen azghyndyqtyng jarshysyna ainalady. Onday jan ózining bar qabilet-qasiyetteri arqyly ózgelerding janyn baurap, olardy ózine tabyndyra otyryp, ózining isteytin pendeshilik, azghyndyqtaryn  olargha da tanyp otyrady. Múnday adamnyng ataq-danqy ózin aiyptaushy ataq-danqqa ainalyp, neghúrlym zor bolghan sayyn solghúrlym mol azap dayyndaytyn bolady.

Shyn mәninde, qanday dýnie iygilikteri bolmasyn adamnan zor jauapkershilikti talap etedi. Sondyqtan  әr adam da shek pen shamany bilui tiyis. Búl dýniyede eshkim de Alla Taghalanyng nazarynan tys qala almaydy, jәne Ol jazalauda da tez. Eger dýnie iygilikterine qol jetkize otyryp óz isterine esep bermey jamandyqqa qúnyghatyn jan bolsa, onda ol Alla Taghalanyng qaharynyng  qay jaghynan kelip, qay jerinen oisyrata sogharyn oilap óz uaqytyn tosa bersin.

Búl dýniyede adam balasynyng basyna myng da bir jolmen keler myng da bir qasiret bar. Olardyng qay-qaysysy bolmasyn qolda bardyn  rahatyn kórsetpey zar iyletip qoiygha jetip jatyr. Sondaghy adamnyng bar qolynan keleri qayghy-sherin araqpen, esirtkimen  túnshyqtyru ghana bolar. Sóitip jýrgende bir kýnderi azyp-tozyp, bar abyroy-ataghynan da airylyp, elding qory men sorlysy bolyp qanghyryp qalghanyn onyng ózi de angharmay qalar. Ol da bir, qanghyp jýrgen it te bir bolyp, izdeusiz, súrausyz qalyp, bir quysta býk týsip býrisip jatar. Sondyqtan da dýnie iygilikterine qol jetkizgen jan dәurenim jýrip túr eken dep keudesimen kókti tiremesin, myqtymyn dep te shirenbesin. Shyn mәninde, ol  Rabbysy ýshin bir týiir tozang ghana, qalasa shang bolyp altyn taqqa baryp qonady, qaharlansa, sasyq shalshyqqa qonyp balshyq bolady!

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2265
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3563