Orys Dumasynyng taghy bir deputaty qazaq jerine shýilikti. Búl joly Evgeniy Fedorov deytin adam. Ol da janaghy Vladimir Putin basqaratyn «Edinaya Rossiya» partiyasynyng ókili. Ózining әriptesi hәm partiyalasy Vyacheslav Nikonovtyng sózine pikir bildirip túryp: «Resey Qazaqstannan territoriyany qaytaruyn talap etu kerek», dep sóilepti.

Áueli mynau Evgeniy Fedorov degen kim? Qaranyz:

Reseyding Federaldy Dumasynyng bes mәrte deputaty bolghan, qazir memlekettik Dumada deputat. Budjet jәne salyq komiytetinin, «Edinaya Rossiya» partiyasy Sayasy kenesining mýshesi. RF memlekettik kenesshisi. Aughan soghysynyng ardageri jәne «Últtyq azat etu qozghalysy» sayasy birlestigining koordinatory eken.

Deputattyq mandatty almas búryn, Resey preziydenti әkimshiliginde, Qorghanys kenesinde qyzmet istegen. Atom energiyasy jónindegi viyse-ministr bolghan. Otstavkadaghy polkovnik degen sheni taghy bar.

Kezekti qoqan-loqy

Býidepti:

«Negizi Nikonov osyghan deyin Putin aitqannan artyq eshtene aitqan joq. Tek Putin Qazaqstandy «syilyq subiektisi» retinde ataghan joq. Biraq, Ukrainanyng jaghdayy týsinikti. Tipti, Qazaqstandaghy qanday da bir sheneunikting «Putin Ukrainany menzep otyr» degen pikiri de boldy. Qazaqstandaghy sheneunikting ne ýshin Putin ýshin sóilep otyrghanyn nemese Putinning ne oilaghanyn men bilmedim. Biraq, Nikonov anyghynda, últtyq azat etushi qozghalysqa qaray bet búra bastady», - depti. Depti de, Qazaqstandy «syigha tartqan avtokólikke» tenepti.

«Al endi Qazaqstannyng reaksiyasy turaly aitsaq, elestetip kóriniz... Siz ózinizding dosynyzgha avtokólik syiladynyz. Bir jyldan song kelip: «Kóligim qalay eken?», dep súraysyz. Ol sizge: «Qaydaghy syilyq? Búl syilyq emes. Men búl avtokólikti óz enbegimmen aldym», deydi. Siz osynday «dosynyzgha» qalay qaraytyn ediniz? Al dúrys adam: «Kóp rahmet. Jaqsy kólik eken. Men úmytqan joqpyn. Bir kýni menen de qaytarymy bolady», demey me?..

Al endi Qazaqstannyng resmy organy: «Biz eshqanday da syilyq alghanymyz joq. Biz ony senderden tartyp aldyq», dep mәlimdeme jasasa, endeshe sizdermen basqasha sóileseyik, basqa tilde, qazaqstandyqtar!», - dep qoqan-loqy jasaydy.

Ári qaray, janaghy Fedorov degeniniz 1991 jylghy sheshimdi «zansyz» depti.

«Biz 1991 jylghy «zansyz» sheshimderding kýshin joyyp, territoriyany qaytaru jayyn sóz etkende, bizdi tejep túratyn jalghyz nәrse – moraldyq shekteu. Al sol moralynyz QR SIM-ning songhy mәlimdemesinen keyin qúny qalmady. Demek, Resey territoriyany qaytarudy talap etui kerek. Eger sizder múny syilyq dep qabyldamaydy ekensizder, qaytarynyzdar. Óitkeni, sizder zansyz aldynyzdar. 90-shy jyly barlyghy egjey-tegjeyli jazylghan zang qabyldanghan. Oghan Qazaqstan da qol qoyghan. Kenes Odaghynyng Konstitusiyalyq zany. Onda kóp nәrse óreskel búzylghan. Biz qazir territoriya mәselesin aityp jatyrmyz. KSRO ydyraghannan keyin kimge qanday territoriya qaluy kerek edi... Onda (KSRO Konstititusiyalyq zanynda)  «respublikalar odaqqa qanday territoriyamen kirdi, odaqtan shygharda da sol territoriyamen ghana shyghady», dep jazylghan», - deydi Putinning deputaty.

«Ketkileriniz kele me, Nazarbaev, Toqaev myrzalar! Jaqsy territoriyany berinizder, Vernyidy – Almatyny jәne basqalaryn, ózderiniz kete berinizder. Olar: «Bizge territoriya qalmaydy ghoy», deydi. Al ol bizding sharuamyz emes», - dep bósipti.

Ayta keteyik, osyghan deyin RF preziydenti Vladimir Putin basqaratyn «Edinaya Rossiya» partiyasynyng memlekettik Dumadaghy taghy bir deputaty Vyacheslav Nikonov: «Qazaqstan degen bolghan emes. Soltýstik Qazaqstanda adam túrghan emes. Qazaqstan territoriyasy – Resey men Sovet odaghynyng bergen syilyghy», dep sóilegen.

12 jeltoqsanda QR Syrtqy ister ministrligi Resey Federasiyasynyng Qazaqstandaghy Uaqytsha senimdi ókili Aleksandr Komorovty shaqyryp, Reseyge narazylyq notasyn tapsyrghan.

Osydan keyin, «Qazaqstan territoriyasy – Reseyding syilyghy» dep sóilegen Vyacheslav Nikonov taghy da bir mәlimdeme jasap: «Polagai, chto interesy Kazahstana byly v polnoy mere sobludeny pry opredeleniy granis Kazahskoy SSR, stavshih granisamy Respubliky Kazahstan. IYmenno ob etom ya y skazal v peredache “Bolishaya igra”. Polizuisi sluchaem, chtoby eshe raz vyraziti samye teplye chuvstva v adres bratskogo naroda Kazahstana», - dedi.

Resey deputatynyng soghys shaqyrghan búl sózderi qazaq qoghamynda qyzu talqy boldy. Áleumettik jelidegi qogham belsendileri Aqorda tarapynan, Qazaqstannyng Syrtqy ister ministrligi tarapynan reaksiya boluy kerektigin aityp, talap qyldy.

Senator Múhtar Qúl-Múhammed mәlimdeme jasap, «Nikonovtyng sózderi sayasy jauapsyzdyq hәm qazaq halqyn qorlau», dedi.

Al Mәjilistegi «Aq jol» partiyasy, orys deputatynyng mәlimdemesin «Arandaushylyq», dep baghalap, RF biyligi tarapynan jaza qoldanudy talap qyldy.

Sonymen qatar, 13 jeltoqsanda Almatydaghy RF konsuldyghynyng sharbaghynda «Severnyy Kazahstan – eto kazahskaya zemlya» degen banner ilindi.

Ayta keteyik, janaghy Nikonov pen Fedorov ekeui de mýshelik etetin «Edinaya Rossiya» partiyasy, RF basshylyghy men Kremli sayasatymen ghana jýretin Reseyding biylik basyndaghy partiya. Onyng tóraghasy – Resey preziydenti Vladimir Putiyn.

Qazaqstandyq sayasattanushy, eks-diplomat Qazbek Beysebaev BAQ-qa bergen súhbatynda: «Meninshe, endigi kezekte mәselege syrtqy ister ministrligi emes, tikeley preziydent aralasuy kerek. Putinmen sóilesip, naqty súraqtar qoyylyp, naqty jauap alynuy kerek. Qazaqstan men Resey TMD-gha, Euraziyalyq odaqqa, Újymdyq qauipsizdik sharty úiymyna mýshe. Bir-birine ýnemi «dos, seriktes elmiz» dep aitady. Osy jaghdayda múnday sózding aityluy óte týsiniksiz. Dos, seriktes memleketter «jerdi syilyqqa bergenbiz», «bizding jer» degen sózderdi aitpaydy. Búl – azamattarymyzdyng namysyna tiyedi», - depti. Al әzirge orys deputattarynyng territoriyalyq tútastyqqa kózalartqan mәlimdemelerine qatysty Aqorda tarapynan reaksiya bolghan joq.

14 jeltoqsan kýni Aqordanyng resmy saytynda Resey preziydenti Vladimir Putinning Qazaqstandy Tәuelsizdik kýnimen qúttyqtaghany turaly aqparat jariyalanghan.

Abai.kz