Qazaq tarihy erikkening ermegine ainalghan zamangha kez bolyp otyrmyz. Aytqym kelgeni, qaytadan qolgha alynyp jatqan iyisi alash balasynyng úly hany atanghan Qasymhan turaly kórkem filimdi týsiru qaytadan qolgha alynghany jóninde.

Áriyne, tarihty janghyrtyp, jas buyngha ýlgi retinde úsynghan jón. Óitkeni býgingi hәm keler úrpaq, ata-babalarynyng jýrip ótken jolyn, qazaq memleketi qalay qúrylghany sonday-aq sol qúrylu jolynda qanday qiyndyqtargha: qandy qyrghyn, zúlmat-ashtyqtargha, qughyn-sýrginge úshyraghanyn bilgeni dúrys. Ótkendi syilau, qadirleu sodan bastalady.

Jas úrpaqqa ýlgi bolugha tiyis qazaqtyng úly handarynyng biri Qasymhan edi. Handyq qúrghan 1511-1521 jyldar aralyghynda qazaq handyghynyng shekarasyn keneytti, Syr boyyndaghy shaharlardy qazaq eline qaratty, halqy 1 milliongha jetti, 300 myng atty әsker ústady. «Qasymhannyng qasqa joly» atty zandar jiyntyghyn shyghardy. Qasym sonday aibary han atandy. Demek ol turaly kóp serialy filim týsiru kim kóringenning ermegi bolmauy tiyis.

Desekte búghan deyin «Jau jýrek myng bala» jәne «Tomiriys» atty tarihy tuyndylardy týsirgen belgili rejisser Aqan Sataev qolgha alypty. Sataevtyng kino týsirude tәjiriybesi bar azamat. Alayda kinonyng ssenariyin tarihy shygharmalar-romandar jazyp jýrgen Múhtar Maghauiyn, Qabdesh Júmadilov, Sofy Smataev sekildi azamattargha nege jazdyrmady degen oy túrady. Qazaqtyng tarihyn, salt-dәstýrin, әdet-ghúrpyn, tipti sol kezdegi sóz saptaudy da biletin tarihshy-jazushylar jazghanda kino ózgeshe jandana týsire me edi?

Al qazir kinonyng ssenariyin kim jazyp jatyr deysiz ghoy, ol Aqan Sataevtyng ózi jәne qazaqtyng tarihynan maqúrym eki adam. «Shymshyq soysada, qasapshy soysyn» degen bar ghoy. Yaghny múnday tarihy salmaghy zor dýniyeni kim kóringen jazbaghany jón edi. Amal neshik? Ókinishti. Bәlkim búl jerde Aqan Sataev tarihy kinogha bólinip otyrghan qomaqty qarjyny ózderine qaldyrudy úigharghan shyghar...

Qalay aitsaqta, qalay jazsaqta múnday qazaq tarihynan jeke dara oryn alatyn Qasymhanday handy kino etip shygharu ýshin kóshede jýrgenderdi emes, tarihty jetik biletin, jәne osy salada shygharmalar jazyp jýrgen, tarihtyng bilgiri jazushylardy, tarihshylardy tartu kerek edi ghoy.

Biz kezinde týsirilgen «Kóshpendilerde», «Qazaq handyghynda» ketken qatelikterden, kemshilikterden qortyndy shygharuymyz kerek –túghyn. Alayda sol kemshilikterdi taghy qaytalaghaly jatyrmyz. Ókinishti. Tipti osy Qasymhandy «Ertúghyryl» atty ghajayyp serial týsirgen týrik rejisseri Metin Gunay 75 seriya etip týsiredi eken degende daqpyrt shyqqan. 11 milliard tengede audarylghan. Ayaghy syiyr qúiymshaqtanyp ketken. Bólingen 11 milliard tenge qayda ketti ol da belgisiz. Búl jolghysy mynau.

Qazaq qashan deni dúrys tarihy kinolardy týsiredi eken. Álde «әtten, әtten» dep ómirimiz óte me?

Azamathan Ámirtaydyng jazbasy

Abai.kz