Sadyr Japarov Qyrghyzdyng altynshy preziydenti
Qyrghyzstan BShK-synyng (bizshe OSK) tórayymy Núrjan Shayldabekova Preziydent saylauynyng aldyn ala esepteulerin jariyalapty. Ol boyynsha Sadyr Japarov ózge qarsylastaryn 79,18 payyzben útqan. Ekinshi orynda Adahan Madumarov túr. Ol saylaushylardyng 6,70 payyz dauysyn alghan.
Referendum boyynsha elektorattyng 81,29 payyzy «Preziydenttik basqaru jýiesin» tandaghan. «Parlamenttik basqaru jýiesin» qoldaghandar – 10,85 payyz. Búl eki núsqagha da qarsy bolghandar – 4,43 payyz.
Bayqaushylar búl saylauda elektorat belsendiligining tómen bolghanyn aitady. Jalpy 3 million 563 myng saylaushy tirkelse, BShK mәlimetinshe, solardyng 39 payyzy ghana saylaugha kelip dauys bergen. Shet elderdegi qyrghyzstandyqtar ýshin 48 saylau uchaskesi júmys istegen. Qyrghyzstannyng Ortalyq sayau komissiyasy búl esepteulerding songhy qorytyndy emes ekenin, alayda, songhy nәtiyje osy kórsetkishterding tónireginde bolatynyn aitqan.
Sonymen, Sadyr Japarov әne-mine degenshe Qyrghyzstan tarihyndaghy altynshy saylanghan preziydent atanbaq. Japarov 52 jasta. Ol qazan aiyndaghy Parlament saylauynan keyin bolghan «tónkeris» kezinde týrmeden bosatylyp, Ýkimet basshysy jәne Preziydent mindetin atqarushy bolyp tandalghan.
Ótken jyldyng qazanynda ótken Parlament saylauynan keyingi jalpyhalyqtyq narazylyqtardan song Qyrghyzstan preziydenti Jeenbekov bastap, týgel apparaty, premier-ministr bastap, Ýkimet mýsheleri, qolynda qúzyreti bar biylik organdarynyng biraz basshylary dogharysqa ketti. Biylik tizginin edel-jedelde osy Sadyr Japarov ústap, eldegi jemqorlyqpen kýresip, Ýkimet júmysyn ashyq etuge uәde bergen.
Japarov. Jetiym-Too. Qytay qaryzy
Qarasha aiynda Sadyr Japarov Qyrghyzstan preziydentining mindetin atqarushy ókilettigin toqtatyp, Preziydent saylauyna ýmitker retinde qatysatynyn mәlimdegen.
«VVS-din» qyrghyz qyzmeti: «Japarovtyng aldynda ýlken mәseleler túr. Pandemiyadan keyin elding ekonomikasy 12 payyzgha qúlap, syrtqy qaryzy ósken. 2020 jyldyng qarashasyndaghy derek boyynsha, Qyrghyzstannyng syrtqy qaryzy – 4 mlrd 886 mln dollar bolsa, ishki qaryzy – 669 mln dollardy qúraghan. Syrttan alynghan nesiyeni qaytarudyng shektik merzimi 2023 jyldan 2030 jylgha deyin dep eseptelgen.
Qaryzgha baylanysty mәselede Sadyr Japarov Jetiym-Too kenin iygerip, odan týsken aqshamen Qytay qaryzyn jabugha bolatynyn aitqan. Sol ýshin de qoghamnyng ýlken synyna qalghan.
Jetiym-Too ken orny osy saylau kezindegi eng kóp talqylanghan taqyryptardyng biri boldy. BAQ-ta: «Sadyr Japarov Jetiym-Too kenin Qytaygha satpaq eken», degen sóz tarady. Al qarsylastary Japarovty: «Qytaydyng mýddesin qoldaydy», dep aiyptaghan», - dep jazypty.
2019 jylghy derek boyynsha, Qyrghyzstannyng әrbir besinshi azamaty kedeyshilikte ómir sýrip jatyr. Búl degeniniz – 1,3 million qyzghyzstandyq kýnine 1,5 dollargha tirshilik etude degen sóz. Búl da qyrghyzdyng óz aqparaty (VVS sayty). Qyrghyzstannyng Últtyq statistika komiytetining aituynsha, eger sheteldegi enbek migranttary (qyrghyz azamattary) elge aqsha әkelmegende, halyqtyng 30 payyzy kedeyshilik shegine týskendey eken. Biylghy pandemiyagha baylanysty osy shetelden keletin aqsha kýrt qysqarghan. Qyrghyz Últtyq banki: «Búl sanattaghy týsimder 19 payyzgha qysqardy», - dep mәlimdepti.
Al Japarovtyng komandasy búl tyghyryqtan Qyrghyzstannyng Bas Konstitusiyasyn auystyru arqyly shyqqysy keletin kórinedi. Sol ýshin de, kesheli-beri Qyrghyzstan azamattary Preziydent saylauymen qatar Referendum ótkizu ýshin de dauys berip jatyr.
Osy saylauda Sadyr Japarovtyng basty qarsylasy bolghan Adahan Madumarov saylau nәtiyjelerimen kelispeytinin aitqan.
Biz shyndyq ýshin kýresemiz
Adahan Madumarov, Preziydenttikke ýmitker:
- Biz zandylyq ýshin kýresemiz. Basqa ýmitkerlermen jolyghyp, olarmen birge bir sheshimge kelemiz. Bir ýmitkerge 700 mynday adamnyng dauys berui shyndyqqa janaspaydy. Men óz qúqyghymdy miting arqyly qorghamaymyn, men zang jolymen sheshemin.
Al Qyrghyz sayasatshysy Feliks Kulov Japarov jengen kýning ózinde, mamyr aiynda taghy da saylau ótui kerek dep esepteydi.
Mamyrda qayta saylau ótui kerek!
Feliks Kulov, Qyrghyz sayasatshysy:
- Jana Konstitusiya qabyldanghannan keyin Preziydentting qúqyq-qúzyreti avtomatty týrde keneytilmeydi. Demek, qayta saylanuy kerek.
Sadyr Japarov Parlamentting jartysy bir mandatty jýiemen, qalghan jartysy partiyalyq tizimmen saylanatynyn, Jogharghy Kenes deputattarynyng sany 90-gha deyin qysqaratynyn aitty. Demek, 45 deputat partiyalyq tizimmen saylanady. Ol degeniniz – Jogharghy Keneske 2 partiya ghana ótedi degen sóz. Olardyng ózi biylikshil partiyalar bolmaq. Al qalghan 45-i negizinen oligarhtardyng adamy bolady.
May aiynda qaytadan Parlament jәne Preziydenttik saylau ótedi. Múny Sadyr Japarovtyng ózi de aityp otyr.
Japarov jana esim emes
Japarov Qyrghyz sayasatyndaghy jana esim emes. Onyng sayasy karierasy 2005 jyly bastalghan. Jogharghy Keneske deputat bolyp saylanghan. Qúrmanbek Bakiyevting preziydenttigi túsynda kenesshi bolghan. Keyin jemqorlyqpen kýres agenttiginde komissar bolyp istegen.
Onyng tanymaldylyghy byltyrghy qazan tónkerisi kezinde arta týsti. Biylikten kónili qalghan el Japarovty qoldaghan. El ony әdiletti, túrmys tauqymetin kórgen sayasatker retinde tanidy. Ol týrmede otyrghan uaqta: «Japarov ózine-ózi qol salypty», degen aqparat taraghan. Keyin sol qamauda otyrghan kezinde ata-anasy men úly qaza tapqan.
Alghashqy saparyn Qazaqstannan bastaydy
Býgin Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Qyrghyzstandaghy preziydent saylauynda alda kele jatqan Sadyr Japarovty «saylaudaghy jenisimen» qúttyqtady.
Aqorda taratqan resmy habarlamada Toqaevtyng Japarovty Qazaqstangha resmy saparmen keluge shaqyrghany, Japarovtyng preziydent retinde alghashqy saparyn Qazaqstannan bastaytyny aitylghan.
Abai.kz