Mine, birer kýnen beri kórshi Reseyding blogeri Aleksey Navalinyy tanymaldylyghy jóninen Putinnen kem týspey otyr. Qay elding de baspsóz betin bermeydi. Ásirese, kýni keshegi 23 qantarda ony qolodaghan qalyng sheru bóten taqyryptardy yghystyryp tastap, alghashqy oryngha shyqty.

Búdan, әriyne, qazaq baspasózi de shet qalghan joq. Onysy dúrys ta shyghar. Qansha degenmen kórshimizdegi osynday ýlken tolqulardyng bizge әser etpeui mýmkin emes. Ásirese, «Biz búrynghy Kenes Odaghynyng izbasarymyz!», dep kórshilerine ghana emes, alystaghy elderge de qyr kórsetudi basty baghytyna ainaldyrsa.

Mine, osy jerde Navalinyy qúday sәtin salyp, Reseyding tizginin qolgha alsa ne bolmaq degen súraq tuyndaydy. Ózgesin bilmeymin. Qazaq eli ýshin esh paydasy joq dep esepteymin. «Oybay, demokrat keledi. Ádilettik ornaydy» dep aldyn-ala bórkin aspangha atyp, tóbesi kókke eli eli jetpey jýrgenderdi asyqpay, oilanyp alugha shaqyramyn.

Óitkeni, birinshiden, Navalinyy da Putin sekildi úly orystyq shovinizm auruyna úshyraghan adam. Kezinde Ukrainadan Qyrymdy tartyp alghanda aldymen alaqaylap quanghandardyng biri osy «demokratymyz». Sonda onyn  Qap tauyndaghy halyqtargha degen kózqarasy men Ortalyq Aziyadan keletinderge shekteu qoi turaly úsynystary qanday demokratiyanyng kórinisine jatady. Demek, Navalinyy memleket basyna kelse, aldymen orys halqynyng jaghdayyn oilap, Putinning sol bayaghy kórshilerining jerine kóz alartu sayasatyn jalghastyra beretindiginek kýmәnim joq. 

Oghan dәlel, anau Qyrymdy qoyghanda Mooldovanyng Prindnestroviya, Gruziyanyng Osetiya sekildi jerlerine, sol elding mýddelerin ayaqqa basa otyryp, bólip alyp, oghan әskery bazasyn ornatyp, ózgelerge kýsh kórsetkende nene ýsiz qaldy? Ne sebepti «Ou, búlaryng qate boldy. Ózge elding aumaqtyq tútastyghyna qol súqpayyq. Reseyde onsyz da jer jetedi. Tipti olardy iygere de almay jatyrmyz» dep basu aitqandyghyn estigen kim bar? Sodan song Resey anau alysta jatqan Siriya, Liviya men Irak sekild elderding ishki, ózara janjalyna da aralysyp ketti. Búghan da bylq etken joq. Beyne bir múnyng bәri eshkimning qiyanat jasalynbay, Resey memleketining mýddesi ýshin istelip jatqa iygilikti ister sekildi. Búdan keyin de ony demokrat, ózin ghana emes, ózgelerding de qúqyqtaryn syilay biletin sayasatker dep aita alamyz ba? Mening oghan auzym barmaydy.

Reseyding Ortalyq Aziya elderimen jasasqan әrtrýrli ekonomikalyq sharttarynan da eshtene ózgermeydi. Ózderining qay jaghynan da búlardan kýshti ekendigin bilgendikten olar qashanda kemsitushilik sayasatyn ústanady. Euroodaq sekildi oghan mýshe elderding barlyghynyng qúqyghy birdey dep esh uaqytta eseptemeydi. Syrtqy sayasatta әlgindey Putinning synaryna ainalghan Navalinyidyng bizding euroaziyalyq ekonomikalyq odaqta asa demokrat bola qoyady degen ertegige eshkimdi de elite qoymas.

Eger Navalinyy basqarghan Resey keleshekte ortalyq Aziyagha qatysty arandatushylyq sayasatyn jýrgize berse, oghan AQSh pen Europa qarsy shyghady degen anyzgha da qúlaq qon - ýlken qatelik. Olar ýshin aldymen óz elderindegi tynyshtyq kerek. Putinning basty qateligi mine sol elderding tynyshtyghyn búzyp, olardyng sayasatyna aralasyp, olardyng mýddesin qamtityn elderding ishki isine aralaksuy.Tek sol ýshin ghana ony ornynan alyp tastaghysy keledi. Áytpese esh uaqytta memlkettik qyzmette istep ysylmaghan, basqaru isinen esh habary joq, jay bir blogerdi memleket basyna әkeluge tyrysushylyqtyng qansha qajettiligi bar edi?

Nvalinyidyng bar biletini jәne qolynan keletini - Reseydi jappay jaylaghan jemqorlyqqa qarsy óte sheber әri tiyimdi týrde kýrese biletindigi. Ózge dýniyeden habary shamaly. Al endi osynday adam Resey sekildi alyp memleketting basyna kelgende ne bolady? Týiinin tarqatyluy qiyn saual. 

Al Qazaqstan, Ózbekstan sekildi elderding aumaqtyq tútastyghy basty mәsele emes. Basty mәsele - múnay men gaz, basqa da qazba baylyqtar esh toqtausyz ózderine qaray aghylyp túruy. Sosyn óz mýddesining sol elderde qashanda ýstemdik qúruy. Al osynau «qasiyetti iske» qaydaghy bir ergejeyli Putin degenning qystyrylghysy keledi. Múnday «erkindikke» ózderin dýniyening qojasy sezinetin elder esh uaqytta jol bergen emes. Jol bermeydi de. Búl eshkim kýmәn keltirmeytin qatyp qalghan qaghida. Myqty bolsanyz, sony búzbaq týgili, kýmәn keltirip kóriniz.

Kórshimizde bolyp jatqan alasapyran jayly ózindik bir pikir týigenimiz edi búl.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz