Preziydent Qasym-Jomart Toqaev jýrgizip otyrghan sayasy reformalardyng alghashqy paketteri zandastyrylyp, qoldanysqa enip ýlgirdi.

Sonyng biri - Qazaqstan Respublikasynyng «Parlamenti jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly» zanyna engen «Parlamenttik oppozisiya» úghymy.

Qazir «Aq jol» Qazaqstan Demokratiyalyq partiyasynyng fraksiyasy ózderin Mәjilistegi oppozisiya sanaydy. Ýkimet otstavkagha ketip,  jana premier-ministr taghayyndalarda, «Aq jol» fraksiyasy Preziydent úsynghan Asqar Maminning kandidaturasyna qarsy dauys berdi. Búl – Qazaq Parlamenti tarihynda óte siyrek kezdesetin oqigha. Ókinishke oray, qatarynyng azdyghy sebepti, olar Asqar Úzaqbayúlyn qúlata almady. Biraq, býlinip ketken eshteme joq, Ýkimet óz júmysyn jalghastyryp jatyr.

Oppozisiya dese, bizding biylik yrshyp týsetin. Qasym-Jomart Kemelúly «Bizge parlamenttik oppozisiya instituty kerek!» degende, júrt kәdimgidey quanyp qaldy.

«Oppozisiya – memleketting jauy emes, olar pozisiyasy bólek adamdar ghana. Oppozisiyada jýrgen qanshama bilikti, aqyldy jigitter bar. Olar kelip, memleketimizding damuyna óz ýlesterin qosuy kerek!» - dep, pikir bildirgen bolatyn sol kezde qogham qayratkeri Erlan Sairov.

IYә, «Oppozisiya» - adam qorqatyn nәrse emes, ol – ózimizding kәdimgi Qazybek Isa eken ghoy. Deputattyq pen jurnalistikti qos qanaty etip, júrt kókeyindegi mәselelerdi birinen song birin Mәjilis tórinen ashyq әri batyl týrde kóteredi de otyrady eken. Sonday-aq, óletin jerin de biledi eken.

Jaqsy ma?!

Áriyne, jaqsy! Óte jaqsy!

«Oppozisiya – memleketting jauy emes!» - dep, Erlan Sairov dúrys aitty. Qazybek Isa sony dәleldep túr. Qazekeng memleketting jyrtyghy jamalsyn, tesigi býtindelsin degen azamat. Mine, oghan biylikting boyy ýirenip keledi. Endi ol kisi ózi kótergen mәselelerin qanshalyq dengeyde oryndata alady, ol bólek әngime.

Sóitip, Qasym-Jomart Kemelúlynyng «Óz pikirlerin aityp jýrgen belsendi azamattar bar. Biz onday kózqarastardy qoghamdyq pikir dep qabyldauymyz kerek. Osyghan baylanysty parlamenttegi sayasy azshylyq mәselesin zandyq túrghyda retteu qajet» degen bir auyz sózi bizding biylikting bir bútaghyna oppozisiya degen úghymnyng úya saluyna jol ashyp berdi. Endi ol ol úyadan azat oily, ashyq pikirli azamattar týlep úshady da otyrady...

Memleket basshysynyng reformasy onymen de toqtaghan joq, sayasy partiyalardy qúru ýshin tirkeu talaby 40 myng adamnan 20 myng adamgha tómendetildi.

Sonday-aq, Preziydent saylau bosaghasyn jeti payyzdan bes payyzgha týsirudi jәne saylau bulletenderine «Bәrine qarsymyn» degen jazu engizu turaly sheshim qabyldady.

Mine, «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine saylau mәseleleri boyynsha ózerister men tolyqtyrular engizu turaly» zang jobasynda «Qazaqstan Respublikasyndaghy jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru turaly», «Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik qyzmeti turaly», «Sayasy partiyalar turaly» zandargha jana normalar engizu ýshin Mәjiliste talqy jýrip jatyr.

Alla qalasa, atalghan jobany qos palata tolyq qoldap, dauys beredi. Tipti, oppozisiyalyq «Aq jol»  fraksiyasy da qarsy bolmasy anyq.

Men búl bastamalardyng bәrin demokratiyagha basylghan qút qadam dep esepteymin. Osy orayda óz úsynysymdy da aitudy jón kórip otyrmyn.

Qazir halyqtyng sayasy belsendiligi óte joghary dengeyde dep aitugha bolady. Soghan ilesip, júrttyng sayasy mәdeniyeti de belgili dәrejede qalyptasty. Oghan týrtki bolghan, әriyne, jogharyda aitylghan sayasy jәne ekonomikalyq reformalar ekeni anyq. Sondyqtan reforma uaqyt talabyna say ýzdiksiz jýrgizilip otyruy kerek.

Halyq eshqashan janylmaydy. Sonymen birge, qay kezde de halyqtyng talaby men pikiri dúrys bolyp sanalady. Jәne olar ózderine qanday Parlament kerek ekenin de jaqsy biledi. Eger, tandau mýmkindigi tolyq berilse, ministr, әkim jәne deputat tandaudan halyq eshqashan qatelespeydi.

Mysaly, Bilim jәne ghylym ministri Ashat Aymaghambetov qyzmetten ketedi eken degen sybys shyghyp edi, әleumettik jeli apta boyy qarsylyq bildirip, arasha týsti. Aqylbek Kýrishbaev Senat deputaty bolyp saylanyp edi, qarasha qauym da, últ ziyalylary da bórkin aspangha laqtyryp quandy. Mәjilis deputattyghyna janadan saylanghan Qazybek Isagha Erbol Mәndibek atty bauyrymyz tiyise qalyp edi, júrt Erboldy bir-aq týnde ornyna qoyyp, Qazybek aghasynan keshirim súratty...

Al, Siz osy ýsh túlghany salmaqtap kórinizshi, ýsheuining de qazir óz әriptesterinen oq boyy ozyp túrghany jasyryn emes.

Sondyqtan, «Qazaqstan Respublikasyndaghy saylau turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq zanyna taghy bir jana norma engizip, partiyalar úsynghan kandidattardyng ishinen deputattardy azamattardyng tikeley saylauyna, tandau jasauyna mýmkindik beru kerek.

Partiyalyq saylau jýiesindegi qalyptasqan daghdy jәne jinalghan tәjiriybege say, partiyalar kandidattyqqa eshqashan da jay adamdardy tandamaydy. Saylau bulletenderine sol ýmitkerlerding aty-jóni men mamandyghy jazylyp, onyng qasyna dauys beru belgisin qoyatyn kәtekshe ornalastyrylsa, halyq shyn mәnindegi óz tandauyn jasaydy. Naghyz mamandar men túlghalar iriktelip, Zang shygharushy organgha barady.

Múnday saylau jolymen Mәjiliske barghan deputattar Ýkimet jayyndap bergen zang jobalaryn bekitip berumen ghana shektelmey, óz janynan jana, tyng úsynystar berip, ony zandastyra alady. Búl jerde, eng bastysy, sayasy bәsekelestikti jәne oi-pikirding san aluandyghyn damytugha keng jol ashylady, Preziydentting shyn mәnindegi «Kýshti Preziydent – yqpaldy Parlament – esep beretin Ýkimet» qúru maqsaty oryndalady.

Sonday-aq, bir partiyanyng Mәjilisten 60%-dan artyq oryn aluyn shekteytin de norma engizgen dúrys.

Biz týbi osy jolgha týsemiz. Uaqyt úttyrmay, erterek týskenimiz dúrys bolar edi.

Senator A. Kýrishbaev pen Mәjilismen Q. Isa búl úsynysty nazarlaryna alyp, talqygha úsynady degen ýmittemin

Auyt Múqiybek

Abai.kz