«Beu, halayyq, men bәrinning esterindemin ghoy, men bәrine tanys  asqaq armanshyl Ayhoy Shirkinmin ghoy! «Jer men kók arasy» audanynyng әkimi! Birtalay jyl ótti... әli, әzirshe  osynda otyrmyn. Oblys әkimdigining qaramaghyndaghy әlgi bajam aldynghy kýni qaltatelefonmen sóileskenimizde: «Portfeling qalyndau, kreslong kendeu bolatyn uaqyt onsha alys emes, shydaghyn!» dedi. «Alys emesinin» aldyndaghy «onsha» degen sózi maghan onsha, - tfu! - prosto únamady. «On shaqty jyl» degeni me әlde?.. Qoy, olay bola qoymas. Bajekem bey-jay jýrmegen shyghar, tilin alayyn, shydayyn. Shydamaghanda qaytem, mende odan basqa baja joq.

«Basqa baja...». Mening audanymmen irgeles «Qayraqty» audanynyng әkimi bolghan Baqay Túyaqovtyng ýsh balasy, toyyst, ýsh bajasy bar. Bireui – biznesmen; bireui – men kózdep jýrgen «Alaorman» oblysynda  polisiya bastyghynyng orynbasary, bireui, yaghny ýshinshisi – ortalyq «Núrly jol» gәzeti redaksiyasynyng qyzmetkeri. Men onyng onda kim bolyp isteytinin bilmeymin, al biletinim: ol әkimdikke menimen qatar taghayyndalghan Baqaydy eki jyl óte bere maqtap maqala jazdy. «Audannyng sheksiz alghysyna iye» degen taqyryppen jariyalanghan ol maqalada: «Ózine senip tapsyrylghan audandy algha sýirey bildi; ata-babalarymyz aitqan «Nar jolynda jýk qalmas» degen sózdi abyroymen aqtady; audandy órkendetti, nyghaytty, mәdeniyetin gýldendirdi; bala tuu mәselesin dúrys sheship, halqymyzdyng sanyn kóbeytuge kóp ýles qosty; kópshilikting kónilin tapty; Baqay Túyaqov myrzanyng ózining aldyna    qoyyp  otyrghan asa zor mindeti – «Qayraqty» audanyn ekonomikalyq damudyng jogharghy satysyna kóterip, oblysta birinshi orynda bolu!» degendey sózder ýidek-týidek.

«Qayraqtynyn» bizden oza jauyp qaryq bolghan dәnenesi joq, basqa audandarymyzsha «Na meste shagom marsh!» kýide.

Kóp jәitti jaqsy týsinetin mening bir týsine almaghanym bar. Ol – bizde etektey de, alaqanday da gәzet kóbeyip, olargha kim ne jazghysy kelse, sony jaza beretin moda shyqqandyq. Mәselen, Baqaydy maqtaghandaghy: «Bala tuu mәselesin dúrys sheship» degen ne sóz? Baqay Túyaqov balany kóbeytudin      jana tәsilin oilap tauyp, újymdyq qoldanys jasaghan ba? Álde әlgi... sosialistik jarys úiymdastyrghan ba?..

Al «ekonomikalyq damudyng jogharghy satysy» degen ne sóz? Bizding gәzet ataulyda maqalasy, súhbaty shyghyp jatatyn ataqty-ataqsyz jazghyshtar: «Bizding ekonomikalyq damuymyz oidaghyday... Biz ekonomikamyzdyng nyghangy jaghynan Orta Aziya respublikalarynan ozyqpyz... Bizding ekonomikamyzdyng damuy Europany da tandandyruda... Bizding ekonomikamyzdyng nyghayghanyn AQSh ta, Qytay da moyynday bastady... Shet elderde bizding ekonomikamyzdyng gýldenu jolyn zertteytin instituttar ashyla jatyr... Qay jaqsy isting jaqsy boluy basshylyqtyng jaqsylyghynan!..» dep alaqaylaudan tanar emes.  Jastary júmys izdeumen jan-jaqqa ketken, zeynetkerler ghana qalghan neshe auyldyng býginde: auyzsugha, elektr jaryghyna, dәrigerlik jәrdemge, oiyndaghy qúnarly tamaqqa jarymay otyrghanyn bile túra aitpaydy. Au, «arzandady» degen sóz adyra qalyp, «qymbattady» degen sóz qúlaghymyzdy kemirgeli qashan?! Mysaly: aldymyzdaghy asymyzdyn, ýstimizdegi kiyim-keshegimizdin, pәteraqymyzdyn, elektrdin, benzinnin... baghalary ýnemi ósui  ekonomikalyq  damuymyzdyng qay satysy? Álde ol damuymyz bizdi keshe ainalyp ótip, ertender jarq etip jarylqay salar saghatyn tosuda ma? Sóitse, jarar da edi. Biz de, bala-nemerelerimiz de kóbeske kóndik qoy, tәuelsizdikting tәbәrigi eng bolmasa shóbere-shópshekterimize búiyrsa eken!

Gәzet. «Halyqtyng kózi, qúlaghy, dauysy». Bizdegi etektey gәzetterde  qúlash-qúlash bolyp, alaqandayynda tútam-tútam bolyp jariyalanyp jatatyn әrneni әredik sholghan sayyn janaghy mәnsiz madaq sóilemderdi qyltitudyng keregi joghyna  kózim jetedi. Mysaly, býgingi jana zamana zany boyynsha shetinen jekemenshiktelgen gәzetterding bireui – qosetektey «Qazaqy әleumet», iyә, onday da at bar, «Tarihy túlghalardyng túlghasy» degen bas taqyryppen jәne «Sartymbet su-elektr stansasyn saldyrghan sanlaq turaly syr» degen qosymsha taqyryppen jariyalaghan arnau maqalalar men ólenderdi oqyp otyryp, oi, kýlgenim ai!.. Sanlaqtyng – Olpúl Sudyrbaevtyng – jasy 75-ke toluyna arnalghan eken... Ou, bizding Sartymbet qoy?!. Men oblysymyzdyng tarihyn jatqa bilem ghoy?! Su-elektr stansamyz shaghyn ghana, shektes ýsh oblysqa arnalyp 1920-jyly salynghan. Sonda mynau sanlaq bizding stansanyng qúrylysyn qayda jýrip basqarypty?..

Al syrshertkishter ne depti? Olardyng arnaularyn oqyghandar mensiz de «mәz-mәirәm» shyghar, al men kózi shalmaghandargha qysqasha «syr sherteyin».

Eskerterim: eshbirining egiz derlik elirme-sudyr sózderinen ýzindi úsynbaymyn, yaghny maqalalarynyn, ólenderining taqyryptaryn tizip beremin, sol jetkilikti. Jazghyshtardyng aty-jónderin ataugha da zauqym joq.

Sonymen:

«Jer berindegilerge belgili Túlgha!».

«Aynalayyn Jerdegi Jeke batyrym!».

«Bizding Antey, bizding Prometey!».

«Olpekeng jәne gharysh!».

«Mәngilik enbek!».

«Kóne týrikting kózi!».

«Olpúl Sudyrbaev hәm bizding Planeta!».

«Ólenimning órnegi men ózegi!».

«Jyrymnyng Arghymaghy!».

Endi bireu qatysqanda ghoy, esepke týzu 10 bolatyn edi, ә? Oqasy joq.

Taqyryptargha jýginsen, Olpúl 8 emes, keminde 16 qyrly sekildi.

«Kósem» delingenderge tyrashtanyp tabynu bolghanyn estigenbiz de, kórip te jýrmiz. Al «Qayraqty audanynyng Qúrmetti qúrylysshysy» degen jalghyz ataghy bar Olpúl Sudyrbaevty solardyng bәrinen asyryp maqtau basy ornyndaghylardyng bir de bireui senbeytin birdene bolghyny qalay?..  Bilmeymin. Týsinbedim, úqpadym. Oqyrmandaryma aita alar bir ghana túspalym: Olpykennin  «Qazaqy әleumettin» iyesine bú dýniyede úmytpastay paydasy tiygen shyghar. Sózimen be, isimen be, aqshasymen be... әlde ekeui әlgi «mynjyldyqtar» ma?.. Obshym, interesnay demokratiya, erikti auyzgha... bóshkeli arba siyp ketip jatyr».

Ayhoydyng búl aitqany da – óz pikiri (әlde kóbimizding oiymyzdaghy ma?), al ayaqtauyndaghy 7 sózi bizding ýkimetting sheshimderinen, parlamentting qaulylarynan, preziydentting jarlyqtarynan әldeqayda qúndy! Sebebi – shyndyq!

Ghabbas Qabyshúly

Abai.kz