Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Sanlaq 6746 0 pikir 6 Jeltoqsan, 2021 saghat 15:01

Sporttaghy bylyq: qysqy olimpiadadan ne kýtemiz?

Tokio-2020 Olimpiada oiyndary Qazaqstan ýshin ýlken sabaq boldy. Milliardtaghan aqsha ketti, nәtiyje oidaghyday bolmady. Qay jerde qatelik ketti? Orda.kz redaksiyasy Qazaqstan jazghy olimpiada oiyndarynan ne týiip, qysqy olimpiadagha qalay dayyndalyp jatqanyn, jalpy eldegi sporttyng jay-kýii turaly anyqtap kórdi.

Elge reforma qajet!

Biylghy jyly jazda ótken Tokio-2020 olimpiada oiyndary qazaqstandyqtar ýshin erekshe este qaldy. Qazaqstan segiz birdey qola medali jenip alyp, 93 elding ishinde 83 oryndy enshiledi. Bir sózben aitqanda halyqtyng sportshylargha kónili tolmady.

Tek halyqtyng emes, QR preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng da kónili tolmaghan siyaqty. Preziydent Olimpiada oiyndarynda óner kórsetip, medali alghan sportshylargha alghysyn bildirdi. Degenmen nәtiyje budjetten bólingen shyghyngha say kelmeytindigin aitty. Osylaysha, Toqaevt sportqa jana reformalar jobasyn dayyndaugha tapsyrma berdi.

Eske salsaq, Tokio Olimpiada oiyndarynda 3 sport týrinen finalgha shyqqan sportshy Milad Karimy elde sport alandary jetispeytinin aityp shaghymdanghan. Onyng aituynsha, osynday qiyndyqtargha tap bolghan jas sportshylardyng sportqa degen qyzyghushylyghy joghalady. Sportshynyng kóterip otyrghan mәselesi shyndyqqa janasatynyn 1984 jyly boy kótergen Pavlodar oblysynda sport mektebining tóbesi opyrylyp týskeni dәleldep tastady.

QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi preziydent tapsyrmasyn oryndaugha asyghystyq tanytpay, birinshi kezekte jazghy olimpiada oiyndaryna sportshylardy dayyndaghan bapkerler qataryn tekseruden bastaghan. Artynsha «Sport transformasiyasy» jobasyn iske qosyp, búqaralyq sport, sporttyq infraqúrylym, sporttyq rezerv, kadrlardy dayyndau, sporttyq medisina siyaqty negizgi damu baghyttary boyynsha júmystar qolgha alghan. QR Sport jәne mәdeniyet ministrligining mәlimetinshe, qazir 2022 jylgha zang jobasyna úsynystar tizimi jasalyp jatyr.

Balalargha qanday jaghday jasalatyn boldy?

Alayda, ministrlik ókilderi joba úsynystarymen birge shalghay auyldarda balany sportqa baulugha birqatar sharalar jýrgizilip jatqanyn algha tartty.

– Elimiz boyynsha býgingi kýni 135 850, onyng ishinde 66 007 sporttyq seksiya júmys isteydi. Sonymen qatar, 2021 jyldyng 1 mamyrynan bastap memlekettik shygharmashylyq jәne sporttyq tapsyrys jýzege asyryluda. Memlekettik tapsyrys ayasynda respublika boyynsha 4 jastan 17 jas aralyghyndaghy 115 052 balalar men jasóspirimder sport seksiyalaryna tegin bara bastady, – dep jauap berdi QR Sport jәne mәdeniyet ministrligi Orda.kz redaksiyasynyng resmy saualyna.

Byltyr memleket basshysy Toqaev «Jana jaghdaydaghy Qazaqstan: is-qimyl kezeni» joldauynda balalar sportyna erekshe mәn bergen. Osydan keyin elde biraz ózgerister oryn alghan. Onyng biri – osy sport seksiyalarynyng jayy.

– Memlekettik shygharmashylyq jәne sporttyq tapsyrysty jýzege asyru 2021 jylghy 1 mamyrdan bastap iske qosyldy. Qarjylandyru jergilikti budjet esebinen qamtamasyz etildi. Memlekettik tapsyrystardy engizu 4-17 jas aralyghyndaghy 114 135 bala men jasóspirimning aqysyz negizde qosymsha baruyn, onyng ishinde ýiirmelermen – 34 353 adamdy, seksiyalarmen – 79 782 adamdy qamtamasyz etuge mýmkindik beredi. Búl seksiyalar balalar men ata-analar ýshin tegin, memleket memlekettik sport tapsyrysy ayasynda seksiyalardy qamtamasyz etu shyghyndaryn tóleydi, – dep týsindirdi QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi.

Tegin sport seksiyalarynyng basty maqsaty – balalardyng sportqa qyzyghushylyghyn arttyru. Al bala daryndy bolghan jaghdayda ol ary qaray sport mektebine tegin týsuge joldama alady.

Balany tegin sport ýiirmelerine jazu jemqorlyqty aldyn alu maqsatynda onlayn týrde jasalady. Artsport.edu.kz sayty arqyly ýiirmelerge jazylugha bolady. Belgili bolghanday, býgingi kýni 90 myngha juyq bala sport ýiirmelerine jazylyp ýlgergen.

Adamnan aila artyla ma?

Degenmen adamnan aila artyla ma?! Balalardy sportqa baulugha bólinetin azghantay aqsha mólsheri barlyq balalargha birdey jetpeydi. Jergilikti әkimdikter belgili bir uaqytta ghana biren-sarang balagha ýiirmelerge jazylugha mýmkindik beredi. Sport mektepterinde kezdeseten jemqorlyq mәselelerin ministrlik ókilderi de joqqa shygharmady. Olardyng aituynsha, QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi qoldan kelgenshe onymen kýresip jatyr. Atap aitqanda, úiymdarda «Adaldyq alany» jobalyq kensesi qúrylyp, bir jarym jylda bir ret ishki tekseru júmystary jýrgiziledi.

Al shalghay auyldarda jýrgizilip jatqan júmystar әli óz jemisin bermegen. Onda sport ýiirmeleri tapshy ne mýlde joq. Al mektep әkimshilikteri ghimaratty jalgha berip, qol úshyn sozudyng ornyna preziydentting joldauyna pysqyrmady da. Ne degenmen, qalada túratyn balamen, auyldaghy balanyng mýmkindigi tenespegen.

Taghy ne kedergi?

Jemqorlyqty shetinen ainalyp ótken bala bolashaqta sport salasynda biyik belesterge jetuine taghy ne kedergi boluy mýmkin?

Kórip túrghanymyzday, elde balalardy jastayynan sportqa baulugha biraz sharalar qabyldanyp, әli birazy talqylanyp jatyr.

Eske salsaq, osydan ýsh ay búryn 25 jastaghy auyr atlet Alibert Linder óz-ózine qol júmsap, aqparattyq alanda biraz shu shygharghan. Sebebi, sportshylar qorqynyshtaryn qaltalaryna salyp, sport federasiyalaryndaghy olqylyqtarmen bólisken.

QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi osy tústa sportshylardyng jan-jaqtan jaryp shyghyp jatqan jan aiqaylaryna qúlaq aspauyna bolmady. Nәtiyjesinde auyr atletika boyynsha jattyqtyrushylar – Sergey Sedov, Baqyt Ahmetov, Aleksey Ny jәne Dmitriy Chursinning ýstinen týsken shaghymdardy tekserilip, olar «kinәli» dep tanylyp, jattyqtyrushylar qatarynan lezde alyp tastalghan. Artynsha auyr atletikadan Qazaqstan qúramasynyng bas bapkeri qyzmetine jattyqtyrushylar kenesining sheshimimen  Dәuren Bekmúhanbetov saylanghan.

Búl Qazaqstannyng sport salasynda bolyp jatqan alghashqy jantýrshigerlik jaghday emes.

Bapkerding tayaghynyng astynda qaludan basqa, sportshylar moralidyq qysymgha úshyrap jatqandaryn algha tartty. Oghan mysal – Angelina Lukas pen Nazym Qyzaybaydyng arasyndaghy janjal. Qyzdar bir-birin bulling qúrbany etse, Týrkistanda jas sportshy namazgha jyghylghany ýshin oqudan shyghyp, al Aqmolada mamandandyrylghan mektep-internat tәrbiyelenushileri ózara әlimjettikpen ainalysqan. Múnyng barlyghy jartyjyldyqta bolghan songhy oqighalar.

Ýkimet múnyng bәrin bilip, jaqsy týsinip otyr. Degenmen de, mәsele әleumettik jelining yqpalynan oryn alyp jýr, ony aldyn alu ýshin seminarlar ótkizu kerek degenge ministrlik kәmil senimdi. Biraq jogharyda tizip shyqqan oqighalar onyng nege әkelip jatqanynyng kórinisi.

«Bulling oryn alghan jaghdayda baghynyshty mekemening birinshi basshysy jauapty bolady» dep qosty ministrlikte.

Qazaqstan qysqy olimpiada oiyndaryna dayyn ba?

Nege onda memleket qoldauyn alghan sport salasyndaghy qiyndyqtar azayar emes?!

QR Sport jәne ministrligining mәlimetinshe, 2020 jyly respublikalyq budjetten 41,8 mlrd tenge bólinip, qarajat tolyq iygerilgen. Tokio-2020 Olimpiada oiyndarynyng dayyndyghyna 10 mlrd bólingen.

Memleket sport salasyn damytugha alghashqy qadamda jasap jatyr, degenmen de olar әli nәtiyje bermegen siyaqty. Sebebi, «Qazsport» telearnasynyng kommentatory Oljas Baybosyn Orda.kz tilshisine últtyq qúramanyng dayyndyghy oidaghyday emes dep pikir bildirdi.

– Qazaqstan qysqy olimpiadagha asa qatty dayyn emes. Sebebi, biz qysqy sport týrlerinen myqty sporttyq derjava emespiz. Toqaev myrza sport reformalary turaly bastama kótergende, qysqy olimpiadagha sportshylar 80 payyz liysenziya alyp qoyghan. Sondyqtan, qanday dayyndyqtary bar solay barady. Ol reforma búl olimpiada oiyndaryna kómektespeydi, onyng nәtiyjesin tek kelesi sayystarda kóremiz.

Osy qysqy olimpiadada Yuliya Galysheva fristayldan medali aluy mýmkin. Ol 2018 jyly da medali enshilegen. Eng bolmaghanda endi sol jetistigin qaytalap, qola alatyn bolsa onyng ózi jaman emes. Shanghyshy Poltaranin barmaydy. Ol dopping dauymen joq bolyp ketti. Mәnerlep syrghanaushy Denis Ten baqilyq boldy. Elizabet Túrsynbaeva oida joqta óz mansabyn ayaqtady. Sondyqtan, búl joly tek Yuliya Galyshevadan medali kýtuge bolady, – dep týsindirdi Oljas Baybosyn.

Medaligha ýmit bolmasa, qatysudan ne payda?

Eske salsaq, Tokio Olimpiadasy kezinde Belorussiya preziydenti Lukashenko sportshylar men shendilerge eskertu jasaghan.

«Bas jattyqtyrushy, kenesshi, maman retinde Olimpiadagha barar aldynda oilanynyz. Baru qajettiligi bar ma? Sebebi, ol jaqqa turist bolyp baryp, eshtenesiz oralsanyz, elge oralmaghanynyz abzal. Men múny qoghamdyq úiymnyng basshysy emes, el preziydenti retinde aityp otyrmyn. Meni qalay týsinginiz kelse, solay týsininiz» dep Lukashenko sportshylargha qysym kórsetken.

Ol ózining sózin memleket sportty qarjylandyryp jatqandyqtan, odan medali týrinde nәtiyje boluy kerek dep týsindirdi.

Degenmen de, Qazaqstan ol jaghynan sportqa biraz jenil qaraydy. 2021 jyly 8 qantardan bastap sportshylar 2022 jyldyng qantar aiyna deyin belsendi dayyndalyp jatyr, dep sendirdi ministrlik.

«Songhy liysenziyalyq turnir 2022 jyldyng qantar aiynda ótedi. Sol kezde reytingtik turnirlerding qorytyndylary shygharylyp, liysenziyalardyng sany aiqyndalatyn bolady. Olimpiadagha deyin bizding sportshylar 50-ge juyq liysenziyalyq turnirge qatysudy josparlap otyr. Qazaqstandyq sportshylar shanghy jarysy, biatlon, konikiymen jýgiru sporty, short-trek, fristayl-mogul, fristayl-akrobatika jәne túghyrdan shanghymen sekiru boyynsha irikteu jarystaryna qatysady» dep habarlady QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi.

Ayta ketsek, Qytaydyng Beyjing qalasynda 15 sport týrinen ótetin olimpiada oiyndary 4-20 aqpan aralyghyna josparlanghan.

Abai.kz

0 pikir