Júma, 29 Nauryz 2024
Sholu 3753 0 pikir 10 Qantar, 2022 saghat 12:35

Álemdik BAQ ne deydi?

The Guardian:

Qazaqstandaghy narazylyqtar: Mәskeu basqaratyn aliyans «bitimgershilik kýshterin» jiberedi. Resey basqaratyn «bitimgershilik kýshteri» aliyansy el Preziydentine Qazaqstandaghy jaghdaydy túraqtandyru ýshin kómekke jiberiletini sәrsenbi kýni keshke habarlandy. Janarmay baghasynyng ósui jappay narazylyq tudyrghannan keyin arty qaqtyghystargha úlasty.

Qazaqstandaghy oqighalar әlemdik qauymdastyqtyng Ukrainadaghy Resey intervensiyasyna nazary auyp otyrghan kezde oryn aldy. Reseyding taghy bir kórshi eli sayasy tәrtipsizdikterden zardap shegip, Mәskeuding alandaushylyghyn tudyru mýmkin. Qazaqstan men Resey ekonomikalyq odaqtasady jәne eki elding shekarasy da úzyn.

ÚQShÚ qansha әsker jiberiletini jәne olardyng elde qansha uaqyt bolatyny belgisiz. Kremliden eshqanday týsinikteme bolghan joq, biraq Resey parlamentining deputaty Leonid Kalashnikov «Interfakske»:  «әskerler Qazaqstan Preziydenti qanshalyqty qajet dep sanaghansha qalady», - dep mәlimdedi. Ol, negizinen olar eldegi «infraqúrylymdy» qorghaumen ainalysatynyn aitty.

 

BBC: Qazaqstan: «Zorlyq-zombylyqtyng artuy biylik ýshin kýrespen baylanysty».

«Qazaqstandaghy zorlyq-zombylyq biyleushi elitanyng ishindegi biylik ýshin kýrespen baylanysty degen boljamdar kóbeyip keledi», - deydi Núr-Súltan qalasynan reportaj jýrgizgen BBC tilshisi Stiv Rozenberg. Biylik ótken aptada eldi dýr silkindirgen tәrtipsizdikterdi tergeu ayasynda 5000-nan astam adam qamaugha alyndy.

Aljazeera: Qazaqstan: tәrtipsizdik kezinde 160-tan astam adam qaza tapty, 5000 adam qamaugha alyndy. Bir apta búryn janarmay baghasynyng ósui provinsiyalyq audandarda tәrtipsizdikterdi tudyrdy, biraq zorlyq-zombylyq iri qalalargha tez taraldy.

Jeksenbide Reseyding Sputnik aqparat agenttigi Densaulyq saqtau ministrligine silteme jasap, 164 adam, onyng ishinde eki bala zorlyq-zombylyq saldarynan qaza tapty dep habarlady. Qatigezdik eng qatty bolghan Qazaqstannyng iri qalasy Almatyda 103 adam qaza tapqany aitylghan.

«Býginde elimizding barlyq ónirlerinde jaghday túraqtandy», - dedi Ishki ister ministri Erlan Túrghymbaev,»eldegi tәrtipti qalpyna keltiru boyynsha terrorizmge qarsy operasiya jalghasuda», - deydi ol. Gruziya astanasy Tbilisiyden habar taratqan «Ál-Jazira» tilshisi Robin Forestie-Uoker qaza tapqandar sany aldaghy uaqytta kóbeii mýmkin ekenin kýtiletinin aitqan.

«5 jәne 6 qantarda birneshe saghatqa sozylghan úrys, zorlyq -zombylyq jәne pulemet atysy men jarylystardyng kólemine baylanysty ólim sany artady dep oilaymyz», - dedi ol. «Sonymen qatar, antiyterroristik operasiya әli de býkil el boyynsha jalghasuda, Qazaqstan ýkimeti jaghdaydy qalpyna keltiruge tyrysyp jatqan óte ýlken operasiya jýrip jatyr. Salystyrmaly týrde Qazaqstannyng basty qalasy Almatygha tynyshtyq qayta oralghanday kórindi, al polisiya keyde onyng ortalyq alanyna jaqyndap kele jatqan adamdardy toqtatu ýshin auagha oq jaudyrady». Elding IIM «Barlyghy 125 jeke tergeu ayasynda jauap alu ýshin 5135 adam ústaldy», - dep habarlady.

Eskertu: QR Densaulyq saqtau ministrligi 164 adamnyng qaza tapqany turaly aqparatty teristedi.

CNN: Qazaqstanda qaza tapqandar sany kýrt ósti: 164 adam qaza tauyp, myndaghan adam narazylyq bildiru barysynda ústaldy. Osy aptada Qazaqstandaghy tәrtipsizdik eldi týgeldey qamtyp, qaza bolghandar sany artty. Sony zorlyq-zombylyqqa úlasqan búl tәrtipsizdikte kem degende 164 adam qaza tauyp, 5000 adam ústaldy.

Songhy kýnderi arty ólimge aparghan Ortalyq Aziya elindegi bolghan narazylyq ýkimetting otstavkagha ketuine jәne tәrtipsizdikti boldyrmau ýshin Resey basqaratyn әskery odaqtyng sarbazdary shaqyrtylyp, tótenshe jaghday jariyalanuyna alyp keldi.

Jeksenbide Qazaqstannyng memlekettik BAQ elding Ishki ister ministrligine silteme jasay otyryp, «Qazaqstanda narazylyqtargha qatysty kýdikpen kem degende 5135 adam ústaldy», - dep habarlady. Sonymen qatar, «polisiya zorlyq-zombylyq faktileri boyynsha, onyng ishinde zorlyq-zombylyq, kisi óltiru, tonau boyynsha 125-ke juyq qylmystyq is qozghady», dep habarlaydy memlekettik BAQ.

CNN memleketting bergen mәlimdemesin teksere almady. Jeksenbide ótken brifingte ÚQShÚ general-qolbasshysy Andrey Serdukov: «Újymdyq qauipsizdik turaly shart úiymyna (ÚQShÚ) mýshe memleketterding "bitimgershilik" kýshteri Qazaqstangha tolyghymen kóshirildi jәne qazirgi uaqytta el aumaghynda tolyghymen әreketke qabiletti», - dep habarlady.

«Europa Odaghy Qazaqstandaghy keng kólemdi zorlyq-zombylyq әreketterin «qatang aiyptaytynyn» jәne syrtqy әskery kómek elding «egemendigi men tәuelsizdigin qúrmetteui kerek», - dep mәlimdedi senbide EO syrtqy sayasy vedomstvosynyng basshysy Jozep Borrel. «Adamdardyng qaza tapqany óte ókinishti jәne biz keng auqymdy zorlyq- zombylyq әreketterin qatang aiyptaymyz», - dedi ol.

Deutsche Welle:

Qazaqstandaghy sayasy daghdarysty tudyrghan narazylyqtar tolqynynan keyin 6000-gha juyq adam qamaugha alyndy.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng mәlimdemesinde: «ústalghandardyng arasynda sheteldik azamattardyng edәuir sany bar», - delingen.

Resey Toqaevtyng kómek turaly ýndeuine jauap berip, onda birneshe myng sarbazdy jibergennen keyin, elding iri qalasy –Almatydaghy jaghdaydy edәuir baqylaugha alyndy.

«Jaghday elimizding barlyq ónirlerinde túraqtandy», - delingen Memleket basshysynyng mәlimdemesinde.

Jeksenbide AQSh Memlekettik hatshysy Entony Blinken AQSh-tyng ABC News basylymyna: «jenilgenshe atu (shoot-to-kill order)» turaly búiryq dúrys emes jәne ony odan bas tartu kerek», - dedi.

Ótken demalys kýnderi janarmay baghasynyng kýrt ósuinen keyin azamattar kóshege shyqty, biraq narazylyqtar tez ósip, birqatar ekonomikalyq jәne sayasy narazylyqtardy qamtydy. Olardyng ashulanuynyng bir sebebi – elding búrynghy preziydenti Núrsúltan Nazarbaevqa baghyttalghan, ol 1990 jyldardyng basynda Kenes Odaghy ydyraghannan beri eldi basqaryp, sodan keyin otstavkagha ketip, Toqaevty 2019 jyly ózining múrageri etip taghayyndady.

Alayda, Nazarbaev elding myqty Qauipsizdik Kenesin baqylaudy saqtap qalghan bolatyn. Ol Toqaevpen osy aptadaghy tәrtipsizdikter kezinde ghana qúlatyldy.

Ayjan Temirhan

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1575
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2268
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3577