Júma, 26 Sәuir 2024
Alang 4819 48 pikir 22 Aqpan, 2022 saghat 12:33

Putin órkeniyetti әlemge «soghys jariyalady»

Putin ózining agressor ekenin taghy bir dәleldedi. Resey basshysy Ukraina shyghysyndaghy býlikshi qos aimaqty derbes memleket dep moyyndau turaly jarlyqqa qol qoydy. Osylaysha, ol Ukraina aumaghynyng tútastyghyn talqandau jolyndaghy әreketin jalghastyruda. 

Resey basshysy keshe shúghyl týrde Qauipsizdik Kenesining otyrysyn ótkizdi. Otyrysqa qatysqan Resey biyligining yghay-syghaylary: «Lugansk pen Doneskte qyrghyn bolyp, orystildi halyqty qyryp jatyr, búl naghyz genosiyd», - degen ótirikti sapyrdy. Qatysushylardyng barlyghy derlik eki býlikshi aimaqty tәuelsiz el dep moyyndauyn súrady. Putin óz sheshimin arnayy ýndeu arqyly jariyalaytynyn aityp, Qauipsizdik Kenesin ayaqtady.

Putinning Resey halqyna ýndeui 40 minutqa sozyldy. Kórermen búrmalanghan tarihy faktilerge toly dәris tyndady desek te bolady. Resey basshysy óz sózinde: «Ukraina degen eldi KSRO qúrghan, Ukrainanyng yadrolyq qarudy iyemdenui biz ýshin asa qauipti, Kiyev naghyz fashistik kózqarasty ústanuda», - degen búrmalanghan mәlimetterdi janyn sala aityp shyqty. Al sóz sonynda ol Lugansk pen Donesk degen býlikshi aimaqtardy tәuelsiz el dep moyyndap, arnayy jarlyqqa qol qoydy. Jarlyqqa qol qoy ýshin Mәskeuge atalmysh eki aimaqtyng zansyz basshylary da kelgen edi. Putin dereu arada halyqaralyq qauymdastyqpen moyyndalmaghan eki býlikshi aimaqqa kómek kórsetu boyynsha arnayy qauly shyghardy. Ol boyynsha Lugansk pen Donesk aimaghyna Resey әskeri engizilui tiyis. Týn ortasynda Reseyding әskery bólimsheleri Ukraina shekarasynan ótip, býlikshiler aimaghyna kirgizile bastady.

Áriyne, atalmysh әreketter әlemdik qauymdastyq ýshin kýtpegen jayt boldy dey almaymyz. Sebebi eki býlikshi aimaqty derbes el dep tanu turaly úsynys Resey Dumasynda 15 aqpanda talqylana bastaghan bolatyn.  Oqighanyng osylay órbiytini belgili edi. Álemdik qauymdastyq Reseyding agressiyalyq sayasatyna kelesidey jauap qatty.

AQSh basshysy Djo Bayden Resey atalmysh qadamgha barghannan keyin Ukraina basshysy Zelenskiymen sóilesip, óz qoldauyn bildirip, Reseydi aiyptady. Sonymen qatar, ol birden Lugansk jәne Donesk sodyrlarymen sauda jәne investisiya salasynda qyzmet etetin túlghalargha sanksiya salu, olardyng sheteldik mýlikterin búghattau turaly búiryqqa qol qoydy. Búl Reseyding basyp kiruine dayyndalghan sanksiyalyq paketterden bólek sanksiya edi.

Kanada eli de Reseydi qatang aiyptap, óz kezeginde sanksiya salatynyn aitty. «Biz óz seriktesterimiz ben odaqtastarymyzdy qolday otyryp, Reseyge ekonomikalyq sanksiyalar engizetinimizdi jariyalaymyz», - dedi Kanada SIM Melany Joliy.

Úlybritaniya premieri Boris Djonson Reseyding әreketin halyqaralyq qúqyqty óreskel taptau dep atady. Býgin London óz kezeginde sanksiyalar saludy bastaydy. Sonymen qatar, Úlybritaniya Kiyevke qaru-jaraq jetkizuge niyetti.

Fransiya basshysy Emmanueli Makron Reseydi qatang aiyptap, qatang sanksiyalar salugha shaqyrdy. Ol BÚÚ Qauipsizdik Kenesining shúghyl otyrysyn ótkizuge úsynys tastady. Makron búghan deyin birneshe mәrte Mәskeu men Kiyev arasynda kelissóz ótkizuge talpynghan bolatyn.

Polisha premieri Mateush Moraveskiy Reseydi «agressor» dep atap, diplomatiyagha soqqy jasady dep aiyptady. Artynsha Europa elderi auyr sanksiya salu kerektigin aitty.

Qytay bolsa mәseleni diplomatiyalyq jolmen sheshu kerektigin úsyndy jәne jaghdaydy ushyqtyrmau ýshin kelissózding manyzdy ekenin de aita ketti.

Finlyandiya da Reseydi aiyptady. Óz kezeginde Europa qauymdastyghy birlese qatatyn sanksiyalyq jauapqa dayyn ekenin jәne qoldaytynyn aitty.

Rumyniyanyng ústanymy da Finlyandiyamen birdey boldy.

Gruziya preziydenti Zurabishvili: «Gruziya Reseydi qatang aiyptaydy. Resey bizding jerimizding 20 payyzyn otarlap alghan әreketti Ukrainada qaytalauda», - dedi.

Qazaqstan SIM basshysy Múhtar Tileuberdi Lugansk pen Donesk aimaqtaryn moyyndaudyng kýn tәrtibinde joq ekenin aitty. Ministr bylay deydi:

«Ózderiniz bilesizder, keshe Resey preziydenti Donesk pen Lugansk halyq respublikalaryn rastau jóninde sheshim qabyldady. Sondyqtan, qazirgi jaghday kýrdeli, shiyelenisip bara jatyr. Al Qazaqstannyng resmy ústanymy qazir talqylanyp jatyr. 

Múnday súraq (Lugansk pen Doneskti moyyndau turaly) túrghan joq. Eng birinshiden, biz halyqaralyq qúqyq negizinde jәne BÚÚ-nyng ústanymyn ústanamyz».

Ol tilshilerding «beytaryptyqty saqtaysyzdar ghoy» degen súraghyna «әriyne» dep jauap berdi. Múhtar Tileuberdi jurnalisterdin: «Putin ótinish bildirse, Qazaqstan ÚQShÚ-men Donbassqa óz әskerin jibere ma», - degen súraghyna: «Újymdyq qauipsizdik shart úiymy bar, oghan Qazaqstan mýshe memleket. Biraq, búl úiymnan ol jaqqa әsker jiberuge qúqyghy joq», - dedi.

Al Ukraina she? Ukraina basshysy Zelenskiy keshe eki mәrte Qauipsizdik Kenesin ótkizdi. Aqyry ol óz halqyna 5 minuttyq ýndeu jariyalap, sonynda mәseleni soghyssyz, diplomatiyalyq jolmen sheshetinin aitty.

Al Resey basshysynyng sheshimin qoldap jatqan elder de bar. Mysaly Siriya. Sonymen qatar Yemendegi husitter men moyyndalmaghan Abhaziya da Putin dúrys sheshim qabyldady degen oida.

Resey basshysynyng sheshimi Resey rubline de soqqy jasady. Rubli dollargha shaqqanda qúnsyzdanyp barady, al iri reseylik kompaniyalardyng aksiyalary bir kýnning ishinde 20 payyzgha qúldyrap ketken. Osylaysha Resey basshysy Lugansk pen Donesk aimaqtaryn derbes el dep moyyndau arqyly, órkeniyetti әlemge qarsy ekenin jәne halyqaralyq birde-bir shartty moyyndamaytynyn kórsetti.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

48 pikir