Ernest pen Ermekting shaldary
Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» kinostudiyasy kinosýier qauymdy rejisser Ermek Túrsynovtyng «Shal» dep atalatyn taghy bir salmaqty tuyndysymen quantty. Filimning kirispe titrlarynda onyng әigili Ernest Hemingueyding «Shal men teniz» atty povesining jelisimen týsirilgeni jazylghan. Múnday filim týsiru turaly oy Mәulen Áshimbaevtyng úsynysynan keyin bastalypty...
Slambek Tәuekel,
 kinorejisser
Filimdi  kórgen kórermen Santiyago shal men Qasym shal beynelerining úqsastyghy men  bolmys bitimderining jaqyndyqtary turaly qal-qaderinshe salmaqtap jatqan  boluy kerek. Ermek Túrsynov pen Erbolat Toghyzaqovtyng «Shal» filimindegi  Qasym qariya men Ernest Heminguey men Spenser Tressiyding (rejisser Djon  Strujdyng «Shal men teniz» filimindegi Santiyagonyng beynesin jasaghan akter)  shaly shynynda da úqsas adamdar. Olar naghyz halyqtyng perzentteri!  Toghyzaqov pen Tressy ekeui de bolattay berik bolmys iyelerin sheber  somdady.
Tabighat pen adamnyn, ómir men kenistikting ózara tyghyz  baylanysta ekendigine oy jýgirtsek, Santiyagogha sheksiz teniz qalay jaqyn  bolsa, Qasym shalgha da shegi kórinbeytin dala etene tanys. Santiyago múhit  pen tenizdi mekendeytin jyrtqyshtardy qalay jaqsy bilse, dala  qasqyrlarynyng tynys-tirshiligi de Qasymgha týgel belgili. Santiyagonyng  jaratylysy múhitpen, tenizben qalay bite-qaynasyp ketse, Qasymnyng da  dalamen zaty birge.
Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» kinostudiyasy kinosýier qauymdy rejisser Ermek Túrsynovtyng «Shal» dep atalatyn taghy bir salmaqty tuyndysymen quantty. Filimning kirispe titrlarynda onyng әigili Ernest Hemingueyding «Shal men teniz» atty povesining jelisimen týsirilgeni jazylghan. Múnday filim týsiru turaly oy Mәulen Áshimbaevtyng úsynysynan keyin bastalypty...
Slambek Tәuekel,
 kinorejisser
Filimdi  kórgen kórermen Santiyago shal men Qasym shal beynelerining úqsastyghy men  bolmys bitimderining jaqyndyqtary turaly qal-qaderinshe salmaqtap jatqan  boluy kerek. Ermek Túrsynov pen Erbolat Toghyzaqovtyng «Shal» filimindegi  Qasym qariya men Ernest Heminguey men Spenser Tressiyding (rejisser Djon  Strujdyng «Shal men teniz» filimindegi Santiyagonyng beynesin jasaghan akter)  shaly shynynda da úqsas adamdar. Olar naghyz halyqtyng perzentteri!  Toghyzaqov pen Tressy ekeui de bolattay berik bolmys iyelerin sheber  somdady.
Tabighat pen adamnyn, ómir men kenistikting ózara tyghyz  baylanysta ekendigine oy jýgirtsek, Santiyagogha sheksiz teniz qalay jaqyn  bolsa, Qasym shalgha da shegi kórinbeytin dala etene tanys. Santiyago múhit  pen tenizdi mekendeytin jyrtqyshtardy qalay jaqsy bilse, dala  qasqyrlarynyng tynys-tirshiligi de Qasymgha týgel belgili. Santiyagonyng  jaratylysy múhitpen, tenizben qalay bite-qaynasyp ketse, Qasymnyng da  dalamen zaty birge.
Sujeti býgingi zamanauy kinotuyndylargha tәn  jyldamdyqpen órbiytin búl tamasha filimning mazmúny turaly әngimeni  kórermenderding enshisine qaldyryp, Ermek Túrsynov pen Ernest Hemingueyding  shaldarymen tanysayyq. En daladaghy bir ýiding aulasynda búzylyp qalghan  traktordyng ishinde kompiuterden bas kótermeytin sýikimdi bala (nemere)  (Orynbek Moldahan). Ýiding ishinde teledidardyng arnasyn syrghauylday úzyn  bútaqpen auystyryp kóretin bet-jýzin әjim basqan, aq shashty shal. (Erbolat  Toghyzaqov). Ol otandyq futbolshylardyng әlsiz oiynynan әbden kónili  qalghan son, ózine-ózi tek ispan nemese portugal futbolyn ghana  qyzyqtaymyn dep sert bergen. Peshke jaqyn túrghan ýstelde osy ýidegi ot  pen oshaqtyng iyesi - nan iylep jatqan kelin (Diana Múqysheva). Jel kýsheyip  baghana basyndaghy teleantennany qozghap ketkende futbol matchtaryn kórip  otyrghan shal edәuir mazasyzdanyp ketedi. Ony retteu nemeresining júmysy.  Ghasyrlar boyy jalghasyp, bir buyn kelesi buyngha tabighy týrde auysyp  jatqan ýirenshikti ómir. Ótken ghasyr deyin deseng balanyng qolyndaghy  smartfon men ang atushylar mingen «Hammer» avtokóligi HHI ghasyrdyng naghyz  ózi ekenin bilgizip-aq túr. Futbol oiynynda on bir metrlik aiyp doby  taghayyndalghan uaqytta teledidardyng dúrys kórsetpey qalghanyna janúshyrghan  Qasym shal aiqay saldy. «Shaytanbek! Penaliti! Shyqshy ananyng basyna!  ...Solgha! Ongha! Jetedi, boldy!» Satymen baghanagha kóterilgen nemeresi  atasynyng aituymen antennany olay-búlay búraydy. Komandalardyng  qúramyndaghy oiynshylardy jete biletin Qasym shaldyng oiyndy kirpik qaqpay  kóretini sonday, kýibeng tirshilikti mýlde úmytyp ketetin siyaqty. Akter  Erbolat Toghyzaqov búl sahnalargha óte tabighy әr berip, keyipkerin  sipattaudyng syryn dәl tauyp, óte nanymdy oinaydy. Keyipkerding  jaghymdylyghyn útymdy surettep, onyng qarapayymdylyghy men peyilining  kendigin kórermenge birden-aq jetkize bilgen. Onyng mimikasy men  qimyldarynyng tabighilyghy sonday, kórermendi qaltqysyz sendiredi. Akter  alghashqy kórinisterden-aq kórermenning nazaryn myqtap ózine audaryp aldy.  Búl Erbolat Toghyzaqovtyng kinodaghy eng qomaqty róli, ol búghan deyin de  biraz rólderdi somdaghan. (Erbolat Toghyzaqov qazaqtyng belgili aqyny Qasym  Toghyzaqovtyng úly ekenin aita ketken dúrys bolar).
Esterinizge  salayyq, Hemingueyding shaly da sport jankýieri, biraq onyng sýiikti oiyny -  beysbol. Anda-sanda ol da beysbol matchtary turaly ózining oiyn jasyrmay  aityp otyrady. Onyng eng jaqyn adamy nemeresi emes - kórshi bala. Áytse de  eki shaldyng da beynelerin, tynys-tirshiligin eki akter óte úqsas  intonasiyalardy qoldanyp oinaghan. Rejisser Ermek Túrsynovtyng Qasym shaldyng  qasyna nemeresin serik etkeni týsinikti, dausyz dúrys sheshim. Sebebi,  qazaq aqsaqaldary ýshin nemere - ómirding jalghasy, olardyng úghymynda bala  baldan, nemere jannan tәtti. Atasy men nemeresining qarym-qatynasy  filimning últtyq renin arttyra týsedi. Filim ayaqtalghanda zaldan shyghyp  bara jatqan kórermenderding birinin: «Qasym shal qazaqtyng aqsaqalyna  úqsamaydy», - degeni maghan týsiniksizdeu boldy. Kópshilikting ortasynda  basqa pikir aitu retsiz edi. Kórermen bauyryma ol shaldyng nesi únamady  eken, Qasym qariyany qay minezi qazaqtan alshaqtatty eken?! Mening oiymsha,  Ermekting shaly Ernesting shalynan biyik. Ol sayyn dalamen bite-qaynasyp  ósken, audannan әri eshqayda úzap shyqpasa da, kórgeni men týigeni mol,  jesir kelini men nemeresining tiregi. Al Santiyago jalghyzbasty bolghanmen,  ózi siyaqty balyqshylardyng ortasynda ómir sýrip jatyr. Ózining  әriptesterimen kýnde aralasady, әngime-dýken qúrady. Ómir salty solay  qalyptasyp qalghan. Bizding Qasym shal: «Jalghyzdyq Qúdaygha ghana jarasady,  Qúday jalghyzdyqtan saqtasyn!» degen úghymmen kelini men nemeresin  qorghashtap, aqylshy bolyp jýr. Onyng basqa qazaq aqsaqaldarynan  aiyrmashylyghy (mýmkin baghanaghy kórermenge únamaghany da osy shyghar) -  namazgha jyghylmaghandyghy. Ony ózi de moyyndaydy, qal-qaderinshe Qúdaygha  jalbarynady, keshirim súraydy. Onyng ómir turaly, úrpaq turaly úghymy ang  atugha kelgen qalalyq, jaraly jigitpen әngimesinde tolyq aitylady.  Alghashqy kórinisterdegi Shaytanbek (Qasym shal nemeresin solay ataydy) pen  onyng anasynyng әngimesinen bala men atanyng arasynda týsinispeushilik bar  eken dep oilap qalasyn. Sýiispenshilik sezimder mýlde bayqalmaydy.  Mәimónkelegen jyly sózder de aitylmaydy. Biraq filim barysynda naghyz  qazaqy minezding negizi jyly sózderden góri, shynayy janashyrlyqta ekendigi  aiqyndalady. Búl - Ermekting ýlken tabysy. Qazaq pen latynamerikandyq  eki shaldyng minezderindegi negizgi úqsastyq - qaysarlyghy men  ójettilikterinde. Qasym shal, tipti ólim men ómir arasyndaghy mejeni  kórdi, biraq jenilmedi. Jalghyz qayyqty Santiyago da sheksiz múhittyng  ortasynda qolgha týsken oljasyn saqtap qalu ýshin su jyrtqyshtarymen  alparysady. «Shal» filimining de damu barysy men sharyqtau shaghynda Qasym  shal dala jyrtqyshtary - qasqyrlarmen, alghashynda, qoylaryn saqtap qalu  ýshin kýresse, keyin shybyn jany ýshin jansebildikpen jan alqymgha  taqalghansha aiqasty (osy jerde qoishy-operator Múrat Áliyev qasqyr men  adamnyng kóz týiistirgenin sheber kórsete bildi), biraq útylghan joq!  Nemeresine degen sýiispenshilik jendi. - Shirkin-ay, nemerem qasymda bolsa  ghoy! -degen armany oryndaldy, nemeresine darytqan meyirimi ony atasyna  alyp keldi! 
Rejisser filimning tújyrymdau sahnalaryndaghy atasynyng  jýrek lýpilin sezingen nemereni, ana-qasqyrgha qaray asyqqan bóltirikti,  anasyn izdep manyraghan Maradonna atty qozyny kórsetu arqyly tirshilikting  mәngilik ekendigin kórsete bildi. Kórermenning keng tynys aluyna,  tabighattyng qúdiretin taghy bir ret úghynuyna mýmkindik berdi. Dala zanyn  qadirleytin, aqsaqaldaryn arqa tútatyn qazaq júrtshylyghy búl filim ýshin  Ermek Túrsynovqa jappay riza bolatynyna senimim mol.
Dala halqynyng  darhan minezining eskiden kele jatqan, dәstýrge ainalghan tirshiliktegi  túghyrlary - aq niyet pen adaldyq, iygiliktilik pen janashyrlyq, izettilik  pen әdeptilik, ibalyq pen kendik bolsa, oghan qosa jeke bastyng ary men  úyaty, tilektestigi men qayyrymdylyghy, odan әri ójettiligi men qaysarlyghy  siyaqty qúndy qasiyetter ózinen nemeresine qonghandyghyna quanghan qart  qatty tolghandy. Osyny útymdy týrde qarapayym tilmen aityp, kórsete  bilgen Ermek Túrsynov filimning túsaukeserindegi baspasóz mәslihatynda:  «Búl - halqymnyng qarttaryna, atalarym men aghalaryma bildirgen sheksiz  alghysym» dep aityp edi. Ermekting sózi qúlaqqa qalay estilse, jýrekke dәl  solay jetti.
Sonymen, Ermek Túrsynov Ernest Hemingueydi qazaq halqyna bir taban jaqyndata týsti.
"Qazaq әdebiyeti" gazeti