Elimizdegi basty mәselening biri halyq sanynyng azdyghy. Qazaqstan óz tarihyndaghy halqynyng birneshe mәrte kýrt azayyp ketuinen ýlken zardap shekken memleket. Alysqa barmay songhy bir ghasyr ishine nazar audaratyn bolsaq, qoldan jasalghan ashtyqtan eki mәrte el halqynyng sany eki ese azayghan. Al Stalindik qudalau men Kenes-German soghysynyng nәtiyjesinde halyq sany taghy azayyp, artynsha elge ózge úl ókilderin kýshtep deportasiyalau sayasatynyng negizinde tituldy últ kórsetkishi týsip ketti. Tәuelsizdik alyp, KSRO ydyraghannan keyin Qazaqstannan birneshe jyl ishinde ýsh milliongha juyq halyq kóship ketti. Búl ekonomikalyq jaghdaygha tikeley baylanysty boldy.

Qazaqstan halqynyng kóbeng sayasaty elimizge qandastardy kóshiru mәselesi bryyshna sheshim qabyldanghan sәtte oryn aldy. Baghdarlama ayasynda bir millionnan astam qandas kóship keldi. Búginde olar qazaqy ortany qalyptastyrugha ýles qosuda. Memlekettik sayasatqa baylanysty elimizde halyq sanaghy ýsh mәrte úiymdastyryldy. Songhysy 2021 jyldyng kýzinde ótti, al nәtiyjesi endi jariyalanady.

Nauryz aiynda Qazaqstandaghy halyqqa qatysty aqparattar jariyalandy. Qazaqstan halqynyng sany 2022 jylghy 1 nauryzdaghy jaghday boyynsha 19 mln 160 myng 700 adamdy qúrady, onyng ishinde qalalyqtar – 11 mln 405 myng (59,5%), auyldyqtar – 7 mln 755,7 myng (40,5%) adamdy qúraghan.

Últtyq statistika burosynyng mәlimetinshe, 2021 jyldyng 1 nauryzymen salystyrghanda halyq sany 243,5 myng adamgha nemese 1,3%-gha ósti. Orta eseppen Qazaqstan halqy jyl sayyn 200 mynnan joghary ósim kórsetip keledi. Búl ortasha. Bala tuu kórsetkishi 350 mynnan joghary bolsa da, ólim kórsetkishi de 150 mynnan joghary bolyp otyr. Áriyne, ólimning kóptigi týrli sebeppen týsindiruge bolady. Onyng ishinde jol kólik oqighasynyng kóptigi, týrli júqpaly aurudyng kóptigi men sozylmaly dert sanynyng azaymauy, obyr men qant diabeti, jýrek auruynyng kóptigi de demografiyagha keri әserin tiygizude. Sonday-aq, Qazaqstan suisid jәne abort jasau boyynsha da aldynghy qatarda. Atalmysh mәselelerdi medisina, bilim beru jәne әleumettik mәseleni retteu arqyly sheshu negizinde demografiyagha da ýles qosu mýmkindigi bar.

Búl rette әielder 51,4%, erler 48,6% qúraydy. Últtyq statistika burosynyng aituy boyynsha 2022 jylghy qantar-aqpanda respublika halqynyng tabighy ósimi 2021 jylghy qantar-aqpanmen salystyrghanda (42,1 myng adam) 15,1%-gha tómendep, 35,7 myng adamdy qúrady. 1000 halyqqa shaqqandaghy tabighy ósimning jalpy kórsetkishi 11,50 adamdy qúraghan.
AHAJ mәlimetteri boyynsha 2022 jyldyng qantar-aqpan ailarynda tughandar sany 62,8 myng adamgha jetti, búl 2021 jyldyng sәikes kezenimen salystyrghanda (65,7 myng adam) 4,5%-gha az. Tuudyng jalpy koeffisiyenti 1 myng adamgha shaqqanda 20,20 tuylghan. Bala tuu kórsetkishining azangy pandemiyamen de týsindiriledi.

Búl rette qaytys bolghandar sany 27,1 myng adamdy qúrap, 2021 jylghy qantar-aqpanmen salystyrghanda (23,7 myng adam) 14,4%-gha artyq. Jalpy ólim kórsetkishi 1 myng adamgha shaqqanda 8,70 ólimdi qúraydy.

Sonymen qatar, jyl basynan beri eki aida bir jasqa tolmaghan 537 nәreste qaytys bolghan. Ótken jyldyng sәikes kezenimen salystyrghanda (517 nәreste qaytys boldy) nәreste ólimi 3,9%-gha ósti. Nәreste ólimining kórsetkishi 1000 tuylghangha shaqqanda 8,55 jaghdaydy qúrady.

Qazaqstan demografiyasy manyzdy mәsele bolyp tabylady. El ishindegi túrghylyqty halyqtyng sany, jasy jәne jynysy, últtyq qúramyn da anyqtau manyzdy.

Álemdegi geosayasy jaghdaygha baylanysty demografiyalyq mәseleni retteu jәne týrli qauipke qarsy túru әserin arttyru da asa manyzdy. Resey men Ukraina arasyndaghy soghystyng saldarynan Reseyden 3.8 mln, al Ukrainadan 7 mln adam ózge elge shyghyp ketken. Qazaqstangha qantar aiynan beri 210 mynnan astam reseylik azamat kelgen. Olardyng arasynda azamattyq aludy oilaytyndary da bar. Sonymen Qazaqstannan tarihy otanyna (Resey, Ukraina, Germaniya jәne Belarusi) ketudi oilaytyndar sany da azayghan. Búl demografiyagha ong әseri bolsa da, últtyq mýdde túrghysynan keri әser berui mýmkin.

Abai.kz