El Parlamentindegi deputattar Ýkimettegi temeki alpauyttarynyng lobbiyine qarsy dýr kóterildi. Osydan biraz búryn Ekonomikalyq damu jәne sauda ministrligi zang shygharushy biylikke qoldanystaghy últtyq salyq zannamasyn ózgertetin jana zang jobany engizgen bolatyn. Búl qújatty әzirleushiler oghan «qyzyqty» bir bap qystyryp, ol arqyly temeki ónimderin eksporttaushylardy aksiz alymdarynan tolyq bosatudyng qamyn jasapty. Sheneunikter «Parlament múny әdettegidey ýn-týnsiz ótkize salady» dep ýmittengenge úqsaydy, biraq ýlken qarsylyqqa kezikti.

El Parlamentindegi deputattar Ýkimettegi temeki alpauyttarynyng lobbiyine qarsy dýr kóterildi. Osydan biraz búryn Ekonomikalyq damu jәne sauda ministrligi zang shygharushy biylikke qoldanystaghy últtyq salyq zannamasyn ózgertetin jana zang jobany engizgen bolatyn. Búl qújatty әzirleushiler oghan «qyzyqty» bir bap qystyryp, ol arqyly temeki ónimderin eksporttaushylardy aksiz alymdarynan tolyq bosatudyng qamyn jasapty. Sheneunikter «Parlament múny әdettegidey ýn-týnsiz ótkize salady» dep ýmittengenge úqsaydy, biraq ýlken qarsylyqqa kezikti.

Jaqynda qos shatyrly Parla­mentting Tómengi palatasy «Qa­zaq­stannyng keybir zannamalyq akti­lerine salyq salu mәseleleri boy­yn­sha ózgerister men tolyqtyrular en­gizu turaly» dep atalatyn osy zan­nyng jobasyn birinshi oqylymda (yaghny tújyrymdamasyn) maqúldady.
Býginde Mәjilisting Qarjy jә­ne budjet komiyteti búl qújatty ekin­shi oqylymgha әzirleude. Keshe osyghan oray palatada qúrylghan júmys toby qújatty taghy bir pysyqtady. Al aldaghy beysenbi kýni Ýkimet ókilde­ri osy jana zang jobanyng Senatta tanystyrylymyn ótkizedi dep ký­tilude. Jalpy, Joghary palatagha jetkenshe, Mәjilistegi talqylau­lar barysynda búl joba endigi qapta­ghan jana baptarmen tolyghyp ýlgerdi.
Onyng birazy әleumettik sipatta. Mәselen, deputattar N.Logutov pen N.Nesterova jana zang jobasynyng 1-babyna jana 3-tarmaq úsyndy, oghan sәikes, jetim jәne ata-anasy­nyng qamqorlyghynsyz qalghan bala­lar 18 jasqa tolghangha deyin jer saly­ghyn jәne basqa da tólemderdi tóleu­den bosatylugha tiyis. Qazirgi kezde búl
bap pysyqtaluda.
Al «Núr Otan» partiyasy «jal­ghan kәsipker» degen kýdikke úshyrap, qudalaugha týsken biznesmenderge kómekke kelude: biyleushi partiya zang jobasyna ózgertu engizip, ol arqy­ly qoldanystaghy Qylmystyq kodeks­ting 192-babynyng («jalghan kәsipker­lik») kýshin joymaq niyette. Eger «Núr
Otan» osyghan qol jetkizse, Ýkimetti kóndire alsa, «jalghan kәsipker­lik» qylmystyq baby, postkenes­tik kenistikte eng songhy bolyp, Qazaq­standa da joyylmaq. Onyng ornyn zansyz qarjyny qolma-qol aqshagha ainaldyrugha jәne jylystatugha («otmyvaniye») qarsy kýresetin nor­malar baspaq.
Ol - ol ma, halyqtyq demokratiyalyq par­tiya osyghan qatysty qoldanystaghy jazany da jenildetudi úsynuda: qazirgi kezde kez kelgen kәsipker «jalghan kәsip­kerlikke» ghana «jarasatyn» әreketter jasasa, birden temir tordyng ar jaghynan shyghatyny jasyryn emes. Atap aitqanda, qoldanystaghy zannama (1997 jylghy Qylmystyq Kodeksting 192-1-baby) boyynsha eger jeke kәsipkerlik subektisi «is jýzinde júmystardy oryn­damay, qyzmetterdi kórsetpey, tauarlardy tiyep jibermey», «qúqyqqa qarsy maq­sattardy kózdegen jәne azamatqa, úiymgha nemese memleketke iri zalal keltirgen mә­mile jasasa», «eki jylgha deyingi merzimge bas bostandyghynan» aiyrylady. Búl ret­te, birinshiden, «núrotandyq» qalaulylar eskertu-meje belgilep otyr: eger qanday da bir kәsipker әlgi atalghan naqtyly is-qimyldardyng eshqaysysyn jasaudy kózdemeytin, naqtylap aitqanda, bar isi tek qaghaz jýzinde ghana jýretin 1000 ailyq eseptik kórsetkishten astam (1 million 600 myng tengeden artyq) qarjynyng mә­milesin jasasa, oghan, 650-den 2000 myng AEK, yaghni, eki ese kólemde aiyppúl saly­nugha tiyisti. Al eger osydan keyin de ol, esh sabaq almay, osynday kýdikti әre­ket­terdi «birneshe ret», «adamdar tobymen aldyn ala sóz baylasyp», 10 myng AEK-ten astam somagha jasasa, oghan endi 2 myn­nan 5 myngha deyingi AEK mólsherinde aiyp­púl salynady, ne 3 jylgha deyingi merzimge sottalady.
Bir aita keter jayt, әdette barlyq júmysty tek qaghaz jýzinde ghana oryn­daytyn múnday «jalghan firmalar» ten­der­ler kezinde, milliardtaghan el qar­jy­syn zansyz iygeru ýshin qúrylady. Son­dyqtan «núrotandyq» deputattar qaralyp jatqan zang jobasyna qolda­nystaghy zannamada joq jana bap qosyp otyr, 192-2-bap múnday kompaniyany zansyz úiymdastyrghan sheneunikti jazalaydy: «memlekettik funksiyalardy oryndaugha uәkiletti adam ne oghan tenes­tirilgen adam, eger olardy ózining qyzmet babyn paydalanumen qatar jasasa» ol shendige 2 mynnan 5 myng AEK-ke (3,2 mln-nan 8 milliongha) deyingi aiyp­púl salynady, ne ol 2 jylgha deyingi merzimge týzeu júmystaryna jiberiledi, nemese 3 jylgha deyingi merzimge bas bostandyghynan aiyrylady. Deputattardyng búl týze­tulerining barlyghyn Ýkimet qazir qarauda, jaqyn kýnderi sheshim tolyq qabyl­danady.
Al temeki búiymdaryn alymnan bosatu baby zang shygharushy jәne atqaru biylik arasynda biraz aitystar tudyruda. Deputattar Seyitsúltan Áyimbetov, Jam­byl Ahmetbekov, Ergen Doshaev, Gýlmira IYsimbaeva, Romin Mәdinov, Túrsynbek Ómirzaqov, Viktor Rogalev, Núrtay Sabiliyanov, Gýlnәr Seyitmaghanbetova, Quanysh Súltanov, Elena Tarasenko, Múhtar Tinikeev, Shavhat Ótemisov Ýkimetting «temeki barondaryna» shetelge tauar eksporttauy kezinde ýlken jenildik jasaugha ýzildi-kesildi qarsy shyqty (bú­lar­dyng qatarynda eks-deputat Múrat Ábenov te bolghan, keshe ol Bilim jәne ghylym viyse-ministri bolyp ketti).
- Úsynylyp otyrghan búl ózgeris - eksportqa arnalghan temeki búiymdaryn aksizden bosatu, budjetke týsetin týsimderding azangyna alyp keledi, - deydi ózderining týsindirmesinde qalaulylar. - Onyng ýstine búl ózgeris temeki búiym­darynyng zansyz saudasyna, adal emes bәsekelestikke yqpal etedi, sonday-aq Qazaqstan ratifikasiyalaghan Dýniye­jý­zilik densaulyq saqtau úiymynyng Teme­ki­ge qarsy kýres jónindegi negizdemelik konvensiyasyna qayshy. Búghan qosa, әlemde temeki kompaniyalaryna arnalghan preferensiyalyq rejimning múnday tәsili praktikada joq.
Búl jerde qalaulylar bizding Ýkimet ýlgi etetin Euroodaq elderin mysalgha keltiredi, «olarda jyl sayyn qosymsha qún salyghyn da, sonday-aq aksizdik sa­lyq­tyng da mólsherin arttyryp otyrady, búlar bir qorap sigaretting qúnynyng 80%-yna deyin qúraydy» eken.
Deputattar aldan tartyp otyrghan taghy bir dәiekteme: temeki alpauyttary ózderi lobbilap otyrghan búl bapty, óz ónimin qaghaz jýzinde ghana «eksportqa shygharyp», al shyn mәninde, onysyn salyq tólemey, óz ishimizde satugha paydalanady degen qauip bar jәne búl negizsiz emes: «qazirgi kezde eksportqa arnalghan tauarlardy, olar ornyn auystyrghan kezinde, sapaly qadaghalaudyng qanday da bir infra­qúry­lymy joq, - deydi qarsy shyqqan qalau­lylar. - Búl tauardy qadaghalau is jýzinde mýmkin emes. Demek, Qazaqstan «eksport­tyq» degen tauar óz elimizde erkin sa­tyla­tyn jaghdaymen betpe-bet kelui mýmkin».
Búl teketireste qay jaq ýstem shyghady, aldaghy kýnderi mәlim bolmaq.

"Abay-aqparat"