تەمەكىنىڭ اينالاسىنداعى تەكەتىرەس
ەل پارلامەنتىندەگى دەپۋتاتتار ۇكىمەتتەگى تەمەكى الپاۋىتتارىنىڭ لوببيىنە قارسى ءدۇر كوتەرىلدى. وسىدان ءبىراز بۇرىن ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگى زاڭ شىعارۋشى بيلىككە قولدانىستاعى ۇلتتىق سالىق زاڭناماسىن وزگەرتەتىن جاڭا زاڭ جوبانى ەنگىزگەن بولاتىن. بۇل قۇجاتتى ازىرلەۋشىلەر وعان «قىزىقتى» ءبىر باپ قىستىرىپ، ول ارقىلى تەمەكى ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋشىلاردى اكتسيز الىمدارىنان تولىق بوساتۋدىڭ قامىن جاساپتى. شەنەۋنىكتەر «پارلامەنت مۇنى ادەتتەگىدەي ءۇن-ءتۇنسىز وتكىزە سالادى» دەپ ۇمىتتەنگەنگە ۇقسايدى، بىراق ۇلكەن قارسىلىققا كەزىكتى.
ەل پارلامەنتىندەگى دەپۋتاتتار ۇكىمەتتەگى تەمەكى الپاۋىتتارىنىڭ لوببيىنە قارسى ءدۇر كوتەرىلدى. وسىدان ءبىراز بۇرىن ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگى زاڭ شىعارۋشى بيلىككە قولدانىستاعى ۇلتتىق سالىق زاڭناماسىن وزگەرتەتىن جاڭا زاڭ جوبانى ەنگىزگەن بولاتىن. بۇل قۇجاتتى ازىرلەۋشىلەر وعان «قىزىقتى» ءبىر باپ قىستىرىپ، ول ارقىلى تەمەكى ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋشىلاردى اكتسيز الىمدارىنان تولىق بوساتۋدىڭ قامىن جاساپتى. شەنەۋنىكتەر «پارلامەنت مۇنى ادەتتەگىدەي ءۇن-ءتۇنسىز وتكىزە سالادى» دەپ ۇمىتتەنگەنگە ۇقسايدى، بىراق ۇلكەن قارسىلىققا كەزىكتى.
جاقىندا قوس شاتىرلى پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى «قازاقستاننىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە سالىق سالۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» دەپ اتالاتىن وسى زاڭنىڭ جوباسىن ءبىرىنشى وقىلىمدا (ياعني تۇجىرىمداماسىن) ماقۇلدادى.
بۇگىندە ءماجىلىستىڭ قارجى ءجانە بيۋدجەت كوميتەتى بۇل قۇجاتتى ەكىنشى وقىلىمعا ازىرلەۋدە. كەشە وسىعان وراي پالاتادا قۇرىلعان جۇمىس توبى قۇجاتتى تاعى ءبىر پىسىقتادى. ال الداعى بەيسەنبى كۇنى ۇكىمەت وكىلدەرى وسى جاڭا زاڭ جوبانىڭ سەناتتا تانىستىرىلىمىن وتكىزەدى دەپ كۇتىلۋدە. جالپى، جوعارى پالاتاعا جەتكەنشە، ماجىلىستەگى تالقىلاۋلار بارىسىندا بۇل جوبا ەندىگى قاپتاعان جاڭا باپتارمەن تولىعىپ ۇلگەردى.
ونىڭ ءبىرازى الەۋمەتتىك سيپاتتا. ماسەلەن، دەپۋتاتتار ن.لوگۋتوۆ پەن ن.نەستەروۆا جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ 1-بابىنا جاڭا 3-تارماق ۇسىندى، وعان سايكەس، جەتىم جانە اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار 18 جاسقا تولعانعا دەيىن جەر سالىعىن جانە باسقا دا تولەمدەردى تولەۋدەن بوساتىلۋعا ءتيىس. قازىرگى كەزدە بۇل
باپ پىسىقتالۋدا.
ال «نۇر وتان» پارتياسى «جالعان كاسىپكەر» دەگەن كۇدىككە ۇشىراپ، قۋدالاۋعا تۇسكەن بيزنەسمەندەرگە كومەككە كەلۋدە: بيلەۋشى پارتيا زاڭ جوباسىنا وزگەرتۋ ەنگىزىپ، ول ارقىلى قولدانىستاعى قىلمىستىق كودەكستىڭ 192-بابىنىڭ («جالعان كاسىپكەرلىك») كۇشىن جويماق نيەتتە. ەگەر «نۇر
وتان» وسىعان قول جەتكىزسە، ۇكىمەتتى كوندىرە السا، «جالعان كاسىپكەرلىك» قىلمىستىق بابى، پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە ەڭ سوڭعى بولىپ، قازاقستاندا دا جويىلماق. ونىڭ ورنىن زاڭسىز قارجىنى قولما-قول اقشاعا اينالدىرۋعا جانە جىلىستاتۋعا («وتمىۆانيە») قارسى كۇرەسەتىن نورمالار باسپاق.
ول - ول ما، حالىقتىق دەموكراتيالىق پارتيا وسىعان قاتىستى قولدانىستاعى جازانى دا جەڭىلدەتۋدى ۇسىنۋدا: قازىرگى كەزدە كەز كەلگەن كاسىپكەر «جالعان كاسىپكەرلىككە» عانا «جاراساتىن» ارەكەتتەر جاساسا، بىردەن تەمىر توردىڭ ار جاعىنان شىعاتىنى جاسىرىن ەمەس. اتاپ ايتقاندا، قولدانىستاعى زاڭناما (1997 جىلعى قىلمىستىق كودەكستىڭ 192-1-بابى) بويىنشا ەگەر جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى «ءىس جۇزىندە جۇمىستاردى ورىنداماي، قىزمەتتەردى كورسەتپەي، تاۋارلاردى تيەپ جىبەرمەي»، «قۇقىققا قارسى ماقساتتاردى كوزدەگەن جانە ازاماتقا، ۇيىمعا نەمەسە مەملەكەتكە ءىرى زالال كەلتىرگەن ءمامىلە جاساسا»، «ەكى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان» ايىرىلادى. بۇل رەتتە، بىرىنشىدەن، «نۇروتاندىق» قالاۋلىلار ەسكەرتۋ-مەجە بەلگىلەپ وتىر: ەگەر قانداي دا ءبىر كاسىپكەر الگى اتالعان ناقتىلى ءىس-قيمىلداردىڭ ەشقايسىسىن جاساۋدى كوزدەمەيتىن، ناقتىلاپ ايتقاندا، بار ءىسى تەك قاعاز جۇزىندە عانا جۇرەتىن 1000 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتەن استام (1 ميلليون 600 مىڭ تەڭگەدەن ارتىق) قارجىنىڭ ءمامىلەسىن جاساسا، وعان، 650-دەن 2000 مىڭ اەك، ياعني، ەكى ەسە كولەمدە ايىپپۇل سالىنۋعا ءتيىستى. ال ەگەر وسىدان كەيىن دە ول، ەش ساباق الماي، وسىنداي كۇدىكتى ارەكەتتەردى «بىرنەشە رەت»، «ادامدار توبىمەن الدىن الا ءسوز بايلاسىپ»، 10 مىڭ اەك-تەن استام سوماعا جاساسا، وعان ەندى 2 مىڭنان 5 مىڭعا دەيىنگى اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى، نە 3 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە سوتتالادى.
ءبىر ايتا كەتەر جايت، ادەتتە بارلىق جۇمىستى تەك قاعاز جۇزىندە عانا ورىندايتىن مۇنداي «جالعان فيرمالار» تەندەرلەر كەزىندە، ميللياردتاعان ەل قارجىسىن زاڭسىز يگەرۋ ءۇشىن قۇرىلادى. سوندىقتان «نۇروتاندىق» دەپۋتاتتار قارالىپ جاتقان زاڭ جوباسىنا قولدانىستاعى زاڭنامادا جوق جاڭا باپ قوسىپ وتىر، 192-2-باپ مۇنداي كومپانيانى زاڭسىز ۇيىمداستىرعان شەنەۋنىكتى جازالايدى: «مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى ورىنداۋعا ۋاكىلەتتى ادام نە وعان تەڭەستىرىلگەن ادام، ەگەر ولاردى ءوزىنىڭ قىزمەت بابىن پايدالانۋمەن قاتار جاساسا» ول شەندىگە 2 مىڭنان 5 مىڭ اەك-كە (3,2 ملن-نان 8 ميلليونعا) دەيىنگى ايىپپۇل سالىنادى، نە ول 2 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە تۇزەۋ جۇمىستارىنا جىبەرىلەدى، نەمەسە 3 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. دەپۋتاتتاردىڭ بۇل تۇزەتۋلەرىنىڭ بارلىعىن ۇكىمەت قازىر قاراۋدا، جاقىن كۇندەرى شەشىم تولىق قابىلدانادى.
ال تەمەكى بۇيىمدارىن الىمنان بوساتۋ بابى زاڭ شىعارۋشى جانە اتقارۋ بيلىك اراسىندا ءبىراز ايتىستار تۋدىرۋدا. دەپۋتاتتار سەيىتسۇلتان ايىمبەتوۆ، جامبىل احمەتبەكوۆ، ەرگەن دوشاەۆ، گۇلميرا يسىمباەۆا، رومين ءمادينوۆ، تۇرسىنبەك ومىرزاقوۆ، ۆيكتور روگالەۆ، نۇرتاي سابيليانوۆ، گۇلنار سەيىتماعانبەتوۆا، قۋانىش سۇلتانوۆ، ەلەنا تاراسەنكو، مۇحتار تىنىكەەۆ، شاۆحات وتەمىسوۆ ۇكىمەتتىڭ «تەمەكى باروندارىنا» شەتەلگە تاۋار ەكسپورتتاۋى كەزىندە ۇلكەن جەڭىلدىك جاساۋعا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى شىقتى (بۇلاردىڭ قاتارىندا ەكس-دەپۋتات مۇرات ابەنوۆ تە بولعان، كەشە ول ءبىلىم جانە عىلىم ۆيتسە-ءمينيسترى بولىپ كەتتى).
- ۇسىنىلىپ وتىرعان بۇل وزگەرىس - ەكسپورتقا ارنالعان تەمەكى بۇيىمدارىن اكتسيزدەن بوساتۋ، بيۋدجەتكە تۇسەتىن تۇسىمدەردىڭ ازايۋىنا الىپ كەلەدى، - دەيدى وزدەرىنىڭ تۇسىندىرمەسىندە قالاۋلىلار. - ونىڭ ۇستىنە بۇل وزگەرىس تەمەكى بۇيىمدارىنىڭ زاڭسىز ساۋداسىنا، ادال ەمەس باسەكەلەستىككە ىقپال ەتەدى، سونداي-اق قازاقستان راتيفيكاتسيالاعان دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ تەمەكىگە قارسى كۇرەس جونىندەگى نەگىزدەمەلىك كونۆەنتسياسىنا قايشى. بۇعان قوسا، الەمدە تەمەكى كومپانيالارىنا ارنالعان پرەفەرەنتسيالىق رەجيمنىڭ مۇنداي ءتاسىلى پراكتيكادا جوق.
بۇل جەردە قالاۋلىلار ءبىزدىڭ ۇكىمەت ۇلگى ەتەتىن ەۋرووداق ەلدەرىن مىسالعا كەلتىرەدى، «ولاردا جىل سايىن قوسىمشا قۇن سالىعىن دا، سونداي-اق اكتسيزدىك سالىقتىڭ دا مولشەرىن ارتتىرىپ وتىرادى، بۇلار ءبىر قوراپ سيگارەتتىڭ قۇنىنىڭ 80%-ىنا دەيىن قۇرايدى» ەكەن.
دەپۋتاتتار الدان تارتىپ وتىرعان تاعى ءبىر دايەكتەمە: تەمەكى الپاۋىتتارى وزدەرى لوببيلاپ وتىرعان بۇل باپتى، ءوز ءونىمىن قاعاز جۇزىندە عانا «ەكسپورتقا شىعارىپ»، ال شىن مانىندە، ونىسىن سالىق تولەمەي، ءوز ىشىمىزدە ساتۋعا پايدالانادى دەگەن قاۋىپ بار جانە بۇل نەگىزسىز ەمەس: «قازىرگى كەزدە ەكسپورتقا ارنالعان تاۋارلاردى، ولار ورنىن اۋىستىرعان كەزىندە، ساپالى قاداعالاۋدىڭ قانداي دا ءبىر ينفراقۇرىلىمى جوق، - دەيدى قارسى شىققان قالاۋلىلار. - بۇل تاۋاردى قاداعالاۋ ءىس جۇزىندە مۇمكىن ەمەس. دەمەك، قازاقستان «ەكسپورتتىق» دەگەن تاۋار ءوز ەلىمىزدە ەركىن ساتىلاتىن جاعدايمەن بەتپە-بەت كەلۋى مۇمكىن».
بۇل تەكەتىرەستە قاي جاق ۇستەم شىعادى، الداعى كۇندەرى ءمالىم بولماق.
"اباي-اقپارات"
