2009 jyldan beri elimizde Nazarbaev Ziyatkerlik mektepteri ashylyp jatyr. Elbasy tapsyrmasy boyynsha 2015 jyldyng ayaghyna deyin elimizding barlyq ónirlerinde jiyrma Nazarbaev Ziyatkerlik mektebi boy kóterui tiyis. Jalpy orta bilim beretin mektepterge Ziyatkerlik mektepterding tәjiriybesi qanshalyqty әser etip jatyr? "TVK-6" arnasynyng efiyrinde ótetin gazetimizding arnayy jobasy - "Jýzbe-jýz" baghdarlamasynda Semey qalasyndaghy fizika-matematika baghytyndaghy Nazarbaev Ziyatkerlik mektebi diyrektorynyng oqu isi jónindegi orynbasary Baghdan Toqtamys-úlymen osy taqyryp tónireginde sóilesken edik.

- Biyl qyrkýiek aiynda Nazarbaev Ziyatkerlik mektepterinde oqushylardy irikteuding jana jýiesin tәjiriybeden ótkizu jayy sóz bolghan edi. Búl jýiening artyqshylyghy turasynda aita ketseniz. Ángimemizdi osydan bastasaq.

2009 jyldan beri elimizde Nazarbaev Ziyatkerlik mektepteri ashylyp jatyr. Elbasy tapsyrmasy boyynsha 2015 jyldyng ayaghyna deyin elimizding barlyq ónirlerinde jiyrma Nazarbaev Ziyatkerlik mektebi boy kóterui tiyis. Jalpy orta bilim beretin mektepterge Ziyatkerlik mektepterding tәjiriybesi qanshalyqty әser etip jatyr? "TVK-6" arnasynyng efiyrinde ótetin gazetimizding arnayy jobasy - "Jýzbe-jýz" baghdarlamasynda Semey qalasyndaghy fizika-matematika baghytyndaghy Nazarbaev Ziyatkerlik mektebi diyrektorynyng oqu isi jónindegi orynbasary Baghdan Toqtamys-úlymen osy taqyryp tónireginde sóilesken edik.

- Biyl qyrkýiek aiynda Nazarbaev Ziyatkerlik mektepterinde oqushylardy irikteuding jana jýiesin tәjiriybeden ótkizu jayy sóz bolghan edi. Búl jýiening artyqshylyghy turasynda aita ketseniz. Ángimemizdi osydan bastasaq.
- Qazirgi tanda elimizde alty Nazarbaev Ziyatkerlik mektebi júmys jasauda. Biyl Oral qalasyndaghy jetinshi mektep qosylyp otyr. Pavlodar jәne Qaraghandy qalalarynda jana mektepting qúrylysy jýrgizilip jatyr. Ary qaray endi jospar boyynsha jiyrma mektepke toltyru kerek. Jalpy, ziyatkerlik mektepke irikteu jýrgizu ýlken júmys. Irikteude eng birinshi materialgha den qoi kerek, sonday-aq úiymdastyru júmysy jaqsy jýrgizilui qajet. Biz altynshy synypty bitirip, jetinshi sy- nypqa kóshken balalardy qabyldaymyz. Onda qazaq, orys, aghylshyn tilderimen qosa matematika pәnderinen synaq alynatyn. Ol synaq taza, әdil týrde ótetin. Búghan Semey halqynyng kózderi jetti. Óitkeni, synaqtardan keyin shaghym men ótinish-aryzdarmen kelgen adamdar bolghan joq. Eng birinshi, balalar tórt pәnnen kompiuterlik test tapsyratyn. Oqushy qalay jauap berdi, kompiuter solay bekitedi. Sol test tapsyrmasynyng 40 payyzyn oryndaghan balalar, ekinshi kezenge ótedi. Búl kezende olar matematika pәninen baqylau júmysyn oryndaydy. Ol baqylau júmysyn Astanadan kelgen komissiya tekseredi. Shifrlanghan baqylaudy tekseru eski dәstýrmen jýrgizilmeydi, arnayy ball beriledi. 9 ball alghan bala ary qarayghy konkursqa jiberiledi. Jylyna orys, qazaq tilinde oqytatyn ýsh-ýsh synyp bolu kerek, soghan irikteu barysynda eng birinshi joghary ball alghan balalar qabyldanady. Sodan ary qaray tómendey beredi. Keyde toghyz ball jinap ótpey qalghan balalarda taghy mýmkindik bolady. Rezervte túrghan olar әrtýrli sebeptermen oquyn alyp kete almaghan oqushylardyng ornyna qabyldanady. Yaghni, qabyldau grant beru arqyly jýrgiziledi. Úiymdastyruy osylay órbiydi. Biyl ýlken janalyqtar bolyp jatyr. Birinshi, balagha beriletin tapsyrma senimdi әri balanyng mýmkindigine say bolu kerek. Senimdi degenimiz test tapsyrmasyn bala orynday alatynday boluy qajet. Ekinshi, tapsyrma baladan neni, qanday nәtiyje kýtemiz, soghan layyq bolu kerek. Jәne tapsyrmalar matematika pәninen ghana emes, jalpy bala darynyn ashatynday qúrylu kerek. Ony bizding eldegi tәjiriybe bola túra, Gollandiyadaghy SITO mekemesining tәjiriybesine sýiene otyryp jýrgizemiz. Jobany bizding múghalimder men gollandiyalyq ghalymdar birlese dayyndady. Qyrkýiek aiynda alghashqy tekseris ótti. Oghan bizding mektepting balalary, sonday-aq qaladaghy ózge de orta bilim beretin mektepterden 200-dey bala qatysty. Nәtiyjesi de belgili bolyp qalar.
- "Nazarbaev Ziyatkerlik mektepterinde" múghalimder enbekaqysyna 30 payyz ýsteme alugha rúqsat beretin ýshinshi dengeyli múghalim sertifikatyn alu ýshin biliktilik emtihanyn tapsyruy tiyis. Semeydegi ziyatkerlik mektep ústazdarynyng búl túrghyda qanday jetistigi bar?
- Múnday synaq tek Nazarbaev Ziyatkerlik mektebinde ghana emes, oblystyq múghalimderding bilimin jetildiru instituttarynda da jýrgizildi. Árbir Nazarbaev Ziyatkerlik mektepterining qasynda osynday ortalyqtar ashylghan. Ministrding tamyz konferensiyasynda aitqanynday, múghalimder endi ýsh dengeyli dayyndyqtan ótetin bolady. Búl ýrdis bastalyp ta ketti. Alghashqy múghalimder ýshinshi dengeyden ótip ýlgerdi. Kýzden bastap olardyng jalaqysyna 30 payyz ýsteme qosylyp keledi. Bizding qalada Qaraghandynyng múghalimderi kelip oqydy. 30 múghalim qazaq, 30 ústaz orys tilinde oqydy. Semeydegi Nazarbaev Ziyatkerlik mektebining múghalimderi qaraghandylyq ústazdardy oqytty. Óitkeni, olar Kembridj uniyversiytetining múghalimderinen tәlim alghan. Bizdi byltyrghy jyldan bastap dayyndady. Bir ay betpe-bet kezdesip, bir ay qashyqtyqpen oqydy. Kelesi aida qaytadan betpe-bet sabaq aldyq. Sodan keyin sol jattyqtyrushylar Qaraghandydan kelgen múghalimderdi oqytty. Olardyng oqytu nәtiyjesine sarapshylar saraptama jasaydy. Osydan keyin jattyqtyrushylardyng qoldaryna halyqaralyq dәrejedegi sertifikat beriledi. Al bizding ózge múghalimderdi basqa qalalardaghy ziyatkerlik mektepterge baryp oqytu úiymdastyrylmady. Biraq múghalimderimizdi ishki kurstarda oqyta beremiz. Búghan jalaqygha 30 payyz qosu turaly sóz bolmady.
- Nazarbaev Ziyatkerlik mektebine múghalimderdi júmysqa qabyldau jauapty is dep bilemiz. Ústazdardyng bilimi men tәjiriybesi qalay tekseriledi? Jas mamandardyng búl mektepke ústaz bolu mýmkindigi qanshalyqty?
- Diplomy bar kez-kelgen adam bizge júmysqa ornalasugha qúqyghy bar. Tek irikteu negizinde qabyldaymyz. Olargha qoyylatyn talap óte joghary. Irikteu bolghasyn jýzden jýirik, mynnan túlpar shyqqan ýmitkerlerding mereyi ýstem bolmaq. Bizding múghalimderding el ishindegi oqudan ótkennen keyin shetelge baryp bilim alugha mýmkindikteri bar. Sondyqtan olardyng dengeyi óte joghary. Janadan kelgen múghalimderding de osylaysha biliktiligin arttyramyz. Irikteu tómendegidey tәrtippen jýredi. Eng birinshi, bos oryn bola qalsa, konkurs jariyalanady. Habarlandyru BAQ arqyly beriledi. Biraq mening bayqaghanym, nege ekeni belgisiz, múghalimder qauymy asa belsendilik tanyta bermeydi. Bir oryngha orta eseppen 5-6 adam ghana ýmitker. Alghashynda ýmitkerden óz pәninen jazba synaghy alynady. Sodan keyin belgili baldy jinaghan adam ekinshi kezenge ótedi. Ol múghalimning shygharmashylyq qarymy tekseriledi. Yaghni, esse jazady. Essege de kóp mәn beru kerek. Óitkeni, sonyng ózinen sýrinip jatady kópshilik. Halyqaralyq bilim beru salasynda qabyldanghan tekseru jýiesi bar. Soghan sýienemiz. Adam esse jazghanda oiyn tolyqtay, túshymdy jetkize bilu kerek. Jýieli, logikalyq týrde qúrastyrylghan bolsa abzal. Ýshinshisi kәdimgi әngimelesu. Eki synaqtan ótken adammen әngimelesemiz. Jas múghalimder de bar. Biraq aita ketu kerek, jyldan-jylgha bos oryndar azayyp keledi. Degenmen, jaqsy múghalimdermen tolyghyp kelemiz. Kez-kelgen múghalim eshteneden jasqanbay bizge kelulerine bolady.
- Memleket basshysynyng esimin alghan oqu ordalary QR Bilim ministrligine emes, tikeley Elbasyna qaraydy. Yaghni, talap ta joghary. Jauapkershilik te basym. Oqushylardy jan-jaqty etip shygharu ýshin tógiler ter de az bolmasy anyq. Ózge jalpy bilim beretin mektepterden aiyrmashylyghy da osynda shyghar?
- Nazarbaev Ziyatkerlik mektepteri derbes bilim berumen ainalysady. Elimizde bilim jýiesine qatysty qabyldanghan birneshe zandar bar. Sol zandar eksperiymenttik bilim beruge keyde kedergi jasaydy. Sondyqtan, derbes bilim beru jýiesi dep әdeyi bólip shygharghan. Búl Bilim ministrliginen mýlde bólek shyghyp ketti degen sóz emes. Erkindik bar, biraq osy elding bilim salasy bolghandyqtan key kezde ministrlik aldynda esep beremiz. Onyng artyqshylyghy, oqu ýrdisine engizging kelgen janalyqty jaltaqtamay batyl engizesiz. Al bizde janalyqtar óte kóp. Sonyng biri - negizgi әriptesimiz Úlybritaniyanyng Kembridj uniyversiytetining ghalymdarymen birlese júmys istep jatyrmyz. Singapur, Shvesiya, Germaniyanyng ghalymdarymen baylanystamyz. Qazir biz eki týrli baghdarlamamen júmys jasap jatyrmyz. Biri - ózimizding otandyq ghalymdar jasaghan baghdarlama, ekinshisi Kembridjben birlese jasalghan baghdarlama. Búl әlemdik bilim beru ýrdisine naqty kiru degen sóz. Sol baghdarlama boyynsha 7-11 synyptar arasynda eksperiymenttik sabaqtar jýrgizilude. Onyng oqytuy, әdistemesi mýlde basqa. Ol ýlken әngime. Búl janalyqtardyng barlyghy bolashaqta 20 mektepting ayasynda qalyp qoymaydy, kerisinshe bilim beru jýiesining jemisi bolyp tabylady. Bizding tәjiriybemiz Qazaqstandaghy barlyq mektepterge taratylatyn bolady. Ýshinshi dengey boyynsha bilimin jetildirgen ústazdardy ekinshi, birinshi dengeyler kýtip túr. Nәtiyje de joq emes. Ózgerister de bolady.
- Fizika-matematika baghytyndaghy Nazarbaev Ziyatkerlik mektebining oqushylary respublikalyq jәne halyqaralyq dengeydegi olimpiadalar men ghylymy bayqaulardyng jýldegerleri ekenin bilemiz. Jalpy ÚBT-gha kózqarasynyz qanday? Biz neden útyp, neden útylyp jatyrmyz osy orayda?
- Býginde testileuden artyq ólsheuish bar degendi men estimedim. Búl - býkil dýniyejýzinde, әlemde moyyndalghan jýie. Úiymdastyryluyna nazar qoi kerek. Jyldan-jylgha talap kýsheyip keledi. Ol dúrys dep oilaymyn. Al Nazarbaev Ziyatkerlik mektebining qúrylghanyna kóp bolghan joq. Alghashqy týlekterimiz basqa oqushylarmen birge ÚBT-dan ótti. Semey aumaghynda bizding balalardyng bally joghary boldy. 112,2 úpaydy kórsettik. Osy oqu jylynda týlekterimiz eki baghyt boyynsha ÚBT ne mektepishilik synaq tapsyrugha tandau jasady. Oqushylardyng kóbi mektepishilik baqylaudy tandady. Múnyng ózin biz ótkizbeymiz, arnayy bekitilgen komissiya tekserdi. Basqarushy kompaniyadan keldi. Materialdyng bәri qúpiya týrde boldy. Dengeyi óte auyr. Terendetilip oqylatyn fizika, matematika, aghylshyn tilderining tapsyrmalary berildi. Maqsatty týrde dayyndalghan balalarymyz ýmitimizdi aqtady. Olardyng ortasha bally 122,5 boldy.
- Elbasy Bilim beru salasynda "Intellektualdyq mektepter" sekildi jobalar erekshe basymdyqqa ie bolatynyn aituda. Jalpy qazaq mektepterining dengeyin ósiru ýshin ne isteu kerek dep oilaysyz?
- Jalpy bilim beretin orta mektepter bilim erejesine baghynyp, dengeyleri de kóterilip keledi. Jaqsy júmys isteude. Biz balalardy Nazarbaev uniyversiytetine týsuge dayyndasaq, byl-tyrghy oqu jylynda 17 oqushymyz uniyversiytetke týsti. Oghan Semeydegi jalpy bilim beretin mektep oqushylary da týsip jatyr. Yaghni, key mektepter bizding dengeyimizdey bilim berude shәkirtterine. Pәnderdi terendetip oqytady. Olarda bizde bar mýmkindik bolmay túr. Keyin bәri retteledi dep oilaymyn. Bәsekelestikke qabilettilik artady.
- Ángimemizdi qorytyndylasaq...
- Nazarbaev Ziyatkerlik mektebinde ótip jatqan tәjiriybeler bir mektepting jýiesi ýshin ghana jasalyp jatqan joq. Búl tәjiriybeler elimizdegi barlyq mektepterge taraytyn bolady. Qazaqstanda baylyq óte kóp. Bizge adamy resursty damytu kerek. Tehnologiya joq, sony әkelu kerek. Bilim beru jýiesi damysa, ekonomika da órlemek.
Súhbatty jýrgizgen Merey MÚRATHANQYZY

"Ertis óniri" gazeti