Biyl 13 jyldan beri merekeler qatarynan alynyp, toylanbay kelgen Respublika kýnin qayta janghyrdy.

Memleket basshysynyng jarlyghymen 25 qazan - Respublika kýni últtyq mereke qataryna kirdi.

1990 jyldyng 25 qazany kýni Qazaq KSR Jogharghy Kenesining sheshimimen «Qaz SSR-ning memlekettik egemendigi turaly» deklarasiya qabyldandy.

Sol kezden bastap Qazaqstan egemendi elge ainaluynyng alghyshartyn bastap ketti.

Qazaq KSR-ning egemendigin jariyalanyp, Qazaqstannyng tәuelsiz memleket retindegi sayasiy-qúqyqtyq negizderi qalandy. Onda túnghysh ret qazaq memleketining tútastyghy onyng aumaqtarynyng bólinbeytindigi jәne myzghymastyghy turaly, Qazaqstan halyqtarynyng tilin, mәdeniyetin damytu, últtyq biregeylikti nyghaytu siyaqty qaghidattary bekitildi. Sonday-aq qújatta sayasi, ekonomikalyq jәne әleumettik mәselelerdi derbes sheshu prinsiypi jariyalandy. Qazaq KSR-i ózining ishki әskerlerin, memlekettik qauipsizdik jәne ishki ister organdaryn qúru qúqyghyn aldy. Al preziydent әkimshilik-atqarushy jogharghy biylikting basshysy bolyp tanyldy.

Osy deklarasiyanyng arqasynda Qazaqstan kenestik zandardy toqtatyp, óz zandaryn jasaugha kiristi.

Kezinde kóptegen sarapshylar búl deklarasiya Qazaqstannyng emes, Qazaq KSR-ining egemendigin jariyalady dep eseptedi. Onda adamdar KSRO azamattyghyn saqtay alatyny atap kórsetildi. Ol da Qazaqstannyng halyqaralyq qatynastardaghy tәuelsizdigine kepildik bermedi.

El KSRO-dan shyghugha qúqyghy bolsa da, onyng qúramynda boldy. Qazaqstan «Memlekettik tәuelsizdik turaly» Zang qabyldanghannan keyin ghana әlemdik qoghamdastyq moyyndaghan tәuelsiz memleket mәrtebesine ie boldy. 1991 jyly 12 jeltoqsanda Ashhabadta Qazaqstan, Qyrghyzstan, Ózbekstan, Tәjikstan jәne Týrkimenstan basshylary bas qosty.

Kezdesude olar KSRO-nyng ydyrauy men slavyan etnosynyng jelisi boyynsha birigui bolashaqta etnikalyq qaqtyghystardyng kóp boluyna sebep bolady, sondyqtan Orta Aziya respublikalarynyng basshylary TMD-gha kirip, sheshimge qosyldy degen ortaq pikirge keldi. KSRO-nyng ydyrauy turaly sheshimdi Belovejde Resey, Ukraina jәne Belarusi basshylary qabyldady.

Qazaqstan, Qyrghyzstan, Ózbekstan, Tәjikstan jәne Týrkimenstan basshylary búrynghy KSRO qúramyndaghy búrynghy odaqtas respublikalar arasynda jana odaqtyq kelisimge qol qon turaly bastama kóterdi. Kenestik jýieden azat etu bastaldy, respublikalar ózderining «kenestik» jәne «sosialistik» ataularynan bas tarta bastady.

1991 jyly 10 jeltoqsanda Respublika Jogharghy Kenesining sessiyasynda «Qazaq KSR» atauy «Qazaqstan Respublikasy» bolyp ózgertildi. 1991 jyly 16 jeltoqsanda respublikanyng Jogharghy Kenesinde «Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik tәuelsizdigi turaly» Konstitusiyalyq zang qabyldandy.

1992 jyldan bastap toylanyp, 2001 jyly memlekettik merekeler qataryna engizilgen Respublika kýni, 2009 jyly búrynghy preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng búiryghymen memlekettik merekeler qatarynan alynyp tastalghan bolatyn.

2022 jyldyng shilde aiynda ótken Últtyq Qúryltay otyrysynda Memleket basshysy memlekettik merekeler men atauly kýnderding tizimine birqatar ózgerister engizuding uaqyty kelgenin mәlimdedi. El Preziydenti memlekettik mereke mәrtebesin Respublika kýnine qaytarudy úsyndy.

Preziydentting aituynsha, Respublika kýni elimizding memlekettilikke batyl qadam jasauynyng simvolyna ainaluy tiyis.

«Áriyne, Tәuelsizdik kýnining bastapqy maghynasy saqtalady. Búl kýn basty últtyq mereke bolyp qala beredi. Degenmen, búl kýndi tәuelsizdikke sýbeli ýles qosqan últtyq batyrlarymyzdy eske alu kýni retinde atap ótu kerek», - dep týsindirdi Qasym-Jomart Toqaev.

Respublika kýni memlekettik emes, últtyq merekege ainaldy.

Memleket basshysy býgingi el halqyn qúttyqtau sózinde “Respublika kýni – halqymyzdyng ruhyn kóterip, eldigimizdi nyghaytatyn, birligimizdi bekemdep, yntymaghymyzdy arttyratyn aishyqty mereke. Biz Ádiletti Qazaqstandy qúrugha kiristik. Barsha qazaqstandyqtar belsene atsalysqanda ghana osy iygi maqsatqa qol jetkize alamyz. Sebebi memleketting tiregi de, basty baylyghy da – azamattar!”-dep atap ótti.

Abai.kz újymy barsha Qazaqstandyqtardy Respublika kýnimen qúttyqtaydy!

Abai.kz