بيىل 13 جىلدان بەرى مەرەكەلەر قاتارىنان الىنىپ، تويلانباي كەلگەن رەسپۋبليكا كۇنىن قايتا جاڭعىردى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن 25 قازان - رەسپۋبليكا كۇنى ۇلتتىق مەرەكە قاتارىنا كىردى.

1990 جىلدىڭ 25 قازانى كۇنى قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن «قاز سسر-ءنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسيا قابىلداندى.

سول كەزدەن باستاپ قازاقستان ەگەمەندى ەلگە اينالۋىنىڭ العىشارتىن باستاپ كەتتى.

قازاق كسر-ءنىڭ ەگەمەندىگىن جاريالانىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندەگى ساياسي-قۇقىقتىق نەگىزدەرى قالاندى. وندا تۇڭعىش رەت قازاق مەملەكەتىنىڭ تۇتاستىعى ونىڭ اۋماقتارىنىڭ بولىنبەيتىندىگى جانە مىزعىماستىعى تۋرالى، قازاقستان حالىقتارىنىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن دامىتۋ، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋ سياقتى قاعيداتتارى بەكىتىلدى. سونداي-اق قۇجاتتا ساياسي، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى دەربەس شەشۋ ءپرينتسيپى جاريالاندى. قازاق كسر-ءى ءوزىنىڭ ىشكى اسكەرلەرىن، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك جانە ىشكى ىستەر ورگاندارىن قۇرۋ قۇقىعىن الدى. ال پرەزيدەنت اكىمشىلىك-اتقارۋشى جوعارعى بيلىكتىڭ باسشىسى بولىپ تانىلدى.

وسى دەكلاراتسيانىڭ ارقاسىندا قازاقستان كەڭەستىك زاڭداردى توقتاتىپ، ءوز زاڭدارىن جاساۋعا كىرىستى.

كەزىندە كوپتەگەن ساراپشىلار بۇل دەكلاراتسيا قازاقستاننىڭ ەمەس، قازاق كسر-ءىنىڭ ەگەمەندىگىن جاريالادى دەپ ەسەپتەدى. وندا ادامدار كسرو ازاماتتىعىن ساقتاي الاتىنى اتاپ كورسەتىلدى. ول دا قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاتىناستارداعى تاۋەلسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرمەدى.

ەل كسرو-دان شىعۋعا قۇقىعى بولسا دا، ونىڭ قۇرامىندا بولدى. قازاقستان «مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك تۋرالى» زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن عانا الەمدىك قوعامداستىق مويىنداعان تاۋەلسىز مەملەكەت مارتەبەسىنە يە بولدى. 1991 جىلى 12 جەلتوقساندا اشحابادتا قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستان جانە تۇركىمەنستان باسشىلارى باس قوستى.

كەزدەسۋدە ولار كسرو-نىڭ ىدىراۋى مەن سلاۆيان ەتنوسىنىڭ جەلىسى بويىنشا بىرىگۋى بولاشاقتا ەتنيكالىق قاقتىعىستاردىڭ كوپ بولۋىنا سەبەپ بولادى، سوندىقتان ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنىڭ باسشىلارى تمد-عا كىرىپ، شەشىمگە قوسىلدى دەگەن ورتاق پىكىرگە كەلدى. كسرو-نىڭ ىدىراۋى تۋرالى شەشىمدى بەلوۆەجدە رەسەي، ۋكراينا جانە بەلارۋس باسشىلارى قابىلدادى.

قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستان جانە تۇركىمەنستان باسشىلارى بۇرىنعى كسرو قۇرامىنداعى بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالار اراسىندا جاڭا وداقتىق كەلىسىمگە قول قويۋ تۋرالى باستاما كوتەردى. كەڭەستىك جۇيەدەن ازات ەتۋ باستالدى، رەسپۋبليكالار وزدەرىنىڭ «كەڭەستىك» جانە «سوتسياليستىك» اتاۋلارىنان باس تارتا باستادى.

1991 جىلى 10 جەلتوقساندا رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسىنىڭ سەسسياسىندا «قازاق كسر» اتاۋى «قازاقستان رەسپۋبليكاسى» بولىپ وزگەرتىلدى. 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا رەسپۋبليكانىڭ جوعارعى كەڭەسىندە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلداندى.

1992 جىلدان باستاپ تويلانىپ، 2001 جىلى مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنا ەنگىزىلگەن رەسپۋبليكا كۇنى، 2009 جىلى بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بۇيرىعىمەن مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنان الىنىپ تاستالعان بولاتىن.

2022 جىلدىڭ شىلدە ايىندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى مەملەكەتتىك مەرەكەلەر مەن اتاۋلى كۇندەردىڭ تىزىمىنە بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزۋدىڭ ۋاقىتى كەلگەنىن مالىمدەدى. ەل پرەزيدەنتى مەملەكەتتىك مەرەكە مارتەبەسىن رەسپۋبليكا كۇنىنە قايتارۋدى ۇسىندى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، رەسپۋبليكا كۇنى ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىلىككە باتىل قادام جاساۋىنىڭ سيمۆولىنا اينالۋى ءتيىس.

«ارينە، تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ باستاپقى ماعىناسى ساقتالادى. بۇل كۇن باستى ۇلتتىق مەرەكە بولىپ قالا بەرەدى. دەگەنمەن، بۇل كۇندى تاۋەلسىزدىككە سۇبەلى ۇلەس قوسقان ۇلتتىق باتىرلارىمىزدى ەسكە الۋ كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتۋ كەرەك»، - دەپ ءتۇسىندىردى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

رەسپۋبليكا كۇنى مەملەكەتتىك ەمەس، ۇلتتىق مەرەكەگە اينالدى.

مەملەكەت باسشىسى بۇگىنگى ەل حالقىن قۇتتىقتاۋ سوزىندە “رەسپۋبليكا كۇنى – حالقىمىزدىڭ رۋحىن كوتەرىپ، ەلدىگىمىزدى نىعايتاتىن، بىرلىگىمىزدى بەكەمدەپ، ىنتىماعىمىزدى ارتتىراتىن ايشىقتى مەرەكە. ءبىز ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋعا كىرىستىك. بارشا قازاقستاندىقتار بەلسەنە اتسالىسقاندا عانا وسى يگى ماقساتقا قول جەتكىزە الامىز. سەبەبى مەملەكەتتىڭ تىرەگى دە، باستى بايلىعى دا – ازاماتتار!”-دەپ اتاپ ءوتتى.

Abai.kz ۇجىمى بارشا قازاقستاندىقتاردى رەسپۋبليكا كۇنىمەن قۇتتىقتايدى!

Abai.kz