Ótken aptada Astanada IV halyqaralyq energiya ýnemdeu forumy ótti. Alqaly jiynda Birikken Últtar Úiymynyng damu baghdarlamasy arqyly elimizde energiyany ýnemdeu salasynda birneshe joba jýzege asqaly jatqany turaly QR Industriya jәne infraqúrylymdyq damu viyse-ministri Marat Qarabaev mәlimdedi.

Ministrding aituynsha, býgingi tanda BÚÚ Damu baghdarlamasymen (energiyany tiyimdi jaryqtandyrudy ilgeriletu) jәne Dýniyejýzilik bankimen (Qazaqstanda energiya tiyimdiligin arttyru) 25 mln dollar somasyna 2 joba iske asqan. Odan basqa BÚÚ Damu baghdarlamasy arqyly 17,7 mln dollargha taghy 3 joba iske asu satysynda eken. Sózin naqtylaghan ministr:

«Tómen kómirtekti damytugha arnalghan túraqty qalalar» jobasynyng qúny - 5,9 mln dollar. Elimizde energiya tiyimdiligine investor tartu ýshin jaghday jasau jobasyna 8,3 mln dollar qaralghan. Sol siyaqty Qazaqstanda elektr túrmystyq qúral-jabdyqtardyng energiya tiyimdiligin standarttau, sertifikattau jәne tanbalau salasy boyynsha 3,5 mln dollardyng jobasy iske asady», - dedi.

Odan bólek, Marat Qarabaev biyl Europalyq Odaq jәne Germaniya ýkimetining qoldauymen energiya ýnemdeu salasynda taghy birneshe jobanyng iske qosylatynyn aitty. Múnyng bәri jahandyq klimat ózgerisining aldyn alugha baghyttalghan iygi sharalar ekeni belgili. Qazaqstan ózining jahandyq klimattyng jylynuyna baylanysty jasalghan «Parij kelisiminin» sharttaryn mýltiksiz oryndap otyr degen sóz.

Parij kelisimi – halyqaralyq kelisim. Jahandyq klimattyng jylynuynyng aldyn alugha baghyttalghan birden bir qújat. Kelisim 2015 jyly 12 jeltoqsanda Parijde klimattyng ózgerui turaly Negizdemelik konvensiyanyng (KÓNK) 21-shi konferensiyasynyng qorytyndysy boyynsha qabyldanghan bolatyn. Forumgha 195 qatysushy jer sharyndaghy ortasha temperaturany 2100 jyly industrialdyq dәuirding aldyndaghydan 2 gradus Selisiyadan asyrmau turaly uaghdalasty. Ghalymdar aua temperaturasy odan artyq ósetin bolsa, ol ekologiya ýshin orny tolmas saldargha soqytardy dep boljap otyr.

Qújattyng kýshine enu sharty auagha shygharylatyn parniktik gazdardyng jalpy әlemdik kólemining kem degende 55% keletin 55 elding ratifikasiyalauy bolatyn. Qazirgi sәtke qújatqa ishinde Qazaqstanda bar 190 el qol qoyyp, 96 memleket ratifikasiyalady. BÚÚ qorshaghan orta jónindegi Baghdarlama bayandamasynda (iNEP) aitylghanday, tiyisti mindetterdi oryndau ýshin memleketter parniktik gazdardyng tastalymyn kórsetilgen normadan taghy shiyrekke qysqartuyna tura keledi. «2030 jyly tastalymdardyng kýtilip otyrghan kólemi kómirqyshqyl gazgha shaqqanda 54-56 gigatonna, ol osy jýzjyldyqta jahandyq jyludyng ósuin 2°S shekteuge mýmkindik jasau ýshin qajet 42 Gt dengeyinen aitarlyqtay joghary», - delingen úiymnyng aqparattyq paraqshasynda. YuNEP esebi boyynsha, Parij kelisimining barlyq talaptaryn oryndaghan jaghdaydyng ózinde jәne 2030 jyly qol jetkizetin tastalym dengeyi turaly boljam rastalghanda, jýzjyldyq sonyna qaray aua temperaturasySelisiymen 2,9-3,4 gradusqa deyin kóteriledi eken. Parij kelisimi tómen kómirtekti әlemge kóshuding bastaluyn bildiredi, onyng jolynda әli de kóp nәrse isteuge tura keledi.

Álemdi korona virus jaylaghaly beri әlimdik alyp óndirister uaqytsha toqtap, atmosfera tazaryp, klimat qalpyna kelgendey bolyp edi. 24-aqpanda Reseyding Ukrainagha soghys ashuy әlemdik ekologiyalyq jaghdaydy qaytadan taz qalpyna oraltqan. Álemdik búqaralyq aqparat qúraldary Putinning agressiyasynyng ekologiyalyq zardaptaryn tizbelep, mәsele kóterude.

«Dýniyejýzilik ekologiyalyq qor» úiymynyng shilde aiyndaghy mәlimetinshe, soghys bastalghaly beri Reseyding shabuylynan Ukrainanyng 900 ekologiyalyq qorghau aimaghy býlingen. Jylytu stansiyalary isten shyqqandyqtan, aghash kesudi shekteu sharalaryn alyp tastaugha mәjbýr bolghan. Búl soghys bolyp jatqan Ukrainadaghy ghana jaghday emes eken. Afrika men Ontýstik Amerika elderi de egistik pen otyn kólemin kóbeytu ýshin, tabighy ortany qorghaugha baghyttalghan zandaryn qayta qarap, tiymdardy alyp tastaugha mәjbýr bolghan.

Halyqaralyq sarapshylar әsire últshyldyq pen diktatorlyq rejimning ghalamdyq klimatqa, ekologikalyq ortagha auyr zardap tiygizip otyrghanyn aituda. Ony sheshudin, aldyn aludyng joly mәseleni sayasilandyrmay Qazaqstan siyaqty «Parij kelisimin» mýltiksiz oryndau ekeni dausyz aqiqat.

Raziya Toqan

Abai.kz