Ásilinde últqa, elge qyzmet etu - Mústafa Shoqay babamyz aitqanday - «bir muhabbәt uәzifa bolmaq». Áytkenmen býginde memlekettik qyzmetti últqa qyzmet etu emes, shen taghyp, shekpen jamyludyn, jyly-júmsaq jerge ósuding trampliyni retinde baghalaydy júrt. «Balamdy memlekettik qyzmetke «halqyna qyzmet et!» dep emes, shekpen kiyip, shirenip «ós!» dep berdim» deydi el ishi osy kýni. Múnysy shyndyq endi. Memlekettik qyzmette eshtenening bayybyna barmaytyn, «agent» oinaudan aspaytyn, ónsheng shiykiókpe jastardy kórgende, kadr jasaqtau sayasatynyng qan qaqsap túrghanyn anyq bayqaugha bolady. Elding ertenine kim tútqa?

Býginde qay memlekettik mekemening esigin ashsanyz, aldynyzdan ýstine jey­desin jyrtylarday tyrystyra ilgen, búty­na shalbaryn jelimdelip qalghanday ja­bystyra kiygen, moynyna qylghyna gals­tuk taqqan, múrty әli tebindep te ýl­ger­me­gen jas balalar atyp-atyp shyghady. Atyp shyqqany bylay túrsyn, tap bir sol me­kemening tireui bir ózi sekildi syzdana til qat­qanda, bayaghy «burokrat­tarynyzben» jy­lap kórisesiz. Qosh. Aytpaghymyz búl emes. Aytarymyzdyng auany - әrbir sala­daghy memlekettik qyzmetke alynyp jatqan jastardyng sol ózi nan tauyp jep otyrghan júmysynyng mәn-jayyn anyq bil­mey­tindigi haqynda. Memlekettik qyz­met­ting qa­di­rining qalmay bara jatqandyghy haqyn­da.

Kreslogha qúmarlyq qúmar oiyn sekildi

Ásilinde últqa, elge qyzmet etu - Mústafa Shoqay babamyz aitqanday - «bir muhabbәt uәzifa bolmaq». Áytkenmen býginde memlekettik qyzmetti últqa qyzmet etu emes, shen taghyp, shekpen jamyludyn, jyly-júmsaq jerge ósuding trampliyni retinde baghalaydy júrt. «Balamdy memlekettik qyzmetke «halqyna qyzmet et!» dep emes, shekpen kiyip, shirenip «ós!» dep berdim» deydi el ishi osy kýni. Múnysy shyndyq endi. Memlekettik qyzmette eshtenening bayybyna barmaytyn, «agent» oinaudan aspaytyn, ónsheng shiykiókpe jastardy kórgende, kadr jasaqtau sayasatynyng qan qaqsap túrghanyn anyq bayqaugha bolady. Elding ertenine kim tútqa?

Býginde qay memlekettik mekemening esigin ashsanyz, aldynyzdan ýstine jey­desin jyrtylarday tyrystyra ilgen, búty­na shalbaryn jelimdelip qalghanday ja­bystyra kiygen, moynyna qylghyna gals­tuk taqqan, múrty әli tebindep te ýl­ger­me­gen jas balalar atyp-atyp shyghady. Atyp shyqqany bylay túrsyn, tap bir sol me­kemening tireui bir ózi sekildi syzdana til qat­qanda, bayaghy «burokrat­tarynyzben» jy­lap kórisesiz. Qosh. Aytpaghymyz búl emes. Aytarymyzdyng auany - әrbir sala­daghy memlekettik qyzmetke alynyp jatqan jastardyng sol ózi nan tauyp jep otyrghan júmysynyng mәn-jayyn anyq bil­mey­tindigi haqynda. Memlekettik qyz­met­ting qa­di­rining qalmay bara jatqandyghy haqyn­da.

Kreslogha qúmarlyq qúmar oiyn sekildi

Keleshekte kreslo iyemdenuding jalghyz hәm tóte joly ekenin jete týsingen jas ta, kәri de búl kýni memlekettik qyzmetke әb­den әues. Bir kezderi Elbasy ministrlikter­ding «kókesinin», «akasynyn» balalaryn jiy­nap alyp, kileng jastarmen ulap-shulap otyrghanyn ashyq synady. «Balabaqsha» dedi. Ony el-júrt әli kýnge deyin auzynan suy qúryp aitady. Sodan keyin azdy-kem seng qozghaldy. Ministrliktegi «bóbekterdi» ónirlerge bóle bastaghan-dy. Alayda alghashqyda qarqyny kýshti búl sharua keyin sayaq­sydy. Onyng asqynghany sonshalyq, qa­zir әrbir memlekettik mekemening ózining «balabaqshasy» bar. On-solyn әli tanyp ýlger­megen bozókpeler - memlekettik qyz­met­shiler. Áriyne, bәrin birdey qaralaudan au­laq­pyz. Biraq býgingi jaghday onyng basym bóligi osynday ekenine shýbә kel­tirt­peydi. Qolyna diplomyn ala salysy­men ya әkimdikke, ne bir kez kelgen memleket­tik mekemege mýiizi qaraghayday bir maman etip otyrghyzyp qoy, odan song qas pen kóz­ding arasynda odan «dókey» sheneunik ja­sau syndy kadr sayasaty qazaqtyng kósegesin kógert­peydi.

Osyndayda keshegi kelmeske ketken kenes kezeni taghy til úshyna oralady (kózi­mizdi ashqaly kórgenimiz sol bolsa, kay­temiz endi). Sol kenestikter kadr da­yyn­dau sayasatynda qanday amal-tәsilder qoldanghanyn agha buyn óte jaqsy biledi. Sol mamandardy dayyndauda miyna qú­yyl­ghan sayasattyn, ústanymnyng beriktigi son­sha, әli kýnge sol baghyttarynan jaza bas­pay­dy. Zaman qansha audarylyp, tón­keril­se de, mynq etpeytin myqty kadrlar. Óitkeni olar kadrlyq sayasattyng barlyq ótkelderinen ótip, ystyq-suyghyna әbden tóselgen. Olar birden bastyq ya birden maman bolyp shygha kelgen joq. Kenestik sayasat olardy birtin-birtin әrbir salada pisirdi. Shiykileri qalyp, shynyqqandary irik­teldi. Basqasyn bylay qoyghanda, sonau ok­tyabryat kezeninen bastap, kommunist bol­ghan­gha deyin ony talay ystyq-suyqqa sal­dy. Nәtiyjesinde elge ólsheusiz enbek sinir­gen bilikti basshy, bilimdi mamandar shyq­­­ty.

Al býgin biz kimdi «ósirip» otyrmyz? She­­neunik dayyndaudaghy búl kýngi «qara dýr­sin» tamyr-tanystyq tәsili qazaqty púsh­paqqa jetkizbeydi dep qara aspandy tóndiruimizding tórkini terende. Kezinde enbek jәne halyqty әleumettik qorghau miy­nistrining orynbasary Serik Ábjәliúlynyng «júmys­syz jýrip bosanghan әielderge qo­sym­sha jardemaqy bere almaymyz, adam­dar balaly bolmas búryn jaghdaylaryn oilanulary tiyis» degenin әmbe júrt estidi. Deputat Rozaqúl Halmúradov: «Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligining sheneunikteri kópbalaly analardan júrt aldynda keshirim súrasyn! Aqshasy bol­masa, kóp bala tumasyn deytinderding mem­le­kettik qyzmette júmys isteuine morali­dyq qúqyghy joq», - dep talap qoyghanyn jә­ne bilemiz. Búl - búl ma, kishigirim әkimsy­maq­tardyng halyq aldynda esep beru kezin­de tribunagha shyghyp alyp, mún-za­ryn aitqan elge «jalqausyndar, masyl­dyqqa ýirenip alghansyndar» dep úrysqanyn da kórgenbiz. Qazir alyp jýre almaytyn shoqpardy beline baylap alyp, ózi soghan sýrinip-jyghylghan, keyde sol shoqpardyng astynda qalyp qoyyp jat­qan sheneunik kóp.

Memlekettik qyzmetker «terminator-robottyn» tuysqany siyaqty

Memlekettik qyzmettegi dәl býgingi kadr sayasaty bilgir memlekettik qyzmetshini emes, belgili bir búiryqty ghana oryn­day­tyn «terminator-robot» mamandardy shy­gharu­da. Inine su qúiyp, suyr suyrghanday әre­ketter әste jarylqamaydy.

Álbette, búl jastardyng memlekettik qyzmetke baruyna qos qoldap kórsetken qarsylyq emes. Biraq qazaq «orda búzar otyz, qamal alar qyryq» dep beker aitpa­ghan. Taghy bir mysal. Qazaq jas balanyng qo­lyna jetige kelgenshe pyshaq, qayshy sekildi qauipti zat­tar­dy bermegen. Andau­syz­da jazym bolady deydi. Biylik te son­day. Qauipti. Ne ózin, ne ózgeni jazym etedi. Key­de oilaysyz: «Sonau 30-jyl­dary últtyng qaymaghyn qalqyp alyp, ziya­ly­lardy qyryp tastaghan «sholaq belsen­diler» osyndaylardan shyqty ghoy» dep. Baya­ghynyng «qoy asyghy demegin, qolyna jaq­sa, saqa ghoy» deytinderi nekensayaq...

Kenestik kezendegidey olardy birneshe qay­tara qaynatatyn sayasy mәni zor «qazan­dar» joq. Átten, qajet-aq. Áytpese eki kýn­ning birinde qarapayym túrghyndar memlekettik qyzmettegi bi­lik­siz mamandar­dan kóresini kórip jýr. Ýmit - memlekettik qyz­met­ke kóldeneng kók attyny ótkizbeydi dep se­nim artyp otyrghan nauryzda kýshine ene­tin «QR memlekettik qyzmet turaly» su jana Zanda bolyp túr.

Dulat AMANJOL, aymaqtyq «Til jәne Ruh» jurnalynyng redaktory:

- Memlekettik qyzmetke, biylikke ómir­lik tәjiriybesi mol adamdar baruy kerek. «Jas­tar keledi, namystyng sózin sóileydi, bәrin ózgertedi» degendey qúrghaq pafos pen arzan populizmnen aryluymyz qajet-aq. Óitkeni memleketimizding damuyna bel sheship qyzmet ete alatyn jastardy toptas­ty­ratyn jas kóshbasshy joq. Jastar ja­uap­ty qyzmetke túryp, oryntaqqa jay­ghas­qan­nan keyin ústanymyn, prinsipshildigin, tegeurindiligin artta qaldyryp, kerisinshe, ma­sattanyp, memleket mýddesin, últ úpa­yyn, jastardy úmytyp ketedi. Jaltaqtyq pen jalpaqshesheyligi algha shyghady.

Aygerim AHANOVA, QR Ekonomikalyq damu jәne sauda ministrligi BAQ-pen baylanys basqarmasynyng bas sarapshysy:

- Óz basym jastardyng memleket isine aralasuyn qúp kóremin. Áriyne, memlekettik qyzmetting talaby kýshti, bәsekelestik jo­ghary. Biraq býgingi jas­tardyng sana-sezimi, biliktiligi halyq­qa qyzmet etude qarymdy der edim. Memlekettik qyzmetke ótu ýshin kon­kursqa qújat tapsyratyn jastar saya­sy sauatty, patriottyq sezimge toly, óz isin jetik mengergen dep aitu­gha bolady. Ar­man­shyl, jan-jaq­ty, ambisiyasy joghary jas­tardy kóp taniy­myn. Memlekettik qyz­met pen oqu­dyng tizginin qosa alyp jýrgen­d­er de óte kóp. Qazirde olar ýlken je­tis­­tikterge jetip otyr. Bizde újym­­­nyng 60 payyzy - jastar. Jú­mys barysynda aqpa­rat almasu, sha­ral­ar úiymdastyru, sheshim qa­­byl­dau kezinde shapshandyq pen batyl­­dyq tanytyp, útqyr oilaryn da bil­dirip ja­tady.Osynday jastar el eko­no­miy­ka­synyng tútqasyn ústasa, damu da, serpilis te bolatynyna senimim mol.

Avtor: Qyzghaldaq AYTJANOVA

"Alash ainasy" gazeti