Shýkir, qoghamda 14 aqpandy elemeytin, mereke sanamaytyn sana qalyptasyp keledi. Sonymen qatar, bәzbireuler «búlar aqpan bastalsa, jyldaghy әdetine basyp, Valentin kýnin qaralaudy bastaydy» dep múryn shýiiretinerme essizdik te qylang bere bastady.

Besikten beli shyqpaghan balabaqshadaghy býldirshinder bir-birine jýrekting sureti bar «otkrytkalar» syilaydy. Atam qazaq óni týgil týsinde kórmegen «qasiyetsiz Valentin kýnin» jylda osylay dýrkiretip ótkizip, qazaqtyng kim kóringenge qoldana bermeytin «qasiyetti» degen sózin qaydaghy bir Valentinge aparyp tana salatynday  ol kim edi?!
269 jyldary Kladviy II atty patsha ómir sýrgen eken. Ol patsha Rim memleketining shekarasyn keneytudi oilap, jana joryqtar úiymdastyrmaq bolady. Biraq, patsha qansha әurelengenimen, әsker jinay almaydy. Qaharyna mingen patsha: «búdan bylay birde-bir jauynger әskery boryshyn ótemeyinshe ýilenushi bolmasyn! Jarlyqty búzghan adam, ólim jazasyna kesiledi» dep ýkim shygharady.

Shýkir, qoghamda 14 aqpandy elemeytin, mereke sanamaytyn sana qalyptasyp keledi. Sonymen qatar, bәzbireuler «búlar aqpan bastalsa, jyldaghy әdetine basyp, Valentin kýnin qaralaudy bastaydy» dep múryn shýiiretinerme essizdik te qylang bere bastady.

Besikten beli shyqpaghan balabaqshadaghy býldirshinder bir-birine jýrekting sureti bar «otkrytkalar» syilaydy. Atam qazaq óni týgil týsinde kórmegen «qasiyetsiz Valentin kýnin» jylda osylay dýrkiretip ótkizip, qazaqtyng kim kóringenge qoldana bermeytin «qasiyetti» degen sózin qaydaghy bir Valentinge aparyp tana salatynday  ol kim edi?!
269 jyldary Kladviy II atty patsha ómir sýrgen eken. Ol patsha Rim memleketining shekarasyn keneytudi oilap, jana joryqtar úiymdastyrmaq bolady. Biraq, patsha qansha әurelengenimen, әsker jinay almaydy. Qaharyna mingen patsha: «búdan bylay birde-bir jauynger әskery boryshyn ótemeyinshe ýilenushi bolmasyn! Jarlyqty búzghan adam, ólim jazasyna kesiledi» dep ýkim shygharady.

Búl qauym kitap iyelerinen bolghandyqtan, nekesiz әielge jaqyndasu kýnә ekenin biletin. Patshagha qarsy shyghudyng kýnәsin týsingen әkeylerding kez-kelgeni basyn qaterge tigip, jastardyng nekesin qiyp kýnә arqalaghysy kelmedi. Biraq, bir Terny esimdi dәriger erlep shyghady. Biraz adamdy nekelep jibergen ony kýzet bilip qoyyp, zyndangha tastaydy. Týrme bastyghy dәriger ekenin bilip, has súlu qyzyn emdep beruin súraydy. Valentin qyzgha kónili tolqyp ketip, ghashyq bolyp qalady. Ólim jazasyna kesilgen  sezimin bildire almay, dargha asylatyn aqpannyng 14-i kýni «Men saghan ghashyqpyn» dep hat jazady. Patsha ony dargha asyp, basyn shauyp, denesin órtetip jiberipti. Osydan bastap, Terny jaqshanyng ishinde «әuliyege» ainalghan-mys.

Áueli «әuliye» sózining maghynasyn qarayyq. Áuliyedegen: Qúday ózi núsqaghan«Qúdaygha qúlshylyq etken qúl»,«Allanyng tyiymdarynan tyiylyp,  búiryqtaryn oryndau arqyly Allagha jaqyndaghan adam» degen maghynany beredi. Qúday qúptamaghan nekemen ainalysqan adamnyng Qúdaydyng sýiikti qúly emesi týsinikti.
Qazaq múnday azghyndyqqa boy úrghandardy at qúiryghyna baylap qorlaghan. Odan da soraqysy el basyna kýn tughan jaghdayda, qatynnyng etegine tyghylatyn,  er emes ezderdin  isin qúptap ony qoldaghan adamnyng opaly boluy mýmkin be? Opasyz janda otan bar ma? Joq, әriyne.

Búl kóldeneng kónil kóteru ata-babalarymyz ústanghan músylmandyq, moralidyq qúndylyqtardan auyly alys. Sanasy oyau ata-ana búl mereke jaqyndaghan sayyn qynjylady. Óitkeni, olar óz balalarynyng týpki negizi ar-újdangha jәne әdeptilikke qayshy keletin jeniltek sezimge berilip kónil kóteruin jәne tәrbiyelik mәni mýldem joq osynday tómen dengeyli merekelerge qatysuyn qalamaydy. Músylman adam mahabbat sezimin bireuge bildiru isine jenil qaramauy qajet, ol ózining jýrekten shyghatyn ystyq sezimin kóringenning qolyna ústata salmay, bolashaqta otbasyn qúrugha, jәne de ózining adal jaryna saqtap jýrui tiyis.
Keleshek kelinge sezim bildirip nekelesuýshin arnayy bir kýndi belgilep, 14 aqpandy kýtip jýru - qisynsyz qiyal. Sondyqtan búl meyramnyng belgili bir ejelgi elderdin  tarihy kýnine belgilenui artynda túrghan alpauyttar ýshin meyramnyng kólenkesinde jәy kezde rúqsat etile bermeytin qylyqtardy adaldaudyng tiyimdi joly.Mәselen,«kógildirleri joq el kógermeydi» dep eseptey bastaghan batys ýshin bir jynystylardyng nekesin zandastyruy - dәl osynday meyramdargha elding etin ýiretuden bastalghan.

Demek, Valentin kýni jәy ghana eshkimge eshqanday ziyany joq, bir birine syilyq úsyna salatyn beykýnәmereke emes. Eger senbesenizder, jaqyn jerdegi «valentinka» satatyn oryngha baryp kóriniz! Ol jerde siz jay qarapayym ghana dep sanap jýrgen «Men seni sýiemin!» degen otkrytkalardy ghana emes, seksualdyq sipaty syrtyna shyghyp túrghan, úyattan júrday «Ty moy, ya - tvoya!», «Moy strastnyi!», «Ya pomnu pervyy poseluy!», «Zaychik moy!», «Ya ne zabudu nashe pervoe svidaniye!» siyaqty jәne solargha úqsas mәtindegi «otkrytkalardy» tabasyz.

Al olardy bir-birine syilap jatqan - myna bizding bauyr etimiz bolghan balalarymyz, namysymyzdyng bir bóligi bolugha tiyis әpke-qaryndastarymyz, aram pighyldardaghylardyng qiyanatynan biz qorghaugha tiyisti bolghan agha-inilerimiz, tipti bizding ata-analarymyz. Tang qalarlyq bir jaghday: anamyzdyng júmys ornyndaghy әriptesi oghan «Sen eng әdemi әielsin!» dep «valentinka» syilasa, әkelerimiz namystanbaytyn, tipti qyzghanbaytynbolghan.
«Onda túrghan ne bar deysin? Barlyghy solay jasap jatyr», - degen qútqarmaytyn aqtalma sóz tauyp alghan. Alayda, әtesh ekesh әteshte auladaghy tauyqtardy janyn bergenshe qorghap baghady. Tekti aighyrlar ýiirine bóten aighyr jolatpaydy. Hayuannyng boyynan tabylghan qyzghanysh qasiyeti keyde adamnyng boyynan tabylmay jatatyny ókinishti-aq.

Búl tústa Payghambarymyzdyn, oghan Allanyng iygiligi men sәlemi bolsyn, «Áyelin bógde erkekterden qyzghanbaytyn erkek jәnnәtting iysin de sezbeydi!» dep eskertkenin eske salghan jón. Taghy bir hadiste Payghambarymyz,oghan Allanyng iygiligi men sәlemi bolsyn, «Ýsh adam jannatqa kirmeydi: ata-anasynyng qarghysyna úshyraghandar, "dayys" (әielin, qaryndasy, anasyn әri tuys qaryndas әpkelerin qyzghanbaytyn erkek) jәne ózin erkekke úqsatqan әiel» - degen.

Jat qylyqtyng nasihaty

Valentin kýni- azghyndau men oinastyqtyng oshaghy. Olay deytinimiz - qazaq qyzy eshqashan birinshi bolyp óz sezimin bildirmegen. Múnday әdeptilikten bizding halqymyz útpasa, útylghan joq. Býgin sol «óldim, taldym» degender az ghana uaqyttan keyin ajyrasyp ketip jatyr. Artynda kózi móldiregen qaradomalaqtar qalady. Olardyn  janaryna qaraugha jasqanasyn.

Búl kýni meyramhanalar men qonaqýiler kelushilerge lyq toly bolady. Araq-sharapqa súranys eselep artady. Ashy sudy simirip alghan sormanday qyzdar bileginen ústaghannyng jeteginde jemtik bolady. Elimizde jylyna resmy tirkelgen 300 mynday abort jasalady. Olardyng kóbi osynday bir kýndik jalghan mahabattyng qúrbany emestigine kepil joq.Búl kýni jigitter qyzdargha, tipti ýili-jayly er azamattar qyzmettes qolastyndaghy qyz-qyrqyngha, kelinshekterge syilyq úsynyp jatatynyn bayqap qalamyz. Múnyng arty jaqsylyqpen ayaqtalmaytynyn oqyrman qauymnyng ishi sezip otyrghan bolar.
Alla Taghala qasiyetti Qúrannyng «Isra» ayatynda:«Zinagha jolamandar. Óitkeni, ol - arsyzdyq jәne jaman jol»,-dep zinagha deyingi әr týrli әreketterden aulaq boludy búiyrady.

Ghúlama imam Ahmad: «Adam óltiruden keyin zinadan góri ýlken kýnәni bilmeymin»,- degen. Qazaq qoghamynda bolmaghan SPIYD, nashaqorlyq, jezókshelik siyaqty qoghamdyq dertterimizding negizinde osynday, alghash qaraghanda esh ziyany joq siyaqty bolyp kórinetin, últtyq mentaliytetimizge, músylmandyq bolmysymyzgha jat qylyqtardy nasihattau jatyr emes dep kim aita alady?

Búl - qarghysqa úshyraghan ilgeridegi kópqúdayshylardyng azghyndyq meyramy.Sebebi,rimdikterde 14aqpan kýni toylanatyn ózderi oilap shygharghan «Jer Qúdayyna» (Alla saqtasyn!) arnalghan mereke bar bolatyn. Osy meyram barysynda oryndalatyn bir rәsim mynaday eken: Qyz-kelinshekter esimderi jazylghan qaghazdy qoraptyng ishine tastaydy. Al, erkekter qoraptan esimi jazylghan qaghazdy tartyp shygharady da, ózine merekelik serik tandap alady. Búl osylaysha nәpsiqúmarlyq mәnge ie bolyp, sol kýni tanysqan serikter bilgenin istegen.

Valentin ba, әlde bәlen tiyn ba?

Osy merekening toylanuyna mýddeli toptar jastarymyzdyng sanasyn ulap, últtyq bolmysynan aiyryp,  maqtamen bauyzdap, teris pighyldaryn dau-janjalsyz, úrys-kerissiz tamasha iske asyrsa, ekinshi jaghynan óz saudalaryn jýrgizip qyruar paydagha kenelude. Osy kýni kóptegen kompaniyalar aqshanyng astynda qalady. Búl kýni milliondaghan dollar shokolad, ishimdik, qúttyqtau hattar, әshekey syndy týrli syilyqtargha júmsaluda. Meylinshe kóp adam merekeni atap ótse, sonshalyqty tabys ta molaya týsedi. Sondyqtan, aqparat qúraldary ony jabyla nasihattaugha kirisip ketken. Olar týrli bәigeler úiymdastyryp, kópshilikting nazaryn ózderine audartady.
Tek qana әue jolymen jýk tasymaldaytyn «Lufganzo Kargo» kompaniyasyna europalyqtar osy meyramgha oray Keniya, Ekvador, Kolumbiya elderinen 1 million tonna raushan gýlin jetkizuge tapsyrys beredi eken. AQSh túrghyndaryna kýnine úshaqpen 25 reyske deyin gýl tasymaldanady. Búl kýnderi kolumbiyalyq gýl ósirushiler jyldyq tabystyng 30 payyzyna  ie bolady.

2012 jyly Gonkong túrghyndarynan týrli shokoladtargha, әshekeylerge «Valentin kýni» súranys artqan son, olardyng baghasy 30-40 payyzgha kóterilip ketken. Sonday-aq, olar raushan destelerine de asa qúmar. 99 raushandy biriktiretin bir destening qúny 8 myng gonkong (1 myng AQSh dollarynan astam) yuanidi qúraydy. Bayqap otyrghanynyzday, búl «mereke» bәzbireuler ýshin qyruar paydanyng kózi. Búdan onyng taza, adal sezimge qatysy joq ekenin bayqaugha bolady.
Aytpaqshy, orys jastary pravoslav shirkeuining senushileri katolikter merekesi sanalatyn «Valentindi» toylaudan bas tartypty.Ózbekstanda memlekettik túrghyda tyiym salynghan. Týrikmenstanda da solay. Jergilikti meyramhanalar men kafelerding basshylaryna 14-i kýni otyrystar úiymdastyrugha bolmaytyndyghy qatang eskertilgen. Osylardyng ózi oilanarlyq dýniye.

Mahabbat kýni kerek pe?

Jalpy, mahabbat kýni mýldem kerek emes. Nege deseniz, at qoyyp, aidar taghatynday mahabbat degening elenbey qalatyn zat emes. Jәne mahabbat tobyr bolyp toylaytyn sezim emes, jekelengen jýrekterding ishki iyiriminen shyghatyn dýniye. Osynau nәzik sezimdi jalpaq júrtqa jariyalap, aiqaylap aita beru onyng qasiyetin kemitken ýstine kemite bermek.

Búl tústa úly Abaydyng «Mahabbat tili tilsiz til, kózben kór de, ishpen bil» qaghidasyn bir eske alyp qoyghan jón.Sosyn, Valentin kýnin Qyz Jibek kýnine auystyryp, aldyna «últtyq» degen sóz qosqannan asa qatty ózgeris bola qoya ma deytin kýmәn bar. Sebebi, qosylghyshtardyng orny auysqanmen qosyndy ózgermeydi.14 aqpanda bolatyn jaghday basqa bir belgilengen kýni de qaytalana beru qaupi bar. Múnday әreketpen últtyq ruhty oyatam deu - jay tirlik dep oilaymyn. Óitkeni, Tólegen men Qyz Jibek mahabaty eshqanday kýnge tәueldi bolghan joq edi. Yaghni, múnday maghynasyz manevrdan qazaq útylmasa, eshtene útpaydy.

P.S.
Kez-kelgen kókiregi oyau qaryndasymyz arly jigitpen, al inishekter saliqaly qyzben otau qúrudy armandaydy. IYgi maqsatqa qol jetkizude Qúrannan asqan kenesshi joq.AllaTaghala«Núr» sýresinde «Súm әielder súm erlerge, súm erlersúm әielderge, sonday-aqiygi әielderiygi erlerge, iygi erleriygi әielderge layyq.Olar ýshin jarylqau әri kórkem nesibe bar»degen.
Alla Taghala búl jerde otau qúryp otasqandardyng bir-birine layyq bolatynyn anyq kórsetip túr. Arpa egip, biday orudy armandau qanday qisynsyz bolsa, zinaqorlyq pen sauyq qúrghan adamnyng saliqaly otbasyn armandauy da sol siyaqty.Tekti әri batyr, últjandy әri namysshyl, dana әri janashyr úrpaq tek imandy er men saliqaly әielding otauynyng qúrsaghyna bitetini anyq.Sondyqtan mahabbat degen qúndy sezimdi bir kýndik arsyzdyqpen lastamayyq!
ABAI.KZ