Reseyding «Kosmos 2560» barlau sputniygi óz-ózin joydy. 16 qazanda Resey júmys istemeytin «Kosmos-2560» әskery sputniygin orbitagha shygharugha әreket jasady. Bir-eki ay júmys istegennen keyin qúrylghy atmosferalyq kenistikke enip, janyp ketti.

Búl oqigha turaly aqparatty Djonatan Makdauell Twitter-de bólisti. Ol dәl osynday seriyadaghy sputnikting búrynda da janyp ketkenin habarlady. «Biyl qazan aiynda úshyrylghan Reseyding «Kosmos 2560» әskery sputniygi 10 jeltoqsanda atmosferalyq kenistikke oraldy. Ol búrynghyday orbitagha shygharylghan joq», - dedi ghalym.

2022 jyldyng 16 qazanynda Resey Qorghanys ministrligi «Kosmos 2560» sputniygin orbitagha sәtti úshyrghany turaly habarlaghany belgili. Osy maqsatta Plesesk gharysh ailaghynan «Angara 1.2» zymyran tasyghyshy úshyryldy. Resmy derekkózder úshyru maqsatyna qatysty tolyq mәlimet bermedi.

Alayda keyinirek qúrylghy optikalyq baqylau júmystaryn jýrgizuge arnalghandyqtan, qúpiya rejimde iske qosylghany belgili boldy. Búghan deyin BAQ-ta osyghan úqsas sputniktik modeli bir ay júmys istemey, 2022 jyldyng 19 mamyrynda atmosferada órtenip ketkeni turaly aqparat taraghan bolatyn.

Byltyr belgisiz bireuler Bayqonyr gharysh ailaghyna kirip, ayaqtalmaghan «Buran» gharysh kemesinde habarlama qaldyrdy. Búl turaly 26 mamyrda RIA Novosty agenttigi Telegram-da habarlady.

Belgisiz adamdar kemege «yra, biz keldik!» dep jazyp ketken. Taghy bir jazbada: «Adam júldyzdargha kóterilmey túryp, jer betinde ómir sýrudi ýirenui kerek!» delingen.

Onyng astynda Shots, Ruslan, Andrey jәne Burs degen qoltanbalar qaldyrylghan.

1961 jylghy 12 sәuirde adamzattyng gharyshty iygeru dәuiri bastaldy. Sol kýni «Vostok» zymyran tasyghyshy gharysh kemesin orbitagha alyp úshty. Yuriy Gagarin úshqan zymyrannyng úshuy sәtti ótti. Al ol qonghannan keyin Yuriy Gagarin býkil әlemge әigili boldy. Sol kezde KSRO jәne onyng sosialistik sayasi-ekonomikalyq jýiesi ózining myqtylyghyn dәleldeuge barlyq jaghynan qadam jasady.

Alayda, qazirgi Ilon Masktyng jәne basqa da jeke amerikalyq gharyshtyq kompaniyalardyn, sonyng ishinde «SpaceX-tin» jetistikteri «Roskosmosty» qatty alandatyp otyr. Masktyng alghashqy zymyrandary «Falcon 1» (2006 jyly úshyrylghan) jәne ýlken «Falcon 9» (2010 jyly úshyrylghan) mýmkindiginshe ekonomikalyq túrghydan tiyimdiligi eskerilip jasalghan.

Ilonnyng maqsaty – bәsekelesterding zymyrandaryna qaraghanda әldeqayda arzan zymyran jasau boldy. Sodan keyin «Falcon Heavy» (2018 jyly) iske qosyldy.  Búl zymyran ózine eng jaqyn degen bәsekelesterine qaraghanda, orbitagha jýkti eki ese artyq kólemde shyghara alady, al onyng qúny ýsh ese arzan.

Osydan keyin, «SpaceX» «Super Heavy-Starship» jýiesin, odan da jetildirilgen núsqasyn jariyalady. Ol jerdegi qalalar arasynda jyldam tasymaldaudy jәne Ay men Marsta bazalar saludy qamtamasyz etuge arnalghan edi.

Sonymen qatar, «SpaceX» kompaniyasy «Dragon» gharysh kemesin jasady. Ol jýkterdi Halyqaralyq gharysh stansiyasyna (HGhS) jetkize alatyn jәne bir mezette jeti gharyshkerdi alyp úsha alatyn boldy.

Resey Ukrainadan Qyrym týbegin tartyp alghanda, AQSh Reseyge qarsy auyr sanksiyalar hәm tyiymdar saldy. Sol tústa Resey ýkimet basshysynyng orynbasary bolghan, beride «Roskosmosty» basqarghan Dmitriy Rogoziyn: «Bizding zymyrandar bolmasa, amerikalyqtar gharyshqa «batutpen» shyghady», - degen edi. Biraq arada birneshe jyl ótkende Ilon Mask reseylik Rogozinning aitqanyn ózine eselep qaytardy.

Ilon Mask 2019 jyly nauryz aiynda «SpaceX» jobasy ayasynda jasalghan gharysh kemesimen amerikalyq gharyshkerlerdi gharyshqa attandyrdy. Endi AQSh-tyng Últtyq aerogharysh agenttigi NASA Reseyge tәueldilikten qútyldy.

Resey osyghan deyin әrbir gharyshkerding úshuy ýshin 80 million dollar súraghan. Al Ilon Mask búl tәueldilikten qútyludyng jolyn oilap tapty. Maskting zymyrandaryn birneshe mәrte paydalanugha bolady.

Juyrda «SpaceX» pen «Tesla» kompaniyasynyng basshysy Ilon Mask әlemdegi eng bay adam atandy. Onyng baylyghy 185 milliard dollargha baghalanghan. 2019 jyldyng basynda Mask әlemdegi eng bay adamdar tizimning alghashqy 50-ne kirgen.

Onyng dәuletining kýrt ósui «Tesla» aksiyalarynyng ósuine baylanysty boldy. Kompaniya aksiyalarynyng baghasy toghyz esege kóterildi. Kompaniyanyng baghaly qaghazdary bir aksiya ýshin 799,6 dollargha saudalanady, al kapitaldandyru 757,6 milliard dollardy qúrady.

Búl aqshagha «Ford», «General Motors», «BMW», «Volkswagen», «Fiat», «Chrysler» siyaqty avtokólik kompaniyalaryn satyp alugha bolady. Tipti odan bólek, «Ferrari» satyp alugha da aqsha qalady eken.

Aqparat kózderine sensek, Mask aqshanyng kóp bóligin Marsta baza qúru ýshin júmsamaq. Búl tang qalatyn jayt emes. Osyghan deyin, Maskti AQSh gharyshtyq baghdarlamasynyng auqymdy bolmauy qynjyltsa, sol olqylyqtyng ornyn toltyru ýshin ol «SpaceX» kompaniyasyn qúrdy. Mask әlemdegi eng arzan gharyshtyq zymyrandardy jasau ýshin biznes ashty, qazir onyng kompaniyasy jerdegi gharyshtyq zymyrandardyng 60 payyzyn gharyshqa shygharady eken.

Mask sonday-aq, adamzattyng janarmay (múnaydan) otynynan alshaqtauyn jyldamdatqysy keletini jasyryn emes. Soghan baylanysty ol әlemdegi jetekshi elektromobili óndirushi «Tesla» kompaniyasyn qúrdy.

«Morgan Stanley» investisiyalyq banki ótkende (qazan aiynda) «SpaceX-ti» 100 million dollargha baghalapty. Atalghan kompaniya gharyshqa úshu naryghynda oiyn erejelerin ózgertti. Osylaysha AQSh-tyng gharyshtyq baghdarlamasy jana serpin aldy.

2020 jyly Maskting «Crew Dragon» gharysh kemesi alty gharyshkerdi Halyqaralyq gharysh stansiyasyna úshyrdy. Búl AQSh-taghy «Shattl» baghdarlamasy ayaqtalghan 2011 jyldan bergi alghashqy iri baghdarlama boldy.

Aytpaqshy, 2021 jyly 20-22 mamyrda «Novoe znaniye» reseylik telemarafonynda Tesla, Space X negizin qalaushy Ilon Mask sóz sóiledi. Is-shara 20-22 mamyr aralyghynda Mәskeu, Sankt-Peterburg, Qazan, Nijniy Novgorod, Sochi, Vladivostok, Novosibirsk jәne Kaliningradta ótedi. Ol Reseyding «Znaniye» qoghamynyng saytynda jazylghan edi. Osy sharagha Roskosmostyng basshysy Rogozin (qazir basqa júmysqa auysty) shaqyrylghan joq.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz