«Álihan Bókeyhan kim? Eger Latyn Amerikasy ýshin Simon Bolivar qanday bolsa, Álihan Bókeyhan qazaq ýshin sonday túlgha. Eger Atatýrik qanday bolsa, Álihanda qazaqtyng sonday túlghasy. Eger Mahatma Gandy Ýndistan ýshin qanday bolsa, Álihan qazaq ýshin sonday túlgha. Mine, osynday dýniyeni halyqtyng ruhany ómirining qúramdas bóligine ainaldyrugha kelgen kezde qazirgi úrpaqtyng búghan intellektualdyq dengeyi jetpey jatqanyn moyyndauymyz kerek.

Alash degen sóz - últ-azattyq qozghalysy jәne iydeyasy degen sóz. Yaghni, búl tar toptyng әreketi, tirshiligi emes, búl - jalpyúlttyq qozghalys. Kez-kelgen sayasy qozghalystyng aldyna qoyatyn birinshi maqsaty - memleketting tәuelsizdigi, derbestigi. Sol memlekettik tәuelsizdik pen qúrylym arqyly jerdi saqtau, jer arqyly elding tәuelsizdigin, bolashaghyn saqtau. Sondyqtan, Alash iydeyasy - mәngi iydeya.

Qazaq halqy, qazaq últy tiri bolatyn bolsa, onda Alash iydeyasy da tiri bolady. Qazirgi qogham Alash iydeyasyn 1917 - 1918 jyldarda qabyldaghanday nelikten sinire almay otyr? Áriyne, týsinedi, qúrmetteydi. Biraq, múnyng bir nәzik qyry bar. Jetpis jyl ómir sýrgen kenestik jýie Alash iydeyasyn mýlde basqa baghytta nasihattady, basqa maghynada kórsetti. Kenestik iydeologiya «Alash - últtyq iydeya emes» degen ústanymda boldy. Yaghni, Alashty últtyq iydeyagha, últtyng ústanymyna qarsy qoydy.

... Álekeng «bizdin, Ahang ekeuimizding pikirimiz, mynau» deydi. «Kenes ýkimetine qaraghanda patsha ýkimeti jaqsy eken, bizge júmys isteuge mýmkindik berdi» deydi. Al, kenes ýkimeti olardyng basyn jútty. Alashordanyng barlyq ókilde­rimen birge Álihan Bókeyhan da Mәskeudegi Butyrka týrmesine ja­bylyp, kóp úzamay, atyldy. Marqúmnyng býginge deyin qayda jerlengeni belgisiz. Tarihshylar patsha ýkimetinen bastap, kenes biyligine deyin osy "Qyr balasynan" tiri kezinde qanshalyqty qoryqsa, ólgennen keyin de sonshalyqty ýreylengen deydi. Tek tәuelsiz el atansaq ta, Alash arysyn tóbemizge kótere almaghanymyz ókinishti. Alash Orda iydeyasyn nasihattau nashar. Kezinde kenestik biylik ne istedi, kóshe atynyng bәrin bolishevikterge berdi. Kommunisterge eskertkish qoydy. IYdeologiya solay jýrgizildi. Al endi qazir derbes memleket bolghan kezde, nege biz sonday әreketterge barmaymyz?".

Mәmbet Qoygeldi

Abai.kz