Týrkiya әlemdik qaru eksporttaushylar tobyna endi. 2022 jyly týrik qaruynyng eksporty 4 milliard dollardan asty. Búl ótken jylmen salystyrghanda 36 payyzgha juyq óskendi bildiredi. Týrik qaru eksportynyng 98 payyzy anyzgha ainalghan «Bayraktar» úshqyshsyz úshaqtarynyng satylymynan bolghan.  

Týrik sayasattanushysy Irfan Kaya Ólger «haqqin.az» basylymyna bergen súhbatynda Ankaranyng әskeriy-ónerkәsip keshenining jauyngerlik úshqyshsyz úshaqtar men basqa da qaru-jaraqtardyng óndirisin eksponensialdy týrde arttyrugha mýmkindigi bar ekenin aitypty.

«Týrik әskeriy-ónerkәsip keshenining damuy Týrik qaruly kýshterining 1974 jyly Kiprdegi operasiyasynan keyin bastaldy», - dep esepteydi Ólger. – Búghan deyin Týrik әskerine qajetti barlyq qaru-jaraq AQSh pen Europa elderinen satyp alynghan. Kiprdegi operasiyadan keyin Batys elderi Ankarany «agressiya jasady» dep aiyptap, qaru-jaraq embargosyn engizdi. Osylaysha Týrkiyanyng últtyq әskery ónerkәsibining payda boluyna jәne damuyna negiz boldy. Dәl osy kezende ASELSAN, ROKETSAN jәne basqalary siyaqty flagmandyq kompaniyalar qúryldy», - deydi.

Sayasattanushynyng pikirinshe, Týrik әskeriy-ónerkәsip keshenining damuyndaghy sheshushi sәt Ekinshi Qarabaq soghysynda «Bayraktar» úshqyshsyz úshaqtaryn paydalanu boldy.

«Bir jaghynan Ankara bauyrlas Ázirbayjangha kýshti qoldau kórsetse, ekinshi jaghynan ózining әskery tehnologiyasyn úrys jaghdayynda synap, býkil әlemge pash etti. Týrkiya songhy uaqytqa deyin NATO blogynan úshqyshsyz úshaqtardy satyp aluda belgili bir qiyndyqtardy bastan keshirip keldi.

Búl úshqyshsyz úshaqtar Ankaragha ne kóptegen alghysharttar týzilip baryp qana jetkizildi, ne mýlde jetkizilmedi. Qazir jaghday kýrt ózgerip, Týrkiya jauyngerlik jәne barlau úshqyshsyz úshaqtaryn jetkizushi әlemdegi jetekshi elderding birine ainaldy. «Bayraktardyn» negizgi satyp alushylary Balqan týbegi elderi, Sudan, Liviya jәne t.b», - deydi Ólger myrza.

Sayasattanushynyng aituynsha, Týrik úshqyshsyz úshu apparattarynyng әlemdik qaru-jaraq naryghyndaghy jetistigi Týrkiya Respublikasynyng әskeriy-ónerkәsip keshenining basqa da salalaryn damytuda katalizator rólin atqardy.

«Mysaly, MILGEM jobasy ayasynda TCG Stambul jana jauyngerlik korveti, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ besinshi buyn últtyq jauyngerin jasady. Nurol Makina Europa jәne Aziya naryqtarynda Ejder Yalçın bronetransporterlerin sәtti satady», - deydi sayasattanushy.

Irfan Kaya Ólger Týrkiya songhy jyldary ózining әskeriy-ónerkәsip keshenining bedelin aitarlyqtay arttyra alghanyn jәne búl elding syrtqy sayasy imidjine ong әser etkenin aitqan.

«Qaru eksportyna keletin bolsaq, Týrkiya búl salada mýldem tәuelsiz sayasat jýrgizip otyr. Týrkiyanyng Reseymen qarym-qatynasy qalypty, degenmen Ankara Qyrymdy okkupasiyalaudy moyyndamaydy jәne Ukraina armiyasyn jauyngerlik úshqyshsyz úshaqtarmen qamtamasyz etedi.

Sonymen birge Týrkiya Soltýstik Atlantikalyq kelisimning manyzdy bóligi bolyp qala beredi. Búl Ankaranyng NATO qauipsizdigine qauip tóndiretin elderge eshbir jaghdayda qaru satpaytynyn anyq bildiredi», - deydi.

Búl, eng aldymen, ÚQShÚ-gha mýshe memleketterge – Reseyge, Belarusiqa, Armeniyagha nemese basqa dәrejede Soltýstik Atlantikalyq aliyans mýshelerine qauip tóndirui mýmkin elderge qatysty sheshim. Áriyne, búl sanatqa Iran da kiredi.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz