Últtyq statistika burosynyng dereginshe, 2021 jyly Qazaqstanda 61 464 әielderge qatysty zorlyq-zombylyq faktisi tirkelgen. Al әlemdik pandemiya bastalghan 2020 jyly 63 447 jaghday tirkelgen eken. 2013-2014 jyldary resmy tirkelgen otbasynda jәbir kóru faktileri shynyrau shegine jetken.

Jalpy Qazaqstanda polisiyagha jyl sayyn túrmystaghy zorlyq-zombylyq boyynsha 100 mynnan astam aryz kelip týsedi eken. Biraq ókinishke oray jәbirlenushilerding 60 payyzy jazghan aryz-shaghymyn keri qaytaryp, zorlyqshygha is-shara qoldanudan bas tartyp jatady. 2022 jyly 37 myng zәbir kórsetushi adam әkimshilik jakapkershilikke tartylghan. Byltyr otbasylyq zorlyq-zombylyq mәselesi boyynsha qylmystyq qúqyq búzushylyq 7 payyzgha týsken, yaghny 623 jaghdaydan 583 oqighagha deyin azayghan.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaev 2022 jylghy 1 qyrkýiektegi joldauynda otbasylyq zorlyq-zombylyqty qylmys qataryna jatqyzu qoghamda qyzu talqygha týsip kele jatqan ózekti mәsele ekenin tilge tiyek etken bolatyn.

«Otbasylyq zorlyq-zombylyqty qylmys sanatyna jatqyzu mәselesi qoghamda kópten beri talqylanyp jýr. Qúqyq qorghau organdary búl úsynystyng dúrys ekenine kýmәnmen qaraydy. Sebebi, múnday túrmystyq jaghdaylardy anyqtau onay emes, yaghny osynday oqighalardy tergep-tekseru qiyngha soghady. Búl sózding de jany bar. Biraq, qalay desek te, otbasylyq zorlyq-zombylyqqa kóz júma qaraugha bolmaydy»,-dedi Toqaev.

Memleket basshysy otbasylyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zandardy kýsheytu keregin aitty.

«Otbasynda oiran salatyndar jazagha tartylmasa, olar odan beter basynyp ketedi. Al japa shekkender mýldem qorghausyz qalady. Múnday әreketter ýshin jazany kýsheytetin kez keldi dep sanaymyn. Zardap shekken jandar elding sózinen nemese bireuding qysym jasauynan qoryqpauy qajet. Sondyqtan, polisiya qyzmetkerleri olarmen óte múqiyat júmys jýrgizip, tiyisti sharalar qoldanuy kerek»,-dedi preziydent.

Soghan baylanysty byltyr otbasylyq zorlyq-zombylyqtyng aldyn-alu ýshin jauapkershilik qatandatylyp, zorlyqshymen profilaktikalyq júmystardyng reti әzirlendi. Sonday-aq túrmystyq qylmystardy tirkeuding ótinish beru týri anyqtau sipatyna kóshti. Yaghny zәbir kórushining ótinishinsiz-aq polisiya otbasynyng shyrqyn búzushy adamdy jauapqa tarta alady. Búl jazanyng búltartpaushylyq prinsiypin qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, әkimshilik qamaugha alu merzimi 3 tәulikten 5 tәulikke úzartyldy. Otbasynda zorlyq kórsetken adamdar ýshin әkimshilik qúqyq búzushylyq kodekste arnayy baptar belgilengen. Negizi túrmystyq zorlyq-zombylyq kórsetken jәbirleushi  5-ten 20 tәulikke deyin qamaugha alynady. Al eger densaulyqqa ortasha ne auyr dәrejede ziyan keltirse, QR Qylmystyq Kodeksining 106-107 baptarymen qylmystyq jauapkershilikke tartylady.

Áyelderdi zorlyq-zombylyqtan qorghau tobynyng inspektory Gýlmira Shrahmetovanyng aituynsha, túrmystyq zorlyq-zombylyqtyng basty sebebining biri – otbasyndaghy adamdardyng dúrys qarym-qatynas jasay almauy, sóilesu men týsinisu mәdeniyetining joqtyghy. Qazirgi uaqytta otbasy qúndylyghynyng azangy, әke bedelining týsui, anagha degen syi-qúrmetting joghaluy, erli-zayyptylardyng bir-birine degen qúrmeti bolmauynan otbasynda úrys-keris payda bolady. Otbasy mýshelerining bir-birine syilastyghynyng bolmauynyng arty osy zorlyq әreketterge alyp keledi. Ekinshi bir sebebi, ishimdikke salynu.

Mamannyng aituynsha, 80-90 payyz zorlyq-zombylyq ishimdik ishkenning kesirinen bolady eken. Otbasyndaghy zorlyq-zombylyqtyng qúrbandarynyng basym bóligi әielder men balalar ekeni aitpasa da týsinikti jayt.

Býginde zәbir kórip, barar jeri, basar tauy qalmaghan әielderdi qabyldap, olargha moralidy, materialdy kómek kórsetetin Daghdarys ortalyqtary júmys isteydi. 2022 jyldyng ayaghyna deyin 156 әiel ortalyqtyng kómegin alghan. Búl jerde әielder 2 aidan 6 aigha deyingi aralyqta tegin túra alady. Psihologiyalyq, fizikalyq soqqy kórgen әielder osy uaqyt aralyghynda óz-ózderine kelip, on-solyn baghmdaydy. Júmysy joq bolsa, júmysqa túryp, oquy joq bolsa, kurstar oqyp, mamandyq alyp qatargha qosylady.

Alayda zorlyq-zombylyqqa úshyraghan әielderding 40 payyzy kýieulerine qaytyp barady eken.

Áyelderdi zorlyq-zombylyqtan qorghau tobynyng inspektory zorlyq-zombylyqtyng aldyn-alu ýshin әiel adamdargha birneshe kenesimen bólisti.

«Birinshiden, er adamnyng únamsyz qylyqtaryn bayqasaghan bolsanyz, birden aitu kerek. Er adam agressiya kórsetip, qatang baqylaugha ala bastasa, búl zorlyq-zombylyq oryn aluy mýmkin degen belgi. Ekinshiden, alghash qol júmsaghanda, shapalaq jegende dereu dabyl qaghu kerek. 102 nómirine habarlasu kerek, odan qoryqsa, otbasyndaghy bedeldi adamgha aitu kerek, kómek súrau kerek. Ýshinshiden qol kóteruler qaytalansa, mindetti týrde bir sheshimge kelu kerek. Óitkeni agressor qayta-qayta soqqygha jyghuyn toqtatpauy mýmkin. Ol kezde mindetti týrde 102 qyzmetine habar beru kerek. Polisiya jaghdaydy tekseredi. Odan keyin senim telefonyna qonyrau shalyp, psihologiyalyq jәrdem alugha bolady. Úryp-soqqan bolsa, 102 –ge habarlaspay sot-medisinalyq saraptama jasalmaydy. Denening kógergen, synghan jerin kórsetip, saraptamagha jiberu kerek. Áyel adamdar ýndemey qalmau kerek»,-dedi ol.

Otbasyndaghy zorlyq-zombylyq eshqashan jabuly kýiinde qalmauy kerek. Qúzyrly organdargha habarlasyp, aryz jazu arqyly túrmystaghy zorlyq-zombylyq әreketter әshkere bolady. Áriyne, otbasylyq zorlyq-zombylyq tek shaghyn otbasylardyng ghana emes býkil qoghamnyng problemasy. Zorlyq-zombylyqqa úshyraghan, onyng belgilerin kórgen adam bey-jay óte bermeui kerek. Sóz sonynda aitarymyz zorlyq-zombylyqtyng tek saldarymen ghana kýrespey, sebebimen kýres jýrgizilu kerek.

Abai.kz