Orys kompozitorlary A.Ahmatova, M.Svetaeva, E.Evtushenko siyaqty úly aqyndarynyng ólenderine әn jazyp, olardyng onsyz da biyik túghyrlaryn odan sayyn asqaqtatqany mәlim. Múnday qúrmetten qazaq aqyndary da qúralaqan emes. Qazaq poeziyasyndaghy Túmanbay Moldaghaliyev, Qadyr Myrzaliyev, Múhtar Shahanovtardyng әnmen órnektelgen ólenderin toptastyrsa, әrqaysysy bir-bir kitapqa jýk bolary anyq. Aqiyq aqyn Múqaghaly Maqataevtyng audarmanyng albaryna syimaytyn asau jyrlaryna әn jazyp, talghampaz tyndarmandardyng talap ýdesinen shyqqandar da az emes.

Orys kompozitorlary A.Ahmatova, M.Svetaeva, E.Evtushenko siyaqty úly aqyndarynyng ólenderine әn jazyp, olardyng onsyz da biyik túghyrlaryn odan sayyn asqaqtatqany mәlim. Múnday qúrmetten qazaq aqyndary da qúralaqan emes. Qazaq poeziyasyndaghy Túmanbay Moldaghaliyev, Qadyr Myrzaliyev, Múhtar Shahanovtardyng әnmen órnektelgen ólenderin toptastyrsa, әrqaysysy bir-bir kitapqa jýk bolary anyq. Aqiyq aqyn Múqaghaly Maqataevtyng audarmanyng albaryna syimaytyn asau jyrlaryna әn jazyp, talghampaz tyndarmandardyng talap ýdesinen shyqqandar da az emes.

Búl orayda, «Saryjaylau», «Darigha, dombyramdy bershi maghan», «Sónbeydi, әje, shyraghyn» siyaqty tamasha әnderding avtory Núrghisa Tilendiyevting enbegi bir tóbe. Fariza Ongharsynovagha arnalghan ólendi oqshau kórsetken Ábiyirbek Tinәliyevke de, «Sәby bolghym keledini» dombyranyng shanaghynda óksitken Túrsynghazy Rahimovqa da әn sýier qauymnyng alghysy sheksiz. Sol siyaqty, «Esine meni alghaysyn» Múqaghalidyng tórt tomdyghyndaghy myqty ólenderding biri ghana bolyp qalar ma edi, eger Elena Ábdihalyqova oghan ghajap әn jazbaghanda?! «Toqta, botam, atang keledi artyndany» bozdatqan Sәbit Orazbaevtyng dauysy da barshanyng kókireginde jattalyp qaldy. Basqa birde-bir әnshi osy әndi dәl Sәbit Orazbaevtay әserli aita almaytyn siyaqty. Klassik aqyndardyng shygharmalaryn tiriltip jýrgen kompozitor Qaldybek Qúrmanәli de «Qariyalar azayyp bara jatyrdy» jana beleske kótergeni anyq.
Búryndary Múqaghalidyng jyrlaryna mýiizi qaraghayday myqty kompozitorlar ghana auyz salatyn. Songhy jyldary aqiyq aqyn esimi elge eleusiz jas әnshiler men әuesqoy kompozitorlardyng da «kәdesine» jarap jýr. Alayda, keybireuin tyndap otyrghanda kókeyindi «Múqaghaligha úrynbay-aq qoyghany dúrys edi!» degen naz týrtkileydi. Tipti, «Kótere almaytyn shoqpardy beline baylaghandargha» kýiinetin sәttering de kóp.
Mәselen, qazaq estradasynda janadan payda bolghan bir top «Jalanayaq qyz» atty әndi oryndap jýr. Ándi tyndap otyryp, Múqaghalidy ayaysyn. Oryndaushylardyng kәsiby órelerining tayazdyghyna, jauapsyzdyghyna qapalanasyn. Ánshi jigitter «jalanayaq, jalanayaq» degen bir sózdi jýz ret qaytalaghan kezde, óleng barlyq quatynan aiyrylyp, býgin bar, erteng joq qaradýrsin әnderding birine ainalatyndyghyna amalsyz ilanasyz. «Jalanayaq qyzdy» aqynnyng kitabynan oqyp otyryp, janbyr astynda qalghan qúlyn mýsindi arudyng suretin elestetushi edik. «Kókten tamshylap túrghan lirika osynday-aq bolar!» dep tamsanushy edik. Al әnde osy siqyrly әserdi úshty-kýili joghaltyp alghanda jýregimiz auyrdy. Qúr danghyrlaghan muzyka, sekektegen jigitter. Úly aqyndy qorlaudyng bir mysaly osy deuge bolady.
Múqaghalidyng «Ansa, janym» atty ólenine jazylghan әndi osydan birneshe jyl búryn Baqyt Shadaeva ýlken sahnagha alyp shyghyp edi, qazir tyndarmandar ony úmytyp ta qaldy. Sebebi, sazynyng dengeyi sózining óresinen әldeqayda tómen jatyr.
Múqaghalidyng eng alghash qazaq oqyrmandaryna jarq etkizip tanytqan óleni - «Ómir sýreyik almasyp». Indira Rasylhan ony «Aqqayyn» degen atpen shyrqaydy. Shynyn aitu kerek, «Aqqayyndy» әn retinde qabyldau qiyn. Múnly muzyka men әnshining zarly dauysy mәtinning qyryq qatparyn asha almaghan. Múqaghalidyng sózine jazylghan ózge әnderdi ynyldap aityp jýrgen adamdardy kezdestirip jatamyz. Biraq, Indira Rasylhannyng oryndauyndaghy shygharma turaly olay dey almaymyz. Sebebi, «Aqqayynda» әn joq, tek bayau, múnly ritm ghana bar.
Jana әnderding bәrin birdey kýresinge tastaudan aulaqpyz. Meyrambek Besbaev «Kózime kórinbesen, kórinbe sen» degen Múqaghalidyng sózine jazylghan әndi oryndaydy.
Kózime kórinbesen, kórinbe sen,
Kýnim bop túra bergin kógimde sen.
Búlt bolyp shuaghynda tútyla qap,
Nóser bop seldetip men tógilmesem» degen qayyrmasyna kelgende, erkinnen tys qosylyp ketkenindi bayqamay qalasyn. Kompozitor turaly әngime basqa. Ánning әrlenui de, Meyrambekting dauysy da mәtinmen sheber ýileskeni kónil quantady.
«Kaspiy» tobynyng oryndauyndaghy «Jaryghym-ay», Erbolat Qúdaybergenov rep janrynda óndegen «Sýigisi kele berer sýigen erin», «Sәt triosynyn» repertuaryndaghy «Qaytemiz kónbegende...» birshama әserli shyqqan dýniyeler. «Núr-Múqasan» men «MuzART» toptary «Baqytyndy jyrlaydy», «Sening kózin...» siyaqty shygharmalardy da óz dengeyinde alyp shyqty. Atalghan әnder týrli hit sherulerde top bastaghany - jaqsylyqtyng nyshany.
Al «Ghashyqpyn, shyn ghashyqpyn sol adamgha» dep shyrqaytyn әnshi qyzdyng esimi este qalmapty. Bәlkim, әp-әdemi ólendi túghyrynan taydyrghan әnshining ózi de, әni de tyndarmandardyng sanasynan tez óship qalghany dúrys ta shyghar?!
Auladaghy jastar da, ýlken sahnadaghy әnshiler de jii shyrqaytyn bir әn bar. «Únatamyn» dep atalady. Sózi Múqaghalidyki, әnin jazghan belgili kompozitor, bard әnshisi Tabyldy Dosymov.
«Únatamyn men seni, degenmenen,
Kórmegendi ózgeden senen kórem.
Óz obalyng ózine, ózinnen kór,
Ghayyp bolsam bir kýni eger de men»,
- dep keletin әnning jaryq kórgenine jiyrma jyldan assa da, әli kýnge eskirgen joq. Án avtory Tabyldy Dosymov ólenning ekinshi shumaghyndaghy «Sening ghana yrqyna bas aldyryp» degen jolgha azdaghan ózgeris engizip, «yrqyna» degen sózdi «erkine» dep almastyrypty.
«Únatamyn men seni,
Armanymday enseli,
Jýregimning bólshegi,
Únatamyn...
- degen qayyrmasyn da óz janynan qosqan. Ózining aituynsha, úly aqyndy «týzetkenine» kónili kýpti bolghan Tabyldy Dosymov jana әnin júrtqa jaymas búryn, eng aldymen aqyn Júmatay Jaqypbaevqa alyp barypty. Júmataygha gitaramen oryndap berip, «Agha, Múqang tiri bolsa, ne aitar edi?» dep súraghan ghoy. Jyrdyng da, әnning de parqyn týsinetin aqyn:
- «Áy, bala, Múqang tiri bolsa «keremet әn» degen bolar edi. Ayta ber», - dep kompozitordyng kónilin demdegen eken.
Búl oqighany nelikten tilge tiyek etip otyrmyz? Býginde Múqaghaly Maqataevtyng shygharmalaryna auyz salghysh әuesqoy kompozitorlar men әnshiler kóp. Saf ónerding baghasyn týsirip jýrgenderding bir parasyn jogharyda tizbelep óttik. Solar Múqaghalidyng múrasyna qol súghar sәtte Tabyldy Dosymov siyaqty óz-ózderine «Múqang tiri bolsa, ne der edi?» degen saual qoya ma eken?!

«Núr Astana» gazeti, 27.08.2009