Keshe QR Parlament Mәjilisi Ekologiya mәseleleri jәne tabighatty paydalanu komiytetining júmys toby otyrysy ótti. Jiyndy atalmysh komiytetting tóraghasy Edil Janbyrshin jýrgizdi. Qúrmada talqylanghan mәsele – jer qoynauyn paydalanudaghy týitkilder. Yaghni, otandyq jәne sheteldik investorlar men Qazaqstan arasyndaghy kelisimning jay-kýii.

Kez kelgen kәsipker, әsirese, jer qoynauy sekildi «mayshelpekke» dәnikken oligarhiya әueli óz qaltasyn qampaytudy oilaytyny kim-kimge de týsinikti. Biraq jer – jeke adamnyng emes, sol túraqty meken etken júrtshylyqtyng iygiligi. Sondyqtan odan týsetin paydany aldymen qúlqynqaryndar emes, sol jerding halqy kóruge tiyis. Búl – bәrine belgili aksioma.

Otyrysta alghashqy bolyp sóz alghan «Aq jol» fraksiyasynyng jetekshisi Azat Peruashev ta osy mәseleni kóterdi.

«Negizinde búl úsynystar byltyrghy referendumda Konstitusiyagha engizilgen normagha sýienip jasalghan. Byltyr biz Konstitusiyagha jana norma engizdik. Onda jer jәne jer qoynauynyng iyesi Qazaqstan halqy bolu kerek degen norma bar. Sondyqtan jer qoynauyn paydalanugha baylanysty qanday da bir kelisimshart bolsa, sol sharttarda memleket tabatyn payda keminde 51 payyzdan kem bolmau kerek dep sanaymyz. Sebebi jer qoynauyn paydalanatyn benefisiar, yaghny payda alushy eng aldymen bizding halqymyz bolu kerek dep bilemiz», – dedi ol.

Alayda Energetika viyse-ministri Ashat Hasenov búghan qarsy uәj aitty. Onyng sózinshe, búl norma investklimatqa tikeley әser etedi eken. Óitkeni investorlardyng paydasyn shektesek, olar elimizden ketip jәne keleshekte de investor tartuda mәseleler tuyndaytyn kórinedi. Múnyng sebebi, osynshalyqty az payda ýshin asa qomaqty qarjy qúygha investorlardyng jýregi daualamaydy-mys. Qyzyghy, A.Hasenov: «Bizding ústanymymyz osynday», – dep qadap aitty.

Viyse-minitrding sózinen Ýkimet ýshin halyqtyng iygiligi emes, investorlardyng paydasy birinshi kezekte túratynyn ghana úghugha bolady. Olay bolmasa, búl Hasenovtyng qay sasqany? Aydaladan payda izdep kelgen bәzbireulerge bola Ata Zannan qalay attaymyz? Álde Ýkimetke qúziretinde Konstitusiyagha baghynbaytyn qúdiret bar ma?

Ashat Ghalymúlynyng jogharydaghy sózine Azat Túrlybekúly ýsh týrli dәiekpen qarsy shyqty. Áueli kóp bóligi halyqtyng paydasyna sheshilui kerek degen normany byltyr alaulatyp-jalaulatyp ótkizgen reforma nәtiyjesinde halyqtyng qabyldaghanyn algha tartty. Demek, barsha zannama zandy Konstitusiyanyng normalaryna keltiru qajet. Sodan song komissiya ýshin birinshi orynda memleketting jәne halyqtyng mýddesi túru kerek ekenin eskertti. Ýshinshiden, investorlar qazir búghan kónbese, erteng kelmese, satudy toqtatyp, keleshekting iygiligine qaldyru kerek. Asyghatyn dәnene joq. Sebebi jerding qojayyny – Qazaqstan.

A.Hasenov ministrlik referendum nәtiyjesi men Konstitusiyagha qarsy emes ekenin aitqanymen, búl normany qarastyra almaytyndaryn jetkizdi. Óitkeni, kez kelgen kelisimshartta investor auksiongha kirer aldynda «Sening 51 payyzynnyng paydasy bizding memlekette qalu kerek» dep aituymyz kerek eken.

Jiyn barysynda E.Janbyrshiyn: «Maghan kelgen aqparat boyynsha, biz múnaydyng baghasyn 35 dollargha satamyz, ony treyderler nemese ortadaghy deldaldar ofshorda 80-90 dollargha, yaghny әlemdik baghamen satady. Ortasyndaghy marjagha salyq tólemeydi. Býkil salyqtyng bәrin 35 dollarmen satqan múnay kompaniyalaryna 80 dollardyng baghasymen tóletkizedi. Álemdik naryqtaghy bagha men 35 dollargha satyp otyrghan ózimizding múnay kompaniyalargha salyq tóletedi. Sondyqtan olardyng bәri bizge tiyimsiz. Yaghni, olar әlemdik naryqtaghy baghamen satsa, shyghyngha Qazaqstan úshyraydy», – dedi. Búdan bólek «Kýnderding kýninde memleketting sayasaty ózgerip, taghy SRP jasaymyz dese, biz myna kelisim arqyly 50 payyzyn memlekette ústap otyra alamyz. Sondyqtan myna berilgen norma qazirgi jaghdaygha qarama-qayshy kelmeytin siyaqty», – degen sózdi qosty.

Al BAQ-ta jariyalanghan aqparattar boyynsha, «Qashaghannan» Qazaqstan qazir 2-aq payyz tabys alyp otyr. 98 payyzy investorlardyng qaltasyn toltyrady. Azat Peruashov «Aq jol» fraksiyasy referendum ótken song bir aptadan keyin kelisimsharttardy, onyng ishinde SPR jónindegi sharttardy ashudy talap etkenin aitty. Biraq Ýkimet sheteldik investorlar qarsy bolady dep ashudan bas tartypty. «SRP mәselesi Parlamentten ratifikasiya ótken joq. Sondyqtan onyng zandy kýshi joq», – deydi ol.

Qorytyndysynda, atalghan mәseleler pysyqtaugha jiberiletin boldy. Degenmen búl rette pysyqtaytúghyn mәsele joq. Sebebi atalghan jayt budjetke ziyan keltirmeydi, kerisinshe, memleket budjetin kóbeytudi kózdeydi.

Energetika ministrligi neden qorqady: halyqtyng paydagha keneluinen be, әlde investorlardyng paydasy shekteluinen be?

Abai.kz