Júma, 20 Qyrkýiek 2024
Janalyqtar 18929 0 pikir 18 Mamyr, 2023 saghat 11:38

Otbasy qúndylyqtary - qoghamnyng basty qúramdas bóligi

Halqymyzdyng ruhany baylyghynyng biri – otbasy qúndylyqtary desek qatelespeymiz. Memleket degenimizding ózi sol jekelergen otbasylardyng qosyndysynan qúralady. Elding keleshegi әr otbasynda tәrbiyelenip ósken azamattargha baylanysty. Endeshe otbasy qúndylyqtary әrqashan elding de, biylikting de nazarynda boluy tiyis. Otbasy qúndylyqtary degenimiz ne? Oghan qanday prinsipterdi, qasiyetterdi jatqyzugha bolady. Toptap kóreyik.

Otbasylyq qúndylyqtar qoghamnyng negizgi qúramdas bóligi bolyp tabylady jәne mәdeniyet pen adamgershilikti qasiyetti qalyptastyruda manyzdy ról atqarady. Qúndylyqtar otbasy ishindegi qarym-qatynas pen otbasy mýshelerining ózara baylanysyn retteytin prinsipter, senimder men normalar jiyntyghy deuge bolady.

Otbasy qúndylyqtary bala tәrbiyesinen bastap eresek otbasy mýshelerining qoldauy men qúrmetine deyingi barlyq dýniyeden kórinedi.

Otbasy qúndylyqtarynyng biri – janúyadaghy adamdardyng bir-birine degen sýiispenshiligi men qamqorlyghy, mahabbaty. Otbasynyng negizin, shyndyghynda, mahabbat sezimi qúraydy. Búl degenimiz otbasy mýshelerining bir-birine kónil bólui, qamqorlyq jasauy, qoldau kórsetui jәne otbasy mýshesin qanday kemshiligimen bolsa da qabylday bilu. Mahabbat bar jerde ózara ýilesimdilik, emosionaldy kýshti baylanys, әri baqytty otbasy bolugha degen úmtylys bolady.

Ekinshi manyzdy otbasylyq qúndylyq – qúrmet kórsetu. Syilastyq – әr otbasy mýshesin jeke túlgha retinde moyyndau, olardyng pikirlerin, tilekteri men qajettilikterine qúrmetpen qaraudy qamtidy. Syilastyq baghalanatyn otbasynda ashyq dialog bolady. Onday otbasy ózara týsinisip, adamnyng ereksheligin, aiyrmashylyghyn qabylday biledi. Árbir otbasy mýshesining jeke shekarasyn, mәdeny jәne diny dәstýrlerin qúrmetteu – senimdi qarym-qatynas ornatugha jәne birlikti nyghaytugha yqpal etedi.

Senim – búl otbasylyq ýilesimdilikti saqtauda manyzdy ról atqaratyn ýshinshi otbasylyq qúndylyq bolyp sanalady. Búl – otbasynyng әrbir mýshesi basqa mýshelerding qoldauy men ony eshqashan jolda tasmaytynyna sene alatynyn bildiredi. Senim bar jerde  adamdar óz oilary men sezimderin ashyq bildire alady degen sóz, yaghny qauipsizdik atmosferasyn qúrylady. Senim, sonymen qatar, emosionaldy baylanystyng damuyna yqpal etedi әri kiykiljinderdi beybit týrde aqylgha salyp sheshuge kómektesedi.

Baqytty otbasyna baylanysty taghy bir qúndylyqtyng biri – jauapkershilik. Jauapkershilik әr otbasy mýshesining otbasy ómirine ózara qatysuy men qosqan ýlesinen túrady. Búl óz mindetterin oryndaudy, basqa otbasy mýshelerine kómektesudi jәne olardyng sheshimderi men әreketteri ýshin jauapkershilikti qabyldaudy qamtidy. Jauapkershilik otbasy ishindegi senimdilik pen menshik sezimin damytugha yqpal etedi.

Bilim men damudy qatar alyp jýru de  manyzdy otbasylyq qúndylyqtar bolyp tabylady. Bilimdi baghalaytyn otbasy óz balalaryn nememe basqa mýshelerin ýnemi oqytugha jәne damytugha basa nazar audarady. Bilimge úmtyluyn, mektepter men uniyversiytetterge baruyn jәne bilim beru prosesterine belsendi qatysuyn yntalandyrady. Bilim otbasynyng әr mýshesining jeke damuyna ghana emes, sonymen birge ómir sapasyn jaqsartugha kómektesedi.

Jalpy, otbasylyq qúndylyqtar otbasy ishindegi salauatty jәne baqytty qarym-qatynastyng negizin qúraydy. Qúndylyqtar ýilesimdilikti, senim men syilastyqty qalyptastyrugha, sonday-aq jeke túlghalardyng damuyna jәne otbasy mýsheleri arasyndaghy baylanysty nyghaytugha yqpal etedi. Sheksiz sýiispenshilik, qúrmet, senim, jauapkershilik jәne bilimge degen úmtylys otbasyna qiyndyqtardy jenuge jәne birge baqytty, túraqty ómirge qol jetkizuge kómektesetin negizgi prinsipter bolyp tabylady.

Mine osynday prinsipterge negizdelgen otbasy tatu, kiykiljindi birge otyryp sheshetin, psihologiyalyq túrghyda sau azamattardy ósirip shygharady. Búl memleketimiz ýshin asa manyzdy dýniye. Óz halqymyzdyng tarihy túrghysynan qaraytyn bolsaq, qazaqta ýlkenge qúrmet, kishige izet o bastan dәriptelip, otbasynyng búzyluyna kóp kýsh salghan. «Úyada ne kórsen, úshqanda sony ilesin» degendey, otbasynda әke men sheshening janjalyn kórip ótken bala, azamat bolghanda ózi kórgen otbasyn qúratyn bolady. Múny psiholog mamandar da rastaydy. Ata-anasy tatu, airanday úiyghan otbasynda tәrbie kórgen balanyng boyyna otbasylyq qúndylyqtar sinip, janúya qúru degen týsinikti manyzy zor, qasiyetti úghym dep qabyldamaq. Sondyqtan qogham tarapynan ghana emes, memleket tarapynan da últtyq iydeologiyagha nazar audarylghany dúrys.

Osy rette elimizde 1995 jyly Qazaqstan Preziydenti janynan Otbasy, әielder jәne demografiyalyq sayasat mәselesi boyynsha kenes qúryldy. Ýsh jyldan song atalghan úiym Qazaqstan Preziydenti janyndaghy Otbasy jәne әielder isi boyynsha últtyq komissiyasy dep ózgertildi.

Sәikesinshe, onyng qúzyreti ósti, alar orny men shekarasy keneydi. Qazir komissiyanyng elimizdegi barlyq oblystarynda jәne Astana, Almaty qalalarynda ókildikteri bar. Últtyq komissiyanyng otbasylyq sayasatty damytu, úrpaqqa ýlgili tәrbie beru jónindegi aldaghy jyldargha arnalghan jospary bekitilip, ónirlerge taratylghan.

Osyny negizge ala otyryp, oblystar ózining ónirlik erekshelikterine say, is-sharalar josparyn jasap, túraqty qyzmet atqaryp otyr.

Sonday-aq, Qazaqstanda Bala qúqyghy boyynsha ókiletti institut qúrylyp, 2030 jylgha deyingi Otbasylyq jәne genderlik sayasatqa qatysty tújyrymdamasyn bekitti.

Últtyq komissiyanyng últtyq otbasyny nasihattau jónindegi ýlken is-sharasynyng biri – «Mereyli otbasy» últtyq bayqauy. Konkursqa qatysugha niyet bildirushi otbasylar sany jyldan jylgha kóbeymese azayghan emes. Osy bayqau jas otbasylardyng aldaghy agha buyn otbasylardan ýlgi alyp, óz-ózderin tәrbiyeleuge ýles qosuda.

Otbasylyq qúndylyqtardy saqtau men damytudy tek qana memlekettik baghdarlamalargha sýienbey, últyq mýddeni biyik qoyatyn әrbir otbasy, әrbir azamat ózining paryzy retinde sanauy kerek. Árbir otbasynda ósken tәrbiyeli, bilimdi úrpaghymyz elimizding ertengi ómirining qanday bolatynynyng kepili.

 

Suret: ghalamtordan

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2388