Býgin «Qazaq Media Assosiasiyasy» ZTjJKB úiymdastyruymen jәne Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining qoldauymen «Qazaq» gazetining 110 jyldyghyna arnalghan «QAZAQ» gazeti jәne últtyq baspasóz» atty dóngelek ýstel ótti.

Sharagha «Qazaq Media Assosiasiyasy» tóraghasynyng orynbasary Ómirjan Ábdihalyq moderatorlyq etti. Belgili jurnalist últtyq baspasózding birigip kóterui tiyis mәselelerinde ortaq kózqaras, ústanym boluy kerektigine arnayy toqtaldy.

Dóngelek ýsteldi ótkizudegi negizgi maqsat –​ biylghy «Qazaq» gazetining 110 jyldyq mereytoyyn atap ótu jәne qazirgi últ baspasózining mәselelerin talqylau.

«Alghashqy tәuelsiz әri últtyq hәm memleketshildik baghyttaghy «Qazaq» gazetining 110 jyldyghyn atap ótu – últtyq baspasózge onyng tarihyna qúrmet jәne borysh», - dedi osy orayda Ómirjan Ábdihalyq.

Yaghni, qazirgi últtyq baspasóz mәseleleri boyynsha túraqty júmysshy tobyn qúru, últtyq baspasózding salalyq, aghymdyq mәselelerin talqylap, sheshu joldaryn qarastyru, qazirgi últtyq baspasózding birigip kóterui tiyis mәselelerinde ortaq kózqaras, ústanym mәselelerin kenesu, jelilik basylymdar men merzimdi basylymdar arasyndaghy yntymaqtastyqty, ózara is-qimyldy jandandyru, 110 jyldyq ayasynda «Qazaq» gazetining 264 sanynyng jәne gazet turaly zertteulerding elektrondy qoryn jasaqtau turaly mәsele ortagha salyndy.

Dóngelek ýstelde Mәdeniyet jәne aqparat ministri Darhan Qydyrәlining shara qatysushylaryna sәttilik tilegen lebizi oqyldy.

Onda: «Qazaq» gazeti jaryq kórgen kýnnen bastap últtyng eng taghdyrsheshti, ótkir mәselelerin qauzady. Halyqtyng jan-jýregin syzdatqan ózekti taqyryptaryn júrtpen birge talqygha saldy. Álihan Bókeyhan, Mirjaqyp Dulatúly, sekildi últ ziyalylarynyng esimimen úshtasyp jatqan basylym – talay tarihtyng kuәsi, halyqtyng ruhany qazynasy. Últ ústazy A.Baytúrsynúlynyng «Gazet – halyqtyng kózi, qúlaghy hәm tili» degen әigili sózi ghasyrdan asa uaqyt boyy qazaq baspasózining damuyna demeu bolyp, úranyna ainaldy» delingen.

«Qazaq» gazetining shyghu tarihy turaly sóz alghan tarihshy Svetlana Smaghúlova «Qazaq» gazeti HH ghasyrdyng basynda jurnalistikanyng shoghyry biyik basylymy bolghanyn aitty.

«Birinshiden, gazetti ýnemi baqylauda ústasa da, sol kezding ózinde beyresmi, ýkimetting әkimshildik, әmirshildiginen ada boldy. Ekinshiden, basylym qazaqtyng ziyaly qauymyn, bas kóterer azamattaryn biriktirip, júmyldyra bildi. Ýshinshiden, últtyq mýdde jolynda qyzmet etip, halyqtyng mún-múqtajyn kótere bildi», – dep az-kem tarihyna toqtaldy.

Ayta ketu kerek, «Qazaq» gazetining 1913-1918 jyldar aralyghynda 266 nómiri jaryq kórdi. Gazetting jaryq kóruine janyn salghan Ahmet Baytúrsynúly bastaghan ziyalylar qazaqtyng jan jarasyna ainalghan jer, din, til, oqu jәne últ mәselesin kóterdi. Sol «Qazaq» gazeti әli de oqyrmanymen qauyshyp jýr.

Jurnalist Serik Janbolat aqparattyq qauipsizdik mәselesine qatysty pikirin bylay sabaqtady.

«Aqparattyq maydanda soghys bolyp jatyr. Aqparattyq sayasatqa bәrimiz qatysuymyz kerek. Reseyding aqparat tasqynynan qútylu ýshin tam-túmdap әreket jasalady. Biraq bastalghan is sonyna jetpeydi. Tәuelsiz aqparat jýiesin qúramyz desek, soghan say sayasat jýrgizilui kerek» deydi. Onyng aituynsha, basqa memleketter zang boyynsha  aqparat kenistigin bótenge bermeydi.

«Mәselen, Reseyde sheteldikter aqparat qúralynyng 20 payyzdyq aksiyasyna ghana ie bola alady. Bizde she? Reseyding irgeli basylymdary, qosymshalary elimizde de shyghady. Olarda ne jariyalanyp jatyr? Kim qadaghalap jatyr? Aqparat kenistigin qorghau ýshin ministrlik qana emes, ýkimet qolgha alu kerek», – dedi Serik Janbolat.

Al qazaq basylymdarynyng býgingi hal-ahualy jayynda «Qazaq gazetteri» JShS Bas diyrektorynyng orynbasary – Almaty qalasy basylymdarynyng jetekshisi Duman Anash biraz týitkildi jetkizdi.

Onyng pikirinshe, býgin jaryq kórip jatqan basylymdar – «Qazaq» gazetining múragerleri. Qay kezde de merzimdi baspasóz kerek. Biyl aqparattyq doktrina qabyldandy. «Mass media» turaly zang jobasy qaralyp jatyr. Qazir qazaq basylymdarynyng jaghdayy mәz emes. Jazylu mәselesin aityp kelemiz. Baghasy sol kýii, biraq baspahana qyzmeti, jetkizu qúny qymbattap ketti. Biraq basylymgha jazylu qúny ózgergen joq.

Búrynghyday emes, baspasózge jarnama beru de azayyp ketti. Yaghni, biz tabysqa emes, shyghysqa júmys istep kelemiz. Zaman talabyna say, әleumettik jelidegi arnalarymyzdy damytugha kýsh salyp jatyrmyz», – dedi Duman Anash.

«Jas alash» gazetining bas redaktory Almas Nýsip «Qazir qazaq jurnalistikasyn tәuelsiz dep aitugha kelmeydi. Bәri qarjylyq jaghdaygha kep tireledi. Tirajy ózin aqtasa, sol kezde ghana gazet tolyq tәuelsiz. Ókinishke qaray, qazir olay emes. Gazet – arhiv ýshin kerek. Zertteu jýrgizumen ainalysatyn basylym joqtyng qasy. Eng aldymen, taralym, aqsha tabu mәselesin qarastyru kerek» dese, «Alatau aqparat» mediaholdingining bas diyrektory Erjan Qalymbayúly: «Aqparattyq kenistikti qorghauymyz kerek. Adamnyng aqyl-oyyn basqaru bayaghyda bastalyp ketken. Búl óte qauipti. Dәl qazir zamangha say aqparattyq strategiya qajet. Kóptegen basylym syrtyn ghana ózgertedi. Mәsele – mazmúnynda.

Sapaly, ólmeytin, mәnin joghaltpaytyn dýnie jariyalanuy tiyis. Dәstýrli media men jana mediany bir-birine qarsy qoymay, ýilestiru qajet. Sol kezde bizdegi sapaly kontentti әleumettik jeli alyp, taratatyn bolady» degen oiyn jetkizdi.

Býgingi basqosu «Qazaq Media Assosiasiyasy» ótkizip otyrghan alghashqy alqaly otyrys. Qauymdastyqqa mýshe jurnalister aldaghy uaqytta qazaqtildi media mәselesin keninen qauzaudy kózdep otyr.

Abai.kz