Jer betinde ejelgi kórikti jerlerimen әigili kóptegen qalalar bar. Búl birneshe myng jyldyq tarihy bar jәne birneshe iri ejelgi órkeniyetterden aman qalghan qalalar. Zertteushiler osy qalalardyng eng kónelerining reytingin jasapty.

1. IYerihon (Palestina)

Injil әngimelerinen belgili, Iordan angharynda ornalasqan IYerihon әlemdegi eng kóne, ýzdiksiz qonystanghan qala retinde tanyldy. Onyng jasy 9000 jyldan asady dep esepteledi. Orta qola dәuirinde IYerihon keremet gýldenudi bastan keshirdi. Keybir basqa ejelgi qalalar siyaqty, IYerihon da birneshe ret joyylyp, qayta salyndy.

Biraq orta qola dәuirining sonynda IYerihon joyyldy. Oghan jaqyn jerde qúlaghan ýlken múz meteoriytining jaryluy sebep boluy mýmkin. Býginde IYerihon turister arasynda óte tanymal. Injil boyynsha Músa osynda jerlengen, Isa osynda shomyldyru rәsiminen ótken. Sonymen qatar, osy jerden әigili Óli teniz shiyrshyqtary tabyldy.

2. Damask (Siriya)

Siriyanyng eng ýlken qalasy - Damasktyng jasy 9000 jyl. Biraq resmy týrde ol әli kýnge deyin eski Biblostan bolyp sanalady. Búl jer betinde bar zamanauy astanalardyng eng kónesi. Damask arab mәdeniyetining astanasy retinde belgili, ol kóptegen órkeniyetterding órleui men qúldyrauyn bastan keshirdi. Osy uaqytqa deyin búl qala Shyghys Jerorta tenizindegi iri diny ortalyq retinde belgili.

3. Biblos (Livan)

Ghalamshardaghy eng kóne qalalardyng ýshtiginde ýshinshi oryndy Livannyng Biblos qalasy (Djubayli) alady. Tarihshylardyng payymdauynsha, ol alghash ret 9-10 myng jyl búryn qonystanghan jәne túrghyndar túraqty mekendegen ýlken qala retinde aitylady. Tarihy derekterde bizding dәuirimizge deyingi 5 000 jyldary payda bolghan. Tarihta Biblos jerding osy bóliginde bolghan barlyq iri imperiyalardy kezek-kezek jaulap aldy deydi. Aytpaqshy, «Bibliya» sózi osy kóne qalanyng atynan shyqqan degen boljam bar.

4. Aleppo (Siriya)

Siriyanyng Aleppo qalasynyng jasy 8 mynnan asqan eken. Ol Mesopotamiya men Jerorta tenizin baylanystyratyn Jibek jolynyng ayaghynda ornalasqan. 1869 jyly Sues kanaly ashylghangha deyin ol sauda men ekonomikada orasan zor ról atqardy. Aleppoda kóptegen sәulet eskertkishteri boldy. Alayda, ózderiniz biletindey, 2013-2016 jyldardaghy Siriyadaghy songhy soghys kezinde kóne qalanyng kóp bóligi qiraghan. Sol qorqynyshty uaqytta Aleppo túrghyndarynyng jartysynan kóbi qyryldy.

5. Argos (Grekiya)

Argos - Grekiyada ornalasqan Europadaghy jәne býkil әlemdegi taghy bir kóne qala. Ol ózinen jýz shaqyrymday jerde ornalasqan Afinamen qúrdas. Argos Peloponnes týbeginde ornalasqan, ol arqyly negizgi avtomobili joly jәne temirjol ótedi. Óz tarihynda búl qala (dәlirek aitsaq, qalalyq eldi meken) bir nemese basqa memleketting yqpalynda bolghanymen, iri soghystargha qatyspay, beytaraptyqty saqtaugha tyrysty. Argos bizding dәuirimizge deyingi 371 jyly osy jerde bolghan halyqtyng oligarhtardyng ataqty qyrghynymen tanymal. Ol turaly Gomerding «Iliadasynda» da aitylady: Batyr Diomed Argos qalasynyng patshasy bolghan.

6. Afiyny (Grekiya)

Grekiyanyng astanasy - eng kóne qalalardyng biri. Afinynyng irgesi 7000 jyl búryn qalanghan jәne Batys mәdeniyetinin, filosofiyasynyn, ghylymynyng jәne jalpy Batys órkeniyetining negizi bolghany belgili. Ózining býkil tarihynda qala eki ret qiraudy bastan ótkerdi - doriylyq zamandaghy shabuyl jәne qalany parsylardyng basyp aluy kezinde. Býginde Grekiya astanasy 4 milliongha juyq halqy bar megapolis jәne eng manyzdy turistik ortalyq bolyp tabylady.

7. Suzy (Iran)

Irannyng Suza qalasy nemese Suzy (basqa ataulary - Susan, Shushani) Bibliyada birneshe ret aitylady. Onyng irgesi 6 300 jyl búryn Tigr ózenining manynda qalanghan. Múnda alghashqy qonystar odan da erterek – 7 myng jyl búryn payda bolghan. Qalanyng tarihynda assiriyalyqtar ony tolyghymen derlik talqandaghan qayghyly epizod boldy. Keyinirek Susa qalpyna keltirildi jәne Parsy imperiyasy kezinde qala ózining gýldenu kezenin bastan keshirdi. Býgingi tanda Suzy Irannyng Huzestan provinsiyasynyng bir bóligi bolyp tabylady. Múnda negizinen shiit músylmandary men parsy evreyleri túrady.

8. Erbili (Irak)

Taghy bir 6000 jyldyq tarihy bar Erbili qalasy Kýrdistanda (Iraktyng avtonomiyalyq aimaghy) ornalasqan jәne onyng astanasy bolyp tabylady. Kýrdter búl qalany Hevler dep ataydy. Tarihshylardyng aituynsha, ejelgi qalanyng negizin Mesopotamiya shumerleri salghan, keyinirek ol da birneshe ret úly imperiyalardyng qúramyna engen. Ol Eski Assiriya imperiyasy kezinde erekshe manyzdy ortalyq boldy. Erbili bekinisi YuNESKO-nyng Býkilәlemdik múra nysany bolyp tabylady.

9. Sayda (Livan)

Livannyng Sayda qalasy (ejelgi uaqytta - Sidon) Jerorta tenizining jaghalauynda alty myng jyl búryn qúrylghan. Ol el astanasy Beyrutten 50 shaqyrymday jerde ornalasqan. Búl qala Kiyeli kitapta «Hanaannyng túnghyshy» dep atalady. Basqa úqsas qalalar siyaqty, Sidondy tarihtaghy eng ýlken imperiyalar - Vavilon, Assiriya, Egiypet, Makedoniya, Rim jәne Osman imperiyalary birneshe ret jaulap aldy. Port qalasy Finikiya imperiyasynyng manyzdy sauda ortalyghy boldy. Aytpaqshy, «sayda» arab tilinen audarghanda «balyq aulau» dep audarylady, búl osy qalanyng ekonomikalyq manyzdylyghyn kórsetedi.

10. Plovdiv (Bolgariya)

Jer betindegi eng kóne qalalardyng ondyghyna Plovdiv jatady. Býginde Bolgariyanyng ekinshi ýlken qalasy jәne әigili turistik qala. Tabighaty tamasha, ekonomikasy men ónerkәsibi damyghan. Búl jerde manyzdy temir jol toraby bar. Plovdiv 6000 jyl búryn qúrylghan. Tóbede túrghan ejelgi qala birneshe jaulap aludan aman qaldy. Ol parsylardyn, frakiyalyqtardyn, makedondyqtardyn, osmandyqtardyng yqpalynda boldy jәne әrqashan iri ekonomikalyq jәne sauda ortalyghy boldy. Grekter ony Filippopoli, al týrikter Filiybe dep ataghan eken.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz